Mimar Sinan'ın ustalık eseri, Haliç'in gözdesi: Sokollu Cami!

Bedia Ceylan Güzelce, HT Cumartesi'de Sokollu Cami'yi kaleme aldı.

Şişhane’den Unkapanı’na iniyorum. Bu yol Taksim’den başlayıp, Azapkapı’ya çıkıyor. Önce bir minare ardından da köprünün ayağı altında minareden aralık duran camiyle karşılaşıyorum. Mimar Sinan’ın Selimiye güzellemesi olan Sokollu Cami, hızla geçen otobüslerin, yayalara yürüme yolu bırakmayan bariyerlerin arkasında kalmış. Yol caminin neredeyse üstünden geçirilmiş, ona hiç orada değilmiş, hiçbir zaman da olmamış gibi davranılmış. Her gün binlerce otomobil buradan geçip tarihi yarımadaya ulaşıyor oysa. Ne var ki kimsenin başını çevirip de 431 yıllık bu şahesere bakmak için vakti yok.

Unkapanı Köprüsü’nün bitip de Şişhane’nin başladığı noktada yer alan Sokollu Cami, Edirne’deki anıtsal Selimiye Külliyesi’nin gündelik boyutu gibi. Sinan, ‘ustalık eserim’ dediği Selimiye’yi bitirdikten sadece üç yıl sonra1578’de İstanbul kayıkçılarının namaz vakitlerinde yanaştığı, balıkçıların evlerine dönmeden ibadetlerini yerine getirdiği Sokollu’yu inşa eder.

Mimar Koca Sinan, başyapıtları arasındaki Selimiye’de kullandığı detayları, kubbe ve yarım kubbeleri hem estetik hem de mimari açıdan mükemmel bulmuş olmalı ki bir benzerini de Haliç kıyısına inşa etmiş. Sadrazam Sokollu Mehmet Paşa’nın siparişi ile iki çeşme ve bir okulun tamamlayıcısı olarak yükselencami, eskiden bir külliye görevi görüyordu. Her ne kadar Selimiye’den daha geç tamamlanmış olsa da Sokollu’nun Edirne’deki muadili için bir prova olduğu da düşünülüyor.

HALİÇ VE BİRAZ SESSİZLİK

İçeriye girdiğimde depo olarak tasarlanan alt kattan merdivenleri çıkıp, cemaatin bulunduğu yere ulaşıyorum. Kare planlı iç kısımdan pencerelerdeki ahşap işçiliği daha kolay fark ediliyor. Haliç’i izlemek ve biraz sessizlikiçin bundan daha iyi bir fırsat olamaz sanırım. Başımın üstünde olduğundan daha büyük görünen kubbenin etrafını sekiz yarım kubbe daha çevreliyor, onların da izlerini görebiliyorum.

Minarenin caminin merkezinden böyle uzakta ve solda olması tamamen coğrafi nedenlere bağlı. Cami denize sıfır olduğu için Sinan, minareyi diğer tarafa koysaymış denize daha fazla yaklaşması gerekecekmiş, o da Haliç’teki gözbebeğini böyle bir çözümle korumuş.

Azapkapı Sokollu Camii

Sokollu Cami’nin büyük İstanbul depremlerinden gördüğü zararın giderilmesi için Birinci Dünya Savaşı’nda restorasyonuna başlandıysa da 1938’e kadar herhangi bir çalışma yapılmamış. Yüzlerce yıl kendini koruyan cami, en büyük hasarı da bu dönemde görmüş. İçindeki çiniler çalınmış, duvarları tahrip edilmiş.

Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün mülkiyetinde düzenli bakımı yapılan ve ibadete açık olan camiiçin Haliç gezintisinin en az iki saatini ayırmak gerekiyor.