Satranç problemi büyüyor

Problem şu: Hiçbir ülkenin kadınlar için satranç şampiyonası düzenlemeye yanaşmaması mı daha kötü, yoksa İran’da tahta başına oturup başına da bir örtü atmak mı? İranlı kadınların eşitlik mücadelesine destek vermek için şampiyonaya gitmek mi daha akıllıca, yoksa boykotla geri durup onları yalnız bırakmak mı? Hatta bir de egoist ve oportunist soru: Önüne geleni şah mat edip şampiyon olmak mı daha iyi, örtü uğruna dereceden feragat etmek mi? 22 yaşındaki Gürcü asıllı Amerika şampiyonu grandmaster Nazi Paikidze, ikinci seçeneği tercih ediyormuş. “İran’da örtüneceğime, kariyerimi feda ederim” diyerek, İran’da yapılacak 2017 Dünya Kadınlar Satranç Şampiyonası’na karşı hareket başlattı.

Paikidze, “Ya turnuva İran’dan alınıp başka ülkeye verilsin ya da örtünme zorunluluğu kaldırılsın” şeklinde bayrak açmış bulunuyor. Change. org’da açtığı kampanyaya son baktığımda 7 bin 500 imza olmuştu. İmza atanların hepsi mi dünya klasmanında satranççı, şampiyona İran’da düzenlenmezse nasıl bir zafer kazanmış olacaklar, o da ayrı bir problem Birkaç sporcudan daha destek alan Paikidze, “Kadınlar için düzenlenen bir turnuvanın, kadınlara baskı uygulanan bir ülkeye alınması kabul edilemez” diyor. O öyle diyor da Uluslararası Satranç Federasyonu FIDE de “Başka hiçbir ülke turnuva organizasyonunu üstlenmek istemedi ki” diyor. Diğer ülkelerden sporcu ve yetkililerin İran’a itiraz etmediğini, kıyafet kuralları dahil ülkenin kanunlarına saygı gösterdiğini ekliyor.

FIDE Kadınlar Komitesi Başkanı Grandmaster Susan Polgar da “İran’da çok güzel başörtüsü seçenekleri var” diyerek işi yumuşatmaya çalışıyor. En az 60 ülke gezdiğini, farklı yer ve farklı kültürlerde geleneksel giyim stillerine hemen ayak uydurduğunu söylüyor; “Zorlamayla değil, saygıdan. Bana kalsa başörtüsüyle sorunum olmaz” diyor. İran kültürü ve insanıyla sempatik bir ülke; 10 gün geçirdim benim için de sorun olmadı. Bu yıl İran’daki kadınlar Grand Prix’sine katılan Hintli satranççılar Humpy Koneru ile Harika Dronavallida aynı şeyi söylüyor: “İlk birkaç gün başörtüsüyle oynamak tuhaf geldi, sonra alıştık. Onların kültürüne saygı gösterme gereğini hissettik.”

KADINLARA ZARAR

Madalyonun bir de öbür yüzü var. Bu boykot girişimi yüzünden İranlı kadın satranççıların düş kırıklığı var. İngiliz basınına konuşan 2015 Asya Şampiyonu İranlı grandmaster Mitra Hecazipur, kırgınlığını şöyle dile getiriyor:

“Bu turnuva İranlı kadınların gördüğü en büyük spor etkinliği olacak. Diğer dallarda kadınlar için dünya şampiyonası hiç düzenlenmedi. Gücümüzü göstererek kadın sporunu teşvik etmek için bu büyük fırsat. Boykot çağrısı yapmak doğru değil.”

Hecazipur, boykotun kadınların mücadelesine sekte vuracağını söylüyor. Erkek sporunda tribünlerin kendilerine kapalı olmasına karşı da direniyor onlar. Yani Paikidze “Başımı örterek baskıya boyun eğemem” diye çıkışırken İranlı kadının temel hak ve özgürlükler mücadelesini de pas geçmiş oluyor. Reformcu seslerin kısılmasına hizmet ediyor. “Kadına baskı” derken sanırım İran’ı Suudi Arabistan’la da karıştırıyorlar. İranlı kadın otomobil kullanıyor, oy veriyor, iş sahibi oluyor, yüksek öğrenim görüyor, üniversite hocası oluyor, politika yapıyor ama, yasalar önünde erkekle eşitlenemiyor.

Evlilikte ve boşanmada, miras hakkında ve şahitlikte erkeklerle eşitlik istiyor. İslam Devrimi sonrası İran’da satranç bir dönem yasaklanmış, ancak 10 yıl kadar sonra “kumara dönüştürmemek” kaydıyla serbest bırakılmıştı. Suudilerde ise değil kadın, erkek satrancı bile problemli. Bu yılın başında Büyük Müftü, “Satranç zaman kaybıdır, kumara özendirir” diye fetva vermişti. Bu fetva dış dünyada “yasak” olarak algılansa da Suudi Satranç Federasyonu’ndan bir yetkili, “Ulema müzik festivallerini de yasaklıyor ama her yerde müzik çalıyor. Yasal bağlayıcılığı yok. Büyük Müftü, 80’leri sürdüğü yaşı itibariyle satrançta bahis olmadığının farkında değildir” diye tweet atmıştı. İhtiyardır anlamaz bağlamında.

AYŞE ÖZEK KARASU/HABERTÜRK PAZAR