Yerli klip klişeleri

HT CUMARTESİ / Sırma KARASU

Malum geçen pazar MTV Video Müzik ödülleri vardı. Kendi ergenliğim bittiğinden beri âdet edindiğim üzere, bu sene de müzik piyasasını ergenlerin yönetmesine söylenerek verilen hiçbir ödülden memnun kalmadım. Zaten eski adıyla Ömür Boyu Başarı yeni adıyla Michael Jackson Video Vanguard Ödülü bir önceki jenerasyonu mutlu etmek için verilmekte. Ancak beğenelim beğenmeyelim, yarışan tüm videolar usta işi

Amerika ve Avrupa'da video çekme işi kostümleri, mekânları ve hikâye anlatış biçimleriyle kısa film gibi. Mesela Guns'n Roses'ın muhteşem balladı "November Rain"in klibi, Slash'in epik solosuna denk getirilen cenaze sahnesiyle efsanedir. Nirvana'nın "Smells Like Teen Spirit" videosunu sesi kapalı izlediğinizde dahi şarkının moduna girersiniz. Pop parçaların videolarına gelince, Michael Jackson "Thriller", Britney Spears "Hit Me Baby One More Time" ve Beyonce "Single Ladies" çığır açanlar arasında. Yerli videolardaysa, artık yönetmenlerin tembelliğinden mi yoksa yapımcıların zaten satmayan albümler için bütçe ayırmaya yanaşmamasından mı bilinmez, hikâye anlatma mevzusu ucuz sembolizm sonucu ortaya çıkan klişelerden ibaret. Bu hafta yerli müzik videosu klişelerini mercek altına alıyoruz.

TRAFİK KAZASI

Melankoli, hüzün güzel de dinleyiciyi salya sümük hale getirmeden duygulandıramayan şarkıya, son çare trafik kazalı bir video çekiliyor. İzleyiciye acı çektirmek konusunda risk almayı sevmeyen bu ultra-sadist akım, Ayna grubunun "Ölünce Sevemezsem Seni" videosuyla başladı. Hande Yener'in "Acı Veriyor" videosunda yönetmen düğün günü damadı öldürerek bizi acının doruklarına çıkarıyor. Bu duygu sömürüsünün klişe olması bir yana, etik yanı da sorgulamaya açık. Her ay onlarca kişinin ölümüne sebep veren kazaların yer aldığı videoların müzik kanallarında tekrar tekrar dönmesi sizce ne kadar doğru?

GERİYATRİK ÖĞELER

Yaşlı insanların dramlarını (yani yaşlanmalarını) konu eden öyle çok müzik videosu var ki, 70 yaş üstü Türk vatandaşları meslek birliği kurup telif toplamaya başlasa yeridir! Eskimiş duvar kağıtları, kadife oymalı mobilyalar, plastik çiçekler, yakın gözlüğü ve sepya filtre bu videoların olmazsa olmazları. Doğduğu yıl yüzünden acımak zorunda bırakıldığımız kişinin ziyaretçisi olmadığını, kapıya attığı hüzünlü bakıştan, eşinin öldüğünü ise resim çerçevesine yapılan zoom'dan anlıyoruz. Emre Altuğ'un, Erol Günaydın'ın da rol aldığı bol göz altı torbalı "Aşk-ı Kıyamet"i ile başlayan "yaşlı insanlı klip" furyası, Badem ve Konukları albümünden Halil Sezai'nin "Sonsuz Aşk" ve Zakkum'un "Anason" videolarında daha da damardan Türk müzikseverine enjekte ediliyor.

NEKROFİLİ

Türk müzik sektöründe video çekmek profesyonelleştiğinden beri "arabesk-fantezi"cilerden popçulara bu klişeyi deneyen deneyene. Fantezi müzikte Emrah "Belalım Benim" klibiyle popta ise Burak Kut "Bebeğim" videosuyla bu sado-mazo klişenin öncüleri. Yakın zamanda ise Ziynet Sali "Her Şey Güzel Olacak" videosuyla bu klişeden kolay kolay kurtulamayacağımızı bize hatırlattı.

ŞARKICININ ANLATICI OLMASI

Şarkıcımız artık problemli ilişkiler yaşamayacak kadar aşmıştır... Yaşı da kemale ermiştir... Bundan sonra görevi, sürekli kavga eden çiftlerin hislerine tercüman olmaktır. Ya bir kafede ya da çiftin yaşadığı evde sadakat, bağlılık, kıskançlık ve pişmanlık gibi konularda ahkâm keser. Yüzde hep aynı "Biz de bu yollardan geçtik" ifadesi vardır. Ferhat Göçer bu klişe konusunda ihtisas sahibi.

ŞENLİK HAVASI

Bu videolar kast ajanslarının yüzünü güldüren cinsten. Kenan Doğulu klibi mi? Topla röfleli, jöleli eller havaya gençleri. Atiye klibi mi? Yabancı videolardan fırlamış gibi görünen kızlar oğlanlar, kemik çerçeveli gözlükler iş başına. Amaç şarkının eğlendiriciliğini kanıtlamak. Bu klişe kendi içinde 3 ayrı gruba ayrılıyor:

1- Meyhanede arkadaşlarla: Kadın gibi kadınların tercihi. Klişenin altındaki mesaj "evet şu an melankoliğim ama çok da güçlüyüm". İçki kadehleri tokuşturulur, hep bir ağızdan şarkılar söylenir (Bkz. Deniz Seki "Masal" ve "Ağlamak Yok")

2- Bohem hayat: Şarkıda üflemeli çalgı varsa hemen Kusturica'ya selam çakar yönetmen. Ağaçlarda asılı fenerler, süsler... Bu klişe Akın'ın "Rebeka" videosundan sonra 90'lı yıllarda çokça kullanıldı. Sertab Erener "Öyle de Güzel" ve Emircan "Yanıma Yaklaşma" bu klişenin yer aldığı güncel videolar.

3- Orkestram ve arkadaşlarımla: Taze klişe olmuş bir motif. Şarkıcımızı stüdyosunda şarkı bestelerken (Bkz. Mustafa Ceceli "Sevgilim") veya kuliste orkestrasıyla çok eğlenirken (Bkz. Sıla "Aslan Gibi") görüyoruz.

BAŞKA ÜLKEDE ÇEKİLEN KLİPLER

Olmazsa olmazları; ülkeye, yöreye özgü turistik atraksiyonlardan seçmeler ve şarkıcının sevgilisini oynasın diye eline üç-dört yüz dolar sıkıştırılmış güzel bir kız ya da yakışıklı bir oğlan. Sokaktan çevrilmiş bu konu mankeni, şarkıdan pek bir şey anlamadığı için kafasını sağa sola eğerek güya şarkıcının yaptığı esprilere güler durur. Bu kliplerin vazgeçilmezi erkek şarkıcının kıza şehri gezdiriyormuş gibi habire orayı burayı işaret etmesi. Fettah Can, Serdar Ortaç ve Yusuf Güney gibi isimler bu klişenin kurbanları arasında.

İTHAL MANKENLİ KLİPLER

Manken kızcağız derin bir hüznün esiridir. Adam da kızın ilgisiz tavırlarına rağmen laf anlatma derdindedir. Bu problemin sebebi sanırım kızların Türkçe bilmemeleri. Kızcağızlar üstlerinde gece elbiseleri, lüks bir evin bazen koltuğunda bazen havuz başında oturup sanki dünyaları yıkılmışçasına adamı anlamaya çalışırlar. Kliplerde yabancı erkek oynatma modası ise yeni çıkmasına rağmen klişeye dönüştü bile. Mavi gözlü, bebek suratlı kızları yeterince izledik sıra adonis'li üstsüz oğlanlarda.

ARABALI KLİPLER

Müzik kliplerindeki antika ve açık araba bolluğunu görünce insanın araba kiralama işine giresi geliyor. Yönetmenin kafasında zenginlik ve özgürlük sembolü olan araba, hele bir de üstü açıksa, asıl kadın veya adamın hayatı fazla takmayan, anı yaşayan karakterlerini ortaya koymasını sağlıyor. En arabalı klip ödülü ise Ebru Gündeş'in "Fırtınalar"ına gidiyor. Klipte bir Berke Hürcan, bir Ebru Gündeş, iki adet de araba var.

METRUK SANAYİ SİTELERİ

Klibe para harcamamanın son noktası! Klipler terkedilmiş fabrika ve sanayi sitelerinde çekiliyor ve hiçbir şey anlatmıyor. Dış cephe görüntüler için hurda araba iç cephe için de şarkıcının üstünde rahatça poz verebileceği eski tip bir makine veya köhnemiş mobilya ayarlandı mı tamamdır bu iş. Soner Sarıkabadayı'nın "Pas", "Buz" ve "Kutsal Toprak" videoları eski fabrikalarda geçiyor. Acaba piyasadaki talebi gören Sarıkabadayı kendine yatırım olarak terkedilmiş bir bina almış; Bengü, Murat Boz, Berkay gibi ünlülere şarkıyla birlikte paket halinde kiralıyor olabilir mi?

ESKİ EV

Yerli alter-rockçılar, 90'lı yılların Brit Pop ve alternatif gruplarından aldıkları bayrağı hâlâ gururla taşıyorlar. Havada uçuşan tozlar, eprimiş perdeler, bakımsız ahşap zemin ve kavga halindeki çift şarkının depresiflikte yeni boyutlara ulaşmasına yardımcı oluyor. Özellikle isim vermeye gerek yok; Gripin, Redd, Gece ve Gece Yolcuları'nın en az iki videosu bu klişeden muzdarip.