İnsanlık tarihinin çok önemli iki belgesi, bugün New York'ta mezatta
Önceki gün yazdım: 1774’te imzaladığımız ve Rusya’yı başımızın derdi hâline getiren Küçük Kaynarca Anlaşması’nın imzalı ve balmumu ile mühürlenmiş orijinal eklerinden biri, İstanbul’da önümüzdeki Pazar günü yapılacak olan “efemera” mezatında 3 bin lira başlangıç fiyatı ile açık arttırmaya çıkıyor.
Belge, kartpostal, fotoğraf, bilet, pul, mektup, hisse senedi, vesaire gibi genellikle ıvır-zıvır nazarıyla bakılan malzemeye batı dünyası “efemera” diyor. Bizde yeni yeni başlayan efemera mezatları Avrupa’da ve Amerika’da senelerden buyana yapılıyor ve kolleksiyoncular önemli belgelere bir hayli yüksek meblâğlar ödüyorlar.
İşte, şimdiye kadar düzenlenen efemera mezatlarının belki de en önemlisi İngiliz müzayede kuruluşu Sotheby’s tarafından bugün New York’ta yapılacak ve hem Amerika, hem de insanlık tarihi bakımından çok önemli olan iki belge milyonlarca dolara müşteri bulacak.
Her iki belge de kölelik, daha doğrusu köleliğin kaldırılması ile ilgili...
İKİ BELGE BEŞ MİLYON DOLAR!
Arttırmaya iki milyon dolar açılış fiyatı ile çıkartılacak olan ilk belge, altında Amerika’nın kölelik sistemini kaldıran ve bu yüzden bir suikaste kurban giden Başkan Abraham Lincoln’ün ıslak imzasının bulunduğu “Özgürlük Bildirisi”; yani kölelerin serbest bırakılmaları konusunda Lincoln’ün 1 Ocak 1863’te, Amerikan İç Savaşı’nın devam ettiği günlerde verdiği emir...
1 Şubat 1865 tarihli ikinci belge ise mezata üç milyon dolar başlangıç fiyatı ile çıkıyor ve bu da aynı şekilde köleliğin yasaklanması ile ilgili: Altında yine Başkan Lincoln ile Amerikan Kongresi’nin bazı üyelerinin ıslak imzalarının yeraldığı, Amerikan Anayasası’nda yapılan 13 numaralı değişikliğin orijinal metni...
Kölelik bugün dünyanın bazı bölgelerinde isim değiştirmiş şekilde hâlâ vârolsa bile, müzayedeye konan bu iki belge köleliğin kaldırılması konusunda o tarihe kadar atılmış en önemli ilk adım olma özelliğini taşıyor. Dolayısı ile toplam beş milyon dolar başlangıç fiyatının çok üzerinde satılmaları beklenen belgeler, Amerikan Tarihi’nin son derece kıymetli iki hatırası kabul edilmelerinin yanısıra, insanlık tarihi bakımından da önemli bir yere sahip bulunuyorlar...
TARİHÎ BELGE CENNETİYİZ!
Bugün bize çok uzak bir iklimde, tâââ New York’ta bugün yapılacak olan mezatı yazmamın sebebi sadece bu iki önemli belgeden bahsetmek değil; efemeranın günün birinde bizde de böylesine ses getiren bir konuma gelmesi için senelerden buyana hissettiğim arzu...
Geçmişi sadece Amerika’dan değil, birçok Avrupa memleketinden de eskilere uzanan Türkiye bir tarihî belge cennetidir ama sahip olduğu evrak hazinesi hâlâ lâyık olduğu önemi kazanamamıştır. Bazı devlet kurumları arşivlerini gereksiz görüp çöpe atar, bazıları ellerindeki evrakı kâğıt hamuru yaptırır, kimi eski aileler de büyüklerinden kalan kâğıtların evde yer işgal ettikleri bahanesi ile kâğıt toplayıcılarına kilo ile verirler, neticede Türkiye’de ciddî bir “efemera piyasası” hiç vârolmamıştır! Bir-iki müzayedeye gerçi bazı önemli belgeler çıkmıştır ama bunlar asıl kıymetlerinden altında fiyatlara ve genellikle de bu işten anlamayanlara gitmiştir; dolayısı ile mezat kataloglarımızın çoğu zaten yanlış okunmuş ikinci, üçüncü derecede önemli, daha doğrusu önemsiz kâğıt objeler ile doludur.
Tekrar söyleyeyim: Türkiye bir tarihî belge cennetidir ve efemera sektörünün gelişmesi sayesinde evlerdeki eski evrak kıymet kazanacak ama daha da önemlisi, tarihin bilinmeyen bazı noktalarının aydınlığa kavuşması sağlanabilecektir.
