Soyağacı nasıl çıkartılır?
Ankara’da, dün “Arşivlerimizin Gelişimi, Vizyonu ve Tarih Araştırmalarına Katkısı Sempozyumu” vardı, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan sempozyumda bir konuşma yaptı ve arşivlerimizin ne kadar zengin ve nasıl önemli olduğunu anlattı…
Devletin merkezinde böyle bir toplantı düzenlenir ve memleketin en üst makamındaki kişi arşivlerden sözeder de soy-sop meraklılarının yerlerinde durabilmeleri ne mümkün?
Cumhurbaşkanı’nın konuşmasından ardından tanıdıklarımdan telefonlar, tanımadıklarımdan da e-mailler gelmeye başladı: Soylarını arıyorlarmış! Nesiller öncesine uzanmak, dedelerinin, büyükdedelerinin, ninelerinin kimler olduğunu öğrenmek hevesine düşmüşler!
Derken, Osmanlı Arşivi’nde araştırma yapan genç tarihçiler aradılar ve dün şahit oldukları bir hadiseyi anlattılar: Arşive giden yaşlı bir çift “Biz Bilmemne Paşa’nın torunuyuz, soyağacımızı çıkarttırmaya geldik, dedemizden bahseden evrakı da alacağız” demişler; arşivci arkadaşlar nüfus kayıtlarının arşivde değil nüfus idarelerinde olduğunu, dolayısı ile yanlış yere geldiklerini söylemişler ama sözlerini dinletebilmelerinin imkânı mı var? Bilmemne Paşa’nın torunları yılların arşivcilerine demediklerini bırakmamış, okuyucu salonunu birbirine katmışlar…
Dün beni arayan tanıdıklara da aynını söyledim, “Dedenizin, nenenizin, halanızın, eniştenizin, bilmenenizin kaydı devletin arşivinde ne arasın? Bu kayıtlar nüfus idarelerinde olur, gidin oradan isteyin, üstelik e-devlet şifreniz varsa bu kayıtlara artık evinizden de ulaşabilirsiniz” dedim ama ben de aynı dertle karşılaştım: Meramını bir türlü anlatamadım! Arşivlerde herşeyin kaydının bulunduğunu zannediyorlardı, işimi-gücümü bırakıp onların merakını tatmine çalışmam gerektiğinden de emin idiler ama “Soyunu-sopunu arşivde bulamazsın” demekle kendilerini başımdan savdığımı düşündüler ve bazıları kırılır, küser gibi oldu!
HİÇ BİTMEYEN SORULAR
Bu konuda aslında hayli bağışıklık kazanmış sayılırım, zira böyle taleplere senelerden buyana muhatabım. “Şeceremi nasıl çıkartabilirim?” derler, “Babamın halasının eltisinin dayısı bizim peygamber torunu olduğumuzu söylüyor” deyip “seyyidliklerini”, yani hazreti peygamberin soyundan geldiklerini ispata çalışırlar yahut “Anadolu’nun falanca vilâyetinde ailemize ait altı-yedi asırlık kayıtlar varmış, bunları nasıl elde edebiliriz?” diye sorarlar.
Sorarlar ama “Soyunu öğrenmenin yolu şudur”, “Seyyid olup olmadığının cevabını neden babanın halasının eltisinin dayısından değil de benden istiyorsun? Git, ona sor” yahut “Anadolu’da altı-yedi asırlık aile kaydını kim kaybetmiş de senin sülâlen bulmuş?” gibisinden cevaplar verirsiniz ve netice hep aynı olur, “Ufacık bir yardımı bile esirgedi” derler…
Şimdi, soyağacınızı çıkartmanın en basit yolunu belki bilmemkaçıncı defa, kısaca anlatayım:
Öncelikle bilmeniz gereken, Devlet Arşivleri’nde nüfus kayıtlarının değil, devletin yazışmalarının bulunduğu ve dolayısı ile nüfus kayıtlarının yerinin arşiv değil, nüfus idaresi olduğudur!
Şayet şanslı iseniz, yani kaydınızın bulunduğu vilâyette 19. asırda sayım yapılmış ve nüfus evrakı yangın, deprem, sel, vesaire gibi dertlere uğramadan bugüne gelebilmiş ise, 1831’e kadar olan aile kaydınızı bulmanız mümkündür. Eski harfli kayıtlar yeni yazıya çevrilmiş ise, bunları Nüfus İşleri Genel Müdürlüğü’nün başlattığı ve bugünün imkânları çerçevesinde mükemmel bir çalışma olan “alt soy-üst soy” uygulamasının bulunduğu siteden e-devlet şifrenizle zaten indirebilirsiniz…
Ama eğer “muhacir iseniz, yani aileniz 19. asırda Kafkasya’dan yahut Balkanlar’dan gelmiş ise, Türkiye’nin herhangi bir vilâyetinde Balkan Harbi’nden, 1920’lerdeki mübadeleden veya 1950’lerdeki göçlerden sonra iskân ettirildi iseniz böyle bir şansınız yoktur; nüfus kaydınız geldiğiniz dönemden başlar!
Soyağacınızı çıkartmanın ilk ve en basit yolu işte budur! Dolayısı ile soyunuzu-sopunuzu öğrenebilmek için devlet arşivlerinin eşiğini aşındırmaktan vazgeçin, önce “altsoy-üstsoy sorgulama” sitesini ziyaret edin ve aradığınızı bulamadığınız takdirde arşive değil, nüfus idarelerine müracaat buyurun!
