Vücudun tek enerji kaynağı: GLİKOZ

Diyabetin yönetiminde en önemli test, kanda şeker düzeyinin ölçümü. Diyabetin iyi gidip gitmediği, tedavinin yeterli olup olmadığı, ileride organlarda hasar gelişip gelişmeyeceği gibi soruların cevabı kan şeker ölçümünün sonuçlarında gizli. Bugün kan şeker ölçümünün incelikleri ve bu konuyla ilgili sorunları tartışacağız.

Glikoz ya da kan şekeri, hücrenin yaşamını sürdürmesi için tek enerji kaynağı. Vücut, ihtiyacı olan enerjinin % 99’undan fazlasını glikozdan sağlıyor.

Otomobilde nasıl enerji benzinden, benzinin motora gidip okside olup yanmasından sağlanıyorsa, aslında vücuttaki mekanizma da bunun tıpatıp aynısı.

Glikoz hücreye giriyor, okside olup yanıyor ve enerji sağlıyor. Vücudun “biyoyakıtı”.

Vücutta kan şekeri ayarını düzenleyen hormon ensülin. Kanda şekerin hücreye alınması için önce ensülinin hücre içine girmesi ve taşıyıcıları harekete geçirmesi gerekir. Bu taşıyıcılar ihtiyaç kadar şekeri hücreye aktarır, kanda şeker düzeyini ayarlar. Ensülin hormonu kanda şeker düzeyini 80-140 mg/dl arasında tutar. Bir insanın metabolizması sağlamsa ne yerse yesin, ne kadar karbonhidrat alırsa alsın kan şeker düzeyi 140 mg/dl’nin üstüne çıkmaz. Eğer herhangi bir nedenle ensülin salgısı durursa ya da ensülinin hücreye girişi bozulursa kanda şeker düzeyi yükselmeye başlar, ortaya diyabet çıkar.

Diyabet tedavisinde hekimlerin tek hedefi kan şekerini normal düzeylerde tutmaktır. Kan şekerinin yüksek mi olduğu, düşük mü olduğu, normale inip inmediğini öğrenmenin tek yolu da kanda şeker düzeyini ölçmektir.

KAN ŞEKERİ ÖLÇÜM ALETLERİNİN BİR BÖLÜMÜ SORUNLU

Ülkemizde uzun yıllardır kan şekeri ölçüm aleti ve çubukları geri ödeme kapsamı dışındaydı. Türkiye Diyabet Vakfı ve hasta kuruluşlarının yoğun çalışmalarıyla ülkemizde de diyabetli hastalar bu haktan yararlanmaya başladı.

Ancak süreç içinde birçok gelişme oldu. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun kan şekeri ölçüm test çubuklarına ödediği parayı yetersiz, düşük bulan yüksek teknolojili cihaz getiren firmalar geri ödeme kapsamı dışında kaldı.

Sonuçta bu nedenle piyasaya birçok ucuz ve kalitesiz Uzakdoğu ürünleri çıktı.

Son zamanlarda özellikle bu Uzakdoğu kökenli cihazlarda, diyabetli hastalarda kan şekeri ölçümünde büyük hatalarla karşılaşıldı.

DOĞRU KAN ŞEKERİ ÖLÇÜMÜ NEDEN ÖNEMLİ?

Sağlıklı bir insanda açlıkta kan şekerleri 80-100 mg/dl arasında tutulur. Ancak yemeklerden sonra, alınan karbonhidratlara bağlı şeker yükselir ama bu değer asla 140 mg/dl’nin üzerine çıkmaz.

Diyabetli bir hasta ister şeker düşürücü haplar, isterse ensülin kullansın ilaç dozlarının ayarı ancak gün içindeki kan şekeri ölçüm sonuçlarına göre yapılır. Kan şekeri düzeyi yüksekse ilaç artırılır ya da başka ilaca geçirilir, düşükse ilaç dozu düşürülür veya ilaç kaldırılır.

Diyabet iyi kontrol edilmediğinde, zaman içinde kalpte, böbrekte, gözlerde, sinirlerde bozukluklara yol açar, yaşam kalitesinin bozulmasına neden olur.

Yapılan bilimsel çalışmalar, düzenli kan şekeri ölçen hastalarda diyabet ilaç kullanımının üçte bir, organ hasarlarının ise % 50-60 oranında azaldığını gösteriyor. Örneğin, doğru şeker ölçümü ve iyi bir tedaviyle diyabete bağlı böbrek yetersizliğini tamamen önlemek veya 15 yıl sonra ortaya çıkacak bir böbrek hastalığını 15 yıl daha geriye atmak mümkün. Yapılan çalışmalar, suni böbrek makinesine bağlı bir diyabetli hastaya devletin ödediği bir yıllık masrafın, diyabetli hastanın 1015 yıllık kan şekeri ölçüm maliyetinden fazla olduğunu gösteriyor. Bu nedenle birçok gelişmiş ülke, diyabetlileri düzenli kan şekeri ölçümü için teşvik ediyor, kan şeker ölçüm çubuklarını ücretsiz veriyor.

DİYABETLİLERİN DEVLETTEN İSTEĞİ

Diyabetle Yaşam Derneği Başkanı Emine Alemdar ve Ankara Şubesi Başkanı Aşır Can Büyüker beni aradılar, uzun uzun konuştuk. Hatalı kan şekeri ölçümüyle ilgili çok önemli bir sorunları var. Aşır Can, gencecik bir Tip 1 diyabetli hasta. Yaşamı ensüline bağımlı. Yıllardan beri arkadaşlarıyla bu hastalıkla mücadele ediyor, kendisi gibi diyabetli olan gençlere destek oluyor.

Diyabetliler diyor ki: “Diyabetin tedavisinde kan şekeri ölçümü çok önemli. Biz ensülin dozlarını, ilaç dozlarını, kan şeker ölçümüne göre ayarlıyoruz. Ölçüm aleti yanlış ölçerse, ensülin ve ilaç dozu da yanlış olur. Kan şeker ölçümünden dolayı hatalı tedavi nedeniyle komaya giren arkadaşlarımız oldu.”

“Türkiye’de devlet kan şekeri ölçüm aletleri ve çubuklarında ucuz fiyat politikası uyguluyor. Bunu anlıyoruz, burada devletin yanındayız. Ancak sağlıkta ucuz fiyat politikası çok riskli. Ucuza aldığınız cihazlar kalitesi iyi değilse yanlış kan şeker ölçümü insan hayatına mal olur, devlete maliyeti de kat kat artar. Nitekim böyle de oluyor.”

Bizdeki örnek hiçbir yerde yok. Avrupa’da herhangi bir ülkede ortalama 10-15 farklı cihaz firması varken bizde bu sayı 100’ün üzerinde. Bu cihazların çoğu imal edildiği ülkede yok; adı, markası bilinmiyor. Örneğin Tayvan malı bir cihaz, Tayvan’da piyasada yok. Cihazları getiren firmaların teknik servisi yok, danışma merkezi yok, hatta verdikleri adreste bile yoklar.

Diyabetliler diyor ki: “Devlet ilaçta ucuz fiyat politikası uyguluyor; ilaçları çok iyi denetliyor; ilaç alırken güvenerek alıyoruz ama şeker ölçüm cihazlarının denetlenmesinde sorun var. Bu aletler belirli bir ölçüm sayısından sonra yanlış sonuç veriyor, arıyoruz iletişim kuracak kimse yok.”

Diyabetliler diyor ki: “Bizim derdimiz para değil. Devlet ne kadar az harcarsa biz o kadar memnun oluruz. Devlet bu cihazları çok iyi denetlesin, teknik servisi olmayan, danışma merkezi olmayan bir cihaza devlet geri ödemede bulunmasın. Devletin verdiği paraya günah.Ayrıca geri ödeme kapsamında olmayan cihazların da, çubukların da sabit bir fiyatı olsun, her eczanede aynı fiyata satılsın. Bize kurullarda yer verilirse seve seve yardımcı oluruz, anlatırız.” Diyabetlilerin isteği bu.

Aslında kolaylıkla çözümlenecek konular. Devlet hastanın hayatını doğrudan ilgilendiren bu cihazları sıkı denetime alır, referans laboratuvarlarda meslek ve hasta kuruluşlarının olduğu kurullarda kontrol ettirir teknik ve danışma merkezi koşulu koyar ve sorunu çözümler. Doğru kan şekeri ölçümü ve doğru tedavi devletin üzerindeki ilaç yükünü azaltacak organ hasarlarını önleyecek. Sonuçta devlet ve hastalar kazanacak