Tablette gazete
DENİLDİĞİ gibi kâğıt baskı gazeteler eğer kaçınılmaz biçimde ölecekse ve eğer gazeteler için tablette çıkmaktan başka çare yoksa, şunu bilin ki işimiz çok zor ve belki de imkânsız.
Kitap okuma alışkanlıkları üzerine araştırmalar yapıldıktan sonra çoğu aynı araştırmacılar bir de ekranda okuma alışkanlıklarını incelemişler. Ekranda okuma yapılırken beyin taramaları, göz taramaları yapılmış.
Ve sonra görülmüş ki, uluslararası karşılaştırmalı bir araştırmaya göre insanlar ekranda bir sayfa açtıklarında buna en fazla 19 ile 27 saniye arasında bakıyorlarmış.
Almanlar ve Kanadalılar her sayfaya en fazla 20 saniye, Amerikalılar ve İngilizler ortalama 21 saniye, Hintliler ve Avustralyalılar 24 saniye, Fransızlar ise 25 saniye ayırıyorlarmış. Üstelik bu oranlar, açılan ekranda sadece yazılı metin olduğunda da değişmiyor, bazı durumlarda daha aşağıya düşüyor; çünkü sadece yazı olan ekranlarda insanların sabrı çabuk tükendiğinden hızla başka sayfaya geçiyorlar.
Yapılan bir diğer araştırmaya göre, ekrana konulan her ilave 100 kelimeye okuyucu sadece 4.4 saniyesini veriyormuş.
En deneyimli okuyucular bile 4.4 saniyede sadece 18 kelime okuyabildiklerinden, tablet ekranına konulan her ilave kelimenin sadece yüzde 18'inin okunduğu ortaya çıkıyor. (Jakob Nielsen, "How Users Read on the Web", Alertbox, October 1, 1997.)
Haydi bütün bu engelleri aştık ve bir kişiyi önündeki metni baştan sona okumaya zor kullanarak da olsa ikna ettik diyelim.
Eğer o kişi, internet kullanımı yoğun ve dijital dünyalara alışmış bir beyne sahip ise istese dahi önündeki metni okuyamayacak.
Gerçek derinliği olan okumada insanlar, soldan sağa yavaşça, satır satır sayfanın altına kadar okuyorlar, ama yeni beyinler sayfaya sadece göz atıp arada kritik kelimeler arıyor ve o kelimelerden link oluşturanlar varsa onu hemen açarak önündeki metne bir türlü konsantre olamıyor.
Bu yeni ekran okuma biçimine "F şeklinde okuma" deniliyor. Yani göz atma başlar başlamaz göz aşağılara gidiyor, arada kritik kelime, kavram görürse onu da açmaya çalışıyor ve göz atmada F şekli ortaya çıkıyor. (Jakob Nielsen, "F Shaped Pattern for Reading Web Content", Alertbox, April 17, 2006; Nicholas Carr, "The Shallows", sayfa 135.)
Peki durum böyle olunca araştırmacı Jakob Nielsen, daha önce atıf verdiğimiz çalışmalarında "İnsanlar Dijital Ortamda Nasıl Okuyorlar" sorusuna şu çarpıcı cevabı vermiş: "Okumuyorlar ki."
Bunu bilelim de eğer tablete özel gazete çıkaracaksak, belki içinde yazı olmayan bir gazete çıkarırız. (Köşe yazarları da bloglarını kameraya okurlar.)
Bilim âleminde durum ne?
TAMAM anladık, insanlar internette artık okuyamıyorlar, sadece göz atmakla yetiniyorlar, derin düşünceli sakin okuma artık yok da acaba bilim âleminde durum farklı mı? Bilimsel çalışmalarında interneti ve linkleri kullanmaya alışmış bilim adamları da artık eskisi gibi okuyamıyorlar. Eskisinden çok daha fazla bilgiye ulaşıyorlar ama ulaştıkları bilgiyi anlamlandırıp anlatamıyorlar, her şey yüzeysel kalıyor. (University College London, "Information Behaviour of the Researcher of the Future", Januasry 11, 2008; Ziming Liu, "Reading Behaviour in the Digital Environment" Journal of Documentation, 61, No. 6, 2005.)
Her şey umutsuz mu?
İNTERNETİ yoğun kullanma, dijital dünyalar insanda okuma arzusunu ve yeteneğini yok ediyorsa gazeteler için her şey umutsuz mu artık?
Bence değil, beyni okumaktan uzaklaştıran bütün etkenleri tersine döndürerek okumayı teşvik için yönlendirmek mümkün olabilir, ama bu iş bir projeyle ve ortak çalışmayla alınabilecek bir sonuç olur ancak. Tabii ki bu iş üzerinde düşünüyorum ve tabii ki ara sonuçlarımı buradan yazacağım.
Seneca'nın lafı
BÜYÜK filozof Seneca, 2 bin yıl önce "Her yerde olmak hiçbir yerde olmamaktır" demişti. Bugün internet kullanıcılarının durumunu bundan daha güzel anlatan bir söz bulamadım ben.
