Ritalin faydalı bir ilaç mı?

ÇOK sayıda ailenin ADD'li çocukları için kullanılması kaçınılmaz gördükleri bir ilaçtan bahsedeceğim bugün.

Ritalin hakkında zaman zaman şüphe yaratıcı iddialar hep çıkmıştır. Psikiyatr arkadaşlarım, böyle haberler çıktığında ailelerden yüzlerce, binlerce telefon geldiğini ve ailelerin endişeli bir şekilde iddiaların doğruluğunu soruşturduklarını söylüyorlar.

Yeni bir iddia da New York Times Gazetesi'nde pazar günü çıktı. Alan Sroufe adlı psikolog tarafından kaleme alınan "Ritalin Gone Wrong" adlı makalede bazı düşünceler ileriye sürüldü.

Biliyorsunuz ben konunun uzmanı değilim ve bu konunun birçok aile açısından çok kritik ve belki de endişe verici olarak nitelendirildiğini biliyorum. Bu yüzden yazıyı çok dikkatli yazıyorum. Tek bir abartma ve vurgulama yapmamaya kararlıyım. Sadece yazıyı yazanın düşüncelerini aktaracağım ve tartışmaya açacağım.

Hemen başta Ritalin kullanımı konusunda uzmanlar arasında da görüş farklılıkları olduğunu söylemeliyim. Özellikle ilaç kullanılması taraftarı -belki de zorunlu olarak- olmayan psikologlar ile psikiyatrlar, Ritalin konusunda çoğu zaman hiç anlaşamıyorlar.

"Ritalin Gone Wrong" adlı makalenin yazarı da bir psikolog.

İŞTE İDDİALAR

Şimdi gelelim iddialara. Maddeler halinde yazacağım ve kendi yorumumu da gayet tabii ki eklemeyeceğim.

1- Ritalin ve benzeri ilaçlar, ADD'li (Attention Déficit Disorder) çocukların sorunlarını sadece kısa vadeli çözüyor. Yani Ritalin, ADD'li çocuğun sınıfta zorlandığı derse konsantre olmasını çözüyor, ama uzun vadede öğrenme yeteneklerini geliştirmiyor ve akademik performanslarını kalıcı bir şekilde iyileştirmiyor.

2-Bunu söylemekle birlikte üniversite öğrencilerinin zamana karşı yarışarak zorlu imtihanlara hazırlandıkları dönemlerde ADD'li gençlerde Ritalin'in kısa vadeli yarar sağladığı da görülmüş.

3- Ritalin çocuklarda bir tür ilaca bağımlılık yapıyor ve ilaç kesildiği an çocukta huzursuzluklar başlıyor.

BÜYÜMEYİ YAVAŞLATMA

4- Şimdi söyleyeceğimi tam kavramlaştıramadım ama yine de aktarıyorum. Ritalin türü ilaçların çocukta büyümeyi yavaşlatan (stunt growth) bir etkisi de olabiliyor.

5- Davranışlar (behavior) ile beyin (brain) arasında karşılıklı etkileşim var. Yani bir davranış bozukluğunun beyin kimyasındaki oynamalardan dolayı mı yoksa beyindeki kimya bozukluğunun mu davranış bozukluğu yarattığı henüz tam belli değil.

Yani ADD'li olan bir çocuğun beyni ile ADD'si olmadığı halde çevresel faktörlerle ve aile meseleleri nedeniyle depresyonlu çocuğun beynini inceleseniz beyin kimyaları aynı çıkabiliyor.

ADD'nin asıl kaynağının nedeninin tam bilinemediği durumlarda direkt sadece Ritalin'e yüklenmek hem doğru hem de faydalı olmayabilir.

AİLELER SAKİN OLSUN

Şimdi ailelere bir çağrım olacak. Paniğe gerek yok; burada sadece süregiden tartışmaya yeni bir katkıyı aktarıyorum. Büyük ihtimalle doktorunuz açısından bu bilgiler hiç sürpriz ve yeni olmayabilir. Yapılacak en iyi şey, tartışmaların her yönünü bilerek sakin bir şekilde adımlar atmaktır.

***

Şimdi gelelim tartışmaya benim katkıma

RİTALİN şöyledir veya böyledir, bunu tam bilemem ama bildiğim ADD türü sorunların çağımıza ait yeni sorunlar olduğudur.

Bunun tam nedeni anlaşılıncaya kadar elimizdeki bilgilerle yetineceğiz. Ama ben bir şeye dikkat çekmek istiyorum: Hızlı ve içerik yoksunu bilgisayar oyunlarının etkilerine.

Özellikle elde tutularak küçük aletlerle oynanan hızlı oyunlar bence hiç hoş değil. Bununla sürekli her ortamda oynayan ve oyuna takan çocuklar, bir süre sonra antisosyal oluyorlar ve oyunun o içeriksiz hızına alışan beyinler oluşuyor.

Ben o alet elinden alındıktan sonra ellerini oyuna başlama durumunda tutan 16-19 yaş arası çocuklar bile gördüm. Yani o ellerin arasına alet konulduğu an oyuna başlayacak gibilerdi.

Bence bilgisayar oyunları, içerikleri (context) olmadığı zaman çocuklara zararlı olabiliyor.

***

Charles Dickens

ŞUBAT ayında büyük yazar Charles Dickens'ın 200'üncü doğum günü tüm dünyada kutlanacak.

Romanları Türkçe'de de gayet tabii ki yayımlamış bu usta için İstanbul'da da özel kutlamalar yapılması şehrimize yakışır.

***

Ben Jack Nicholson'ım

SÖMESTR tatilinden yararlanarak Uludağ'a geldim. Her yer karla kaplı otelde otururken elimde olmadan Stanley Kubrick'in harika filmi The Shining'i hatırladım.

O filmde Jack Nicholson bir süre sonra delirip baltayla karısını öldürmeye kalkışıyordu.

Şu anda onunla aynı şartlar altında yaşadığımdan benim de acilen bir balta bulmam gerekiyor.