Kıdem tazminatı hesaplama: Emekli olmadan kıdem tazminatı nasıl alınır?

Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, emekli işçilerin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve diğer haklarını yazdı. Kıdem tazminatı, 1475 sayılı eski İş Kanunu'nun yürürlükteki tek maddesi olan, 14. maddesinde düzenleniyor. Buna göre, bir iş yerinde kıdem tazminatına hak kazanabilmek için en az bir yıl çalışmak gerekiyor. Kıdem tazminatını alabilmek için aranan koşullar ise şöyle:

- İşveren tarafından işten çıkartılma.

- İşçi tarafından haklı nedenlerle iş sözleşmesini feshetme.

- Erkekler için muvazzaf askerlik.

- Kadınlar için evlilik.

- Emeklilik.

- 8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlayanlar için 15 yıl sigortalılık ve 3600 prim gününü doldurmak.

- İşçinin ölümü.

İş Kanunu açısından, emekli olduktan sonra çalışmaya devam edenler ile diğer çalışanlar arasında fark bulunmuyor. Emekli işçiler de kıdem, ihbar, yıllık izin gibi hakların aynısına sahip oluyorlar. İşveren tarafından işten çıkartılan ya da haklı bir nedenle istifa eden emekli işçiler kıdem tazminatını alabilirler.

Kıdem tazminatını sıfırlamadan emekli aylığı bağlatan ve sosyal güvenlik destek primi ödemek suretiyle aynı iş yerinde çalışmaya devam edenler, en rahat grubu oluşturuyor. Bunların kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık izin gibi her türlü hakkı aynen devam ediyor. Fiilen emeklilik gerekçesiyle diledikleri zaman işten ayrılıp, kıdem tazminatlarını alabilirler. Kıdem tazminatını almadan aynı işyerinde çalışmaya devam eden işçiler, fiilen emekliye ayrılmak istediklerinde, emekli aylığı bağlatmadan önceki ve bağlattıktan sonraki döneme ilişkin kıdem tazminatlarını topluca alırlar.

KIDEM TAZMİNATINI DAHA ÖNCE ALMIŞ EMEKLİ İŞÇİ NE YAPABİLİR?

Kıdem tazminatını alıp emekli aylığı bağlattıktan sonra aynı iş yerinde veya başka bir işte çalışmaya devam edenlerin durumu diğerlerinden farklı. İşveren işten attığında veya haklı nedenle iş akdini kendileri feshettiğinde, o zamana kadar hak etmiş oldukları tazminatı alırlar.

Önceki döneme ilişkin kıdem tazminatlarını sıfırlayıp emekli aylığı bağlatarak aynı veya başka bir iş yerinde çalışmaya devam edenler, yeniden emeklilik ya da 15 yıl sigortalılık + 3600 gün primi gerekçesiyle kıdem tazminatı alamazlar. Bu kişiler için farklı bir yol bulunuyor.

Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, sizlerden gelen soruları yanıtladı. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, emekli aylığı almakta iken çalışmaya devam edenlere istedikleri her an emekli aylıklarını kestirip normal çalışmaya geçme imkânı veriyor. Bir ay normal çalışıp, yeniden emeklilik dilekçesi verdiklerinde, kıdem tazminatını alıp işten ayrılabilirler.

SAĞLIK GEREKÇESİYLE TAZMİNAT ALINABİLİR Mİ?

Emekli işçiler, sağlık sorunlarını gerekçe göstererek de kıdem tazminatı alabilme hakkına sahip bulunuyorlar. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 24. maddesinin 1. fıkrası sağlık sebepleriyle işçiye iş akdini feshetme hakkı tanıyor. Uzun süreli tedavi gerektiren bir sağlık sorunu bulunanlar, sağlık kurulu raporu alarak iş akdini feshettiklerinde kıdem tazminatlarını alabilirler.

İHBAR TAZMİNATI HAKLARI

Emekli işçiler, işten atılmaları durumunda, çalıştıkları süreye göre diğer işçiler gibi ihbar tazminatı alırlar. İhbar süresi, kıdem tazminatını sıfırlamamış kişilerde emekli aylığı bağlanmasından önceki ve sonraki çalışma sürelerine göre hesaplanır.

EMEKLİ İŞÇİNİN İZİN SÜRESİ

Kıdem tazminatı ile birlikte kullanılmamış izin paralarını alıp emekli aylığı bağlattıktan sonra aynı iş yerinde çalışmaya başlayanlar, izin süreleri bakımından işe yeni girmiş gibi değerlendirilir. Bir yılı doldurmadan izin hakkı elde edemezler. Örneğin, 20 yıl çalıştığı iş yerinde yıllık 26 gün izin hakkı bulunan bir işçi kıdem tazminatını ve kullanılmamış izin paralarını alarak emekli aylığı bağlattıktan sonra yeniden aynı iş yerinde çalışmaya başlarsa 5 yılı dolduruncaya kadar yılda 14 gün izin kullanır. Çalışma süresi yeniden 5-15 yıl arasına geldiğinde 20 gün kullanabilir.

Fakat aynı işçi, emekli aylığı bağlatırken kıdem tazminatını sıfırlamazsa veya kıdem tazminatını alsa bile kullanılmamış izinlerinin parasını almamış ise yılda 26 gün izin kullanmaya devam eder.

Emekli olduktan sonra yeni bir iş yerinde çalışmaya başlayanlar ise izin süreleri bakımından ilk defa işe girmiş kabul edilir.

Diğer taraftan, yasaya göre 50 yaşından büyük işçilerin yıllık ücretli izin süreleri 20 günden az olamaz.

1999’DAN SONRA İŞE GİRENLER İSTİFA ETTİĞİNDE KIDEM TAZMİNATINI NASIL ALABİLİR?

Soru:8 Eylül 1999’dan sonra işe girenler 25 yıl sigorta, 4500 prim günü ile kıdem tazminatı alarak işten ayrılabilir şeklinde bir kanun maddesi bulunuyor. Buna ilaveten 8 Eylül 1999'dan sonra işe girenler sigortalılık süresi şartı aranmaksızın 7000 prim günü öderse kıdem tazminatı alabilir şeklinde haberler görüyorum. 8 Eylül 1999 sonrası işe girenler 7000 prim günü ödediklerinde SGK'dan belge alarak kıdem tazminatı alıp ayrılabilirler mi? (Fahri I.)

Yanıt:Fahri Bey, 1475 sayılı eski İş Kanunu uyarınca, 8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlayanlar, 15 yıl sigortalılık ve 3600 prim günüyle kıdem tazminatını alıp ayrılabilirler. 8 Eylül 1999 tarihinden sonra çalışmaya başlayanlar ise ya 25 yıl sigortalılık ve 4500 prim gününü doldurarak, ya da sigortalılık süresi aranmaksızın 7000 prim gününü doldurarak kıdem tazminatı alabilirler. Ancak, her defasında okurlarımıza hatırlatıyorum, bu gerekçe ile kıdem tazminatı alabilmek için önce Sosyal Güvenlik Kurumu’na müracaat edip “kıdem tazminatı alabilir” yazısı almalısınız. Aksi takdirde, önce işten ayrılıp sonra yazıyla gitseniz de kıdem tazminatını alamazsınız.

KENDİ İSTEĞİYLE İŞTEN AYRILAN KIDEM TAZMİNATINI ALABİLİR Mİ?

Soru:Ben 1999 Kasım’ından bu yana sigortalıyım. Mart 2000’den bu yana da aynı şirkette çalışıyorum. Hesaplarıma göre emeklilik için gerekli prim günüm doluyor, şirketten ayrılıp yaşı bekleyeceğim. Şirketten ayrılırken nasıl bir prosedür izlemem gerekiyor? Şirketin bana zorluk çıkarmak ya da tazminat vermemek gibi bir hakkı var mı? (İlker D.)

Yanıt:İlker Bey, 8 Eylül 1999 tarihinden sonra işe başladığınız için 7000 prim gününü veya 25 yıl sigortalılık ve 4500 prim gününü doldurduğunuz takdirde kendi isteğiniz ile ayrıldığınızda kıdem tazminatı alabilirsiniz. 25 yıllık sigorta sürenizi 2024 yılında dolduracağınız için şu an ayrıldığınızda 25 yıl sigortalılık+4500 prim günüyle kıdem tazminatınızı isteyemezsiniz. Fakat prim günlerinizin toplamı 7000 güne ulaşıyor ise ilk iş olarak Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) yazı ile başvurup kıdem tazminatı alabileceğinize dair yazı talep edin. Bu yazıyı almadan hiçbir adım atmayın. Yazıyı aldıktan sonra ihbar süresini de dikkate alarak kıdem tazminatınızı talep etmek suretiyle iş akdini feshedebilirsiniz. Kıdem tazminatının yanı sıra kullanmadığınız izin paralarını da alabilirsiniz. Sözleşmenizde farklı bir süre belirlenmemiş ise üç yıldan fazla çalışan bir kişi olarak iş akdini feshedeceğinizi işverene en az 8 hafta önceden yazılı olarak bildirmeniz gerekir. Sözleşmenizi kontrol edin, ihbar veya bildirim süresi daha fazla belirlenmiş ise o süreyi dikkate alarak fesih bildiriminde bulunabilirsiniz

EMEKLİ OLDUKTAN SONRA AYNI İŞTE ÇALIŞANLARIN HAKLARI NEDİR?

Soru:1.11.2016 tarihinde işe girdiğim firmada çalışırken, 2017 yılı haziran ayında emekli aylığı bağlattım ve aynı işyerinde çalışmaya devam ediyorum. Emekli aylığı bağlatırken herhangi bir para almadım. Önümüzdeki günlerde işten ayrılır isem kıdem ve ihbar tazminatlarını alabilir miyim? Nasıl bir dilekçe yazmam gerekiyor? (Veli Ü.)

Yanıt:Veli Bey, emekli aylığı bağlattığınız tarihte bir yılı doldurmamış olduğunuz için kıdem tazminatını zaten hak etmemiş bulunuyorsunuz. Fakat, emeklilik gerekçesi ile bugüne kadar hiç kıdem tazminatı almamış olduğunuz için işten ayrıldığınızda 1 Kasım 2016 tarihinden bu yana hak ettiğiniz kıdem tazminatınızı alırsınız. İhbar tazminatı alma hakkınız ise bulunmuyor. İhbar tazminatı, işveren ihbar sürelerine uymadan işçiyi işten çıkardığında ödenir. Hatta işçi ihbar süresine uymadan iş akdini fesheder ise kendisi işverene ihbar tazminatı ödemek zorunda kalır. İşverene, kıdem tazminatı ve kullanılmamış izin paralarını alarak emeklilik gerekçesi ile iş akdinizi feshedeceğinizi belirtmeniz yeterli.

İŞTEN ÇIKIŞ-GİRİŞ YAPILAN İŞÇİNİN YILLIK İZİN SÜRESİ HESABI NASIL YAPILIR?

Soru:Çalıştığım işyerinde 5 yıllık işçiye, kıdem tazminatı ödenerek anlaşmalı şekilde 30 Eylül’de çıkış, 1 Ekim’de giriş yapıldı. Bu durumdaki işçinin yıllık izni sıfırdan mı başlar, yoksa kaldığı yerden devam eder mi? (T.E.)

Yanıt:İş Kanunu’na göre yıllık ücretli izin sürelerinin hesabında, işçilerin, aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalıştıkları süreler birleştirilerek göz önüne alınır. Kıdem tazminatı sıfırlanırken, kullanmadığı izin paraları ödenmiş ise veya tüm izin sürelerini kullanmış ise normalde yeniden başladığında yıllık izne hak kazanabilmesi için bir yılı doldurması gerekir. Ancak, işten çıkış-giriş işlemleri karşılıklı anlaşma ile yapılıyor ise yıllık izin sürelerinin hesabı bakımından sıfırlanmaması gerekir.