Krediler 3 ayda yüzde 11, mevduatlar yüzde 8 azaldı

Ağustos ayındaki kur şoku sonrası ekonominin sert bir şekilde daraldığını, dış ticaret, üretim ve tüketim verileri bize söylüyor. Bugün de yılın üçüncü çeyreğine ait yani Temmuz-Eylül dönemini kapsayacak GSYH verisi açıklanacak. Büyümenin aşağı geldiğini ve daraldığını buradan da göreceğiz.

Ekonomideki bu gelişmenin bir yansımasını ise finansal tarafta yaşadık.

KREDİLER 3 AYDA YÜZDE 11 DARALDI

-30 Kasım itibariyle açıklanan rakamlara göre, bankaların yurtiçine kullandırdığı krediler yüzde 11 azaldı. Ağustos sonunda 2 trilyon 546 milyar lira olan kredi stoku kasım sonunda 279 milyar liralık azalmayla 2 trilyon 217 milyar liraya indi.

-3 ayda kredilerdeki yüzde 11 daralma, aynı zamanda ekonomik faaliyetlerin azaldığına, yatırım, üretim, ticaret vetüketimde frene sert bir şekilde basıldığına işaret. Şirketler, kurumlar ve kişiler borçlanmıyor, hatta net bazda borç geri ödüyor ki, toplam kredi stokunda ciddi boyutta düşüş var.

-Üretim, tüketim ve ticaret daralıyorsa bu faaliyetlerden elde edilen gelirler de, karlar da azalıyor demektir. Bunun doğal sonucu tasarruflarda azalmadır.

MEVDUATLAR 3 AYDA YÜZDE 8 AZALDI

-Azalmanın tümü döviz kurlarının TL karşısındaki değer kaybından kaynaklandı.

Yoksa döviz hesapları dolar olarak 152 milyardan 157.9 milyara yükseldi.

-Ancak bu durum tasarruflardaki erimeyi değiştirmiyor. Dolar olarak artmış bile olsa, yurtiçi yerleşikler tuttuğundan, TL’ye çevrilerek harcanacağından dolayı reel azalma söz konusu.

-Toplam mevduatlar da ağustos sonundaki 1 trilyon 978 milyar liradan kasım sonunda 1 trilyon 815 milyar liraya indi. Üç aylık azalma 163 milyar ve yüzde 8.2 düzeyinde. Uzun bir aradan sonra mevduatlarda azalma ilk kez yaşanıyor.

HERKES BORÇ ÖDÜYOR

-Mevduatlardaki mutlak azalmanın nedeni aynı dönemdeki borç ödemelerinden kaynaklanıyor. Kredi stokundaki azalma buna işaret ediyor.

-Bankaların hem kredilerinin hem de mevduatlarının azalması sektörün toplam bilançolarının da küçüleceği anlamına geliyor. Aynı dönemde bankalar da yurtdışı borçlarında net ödeyici durumundaydı.

FİNANSAL VARLIKLARDA YÜZDE 6.6 ERİME

-Buradan Türkiye’de yerleşik kişilerin finansal varlıklarına geçince yani mevduatların yanına diğer tasarrufları da ekleyince karşımıza daha iyi bir tablo çıkmıyor. Toplam tasarruflar da reel anlamda azalıyor.

-Sonuçta tüm yatırım araçlarındaki finansal varlıkların toplamı geçen yıl sonunda 1 trilyon 888 milyar lira iken bu yılın kasım sonunda 2 trilyon 132 milyar liraya çıktı. Artış 234.8 milyar lira ve yüzde 12.9 düzeyinde.

-Ancak bu nominal artış. Yılın 11 aylık dönemindeki tüketici enflasyonu yüzde 20.92. Toplam tasarruf artışı, faiz ve diğer getirilerine karışlık, enflasyona yetişemedi ve yüzde 6.6 gerisinde kaldı. Ya da toplam finansal varlıkların alım gücü bu ölçüde düştü.

-Finansal varlıklardaki erime önümüzdeki dönemde reel ekonomik faaliyetleri daha sınırlayıcı olabilir.

***

BÜYÜK FIRTINA HA PATLADI HA PATLAYACAK GİBİ

-Yılın sonuna doğru küresel piyasa atmosferi hiç iyi değil. Önemli ölçüde kara bulutları toplamış, sağından solundan şimşekler patlayan bir atmosferle karşı karşıyayız. Büyük fırtına ha patladı ha patlayacak gibi bir durumu yaşıyoruz.

-Haftaya küresel ticaret savaşlarına üç aylığına ateşkesle ve moralle başlamıştık. Ama haftayı kapatırken ticaret savaşlarının daha şiddetleneceğinden korkuyoruz. Bu nedenle de borsalarda sert satışlar var.

-Daha önce tahvillerde sert satışlar vardı ve şimşekler oradan çıkıyordu. Derken FED’in faiz artırımlarında duracağı beklentisi doğdu ve o taraf biraz yatışır gibi oldu.

Bakalım şimdi ticaret savaşlarının getireceği negatif etkiyi ne ile bertaraf edecekler?

ALTIN, DOLARIN DÜŞÜŞÜNDEN BESLENİYOR

-FED’in faizde frene basacağı beklentisi ile dolar değer kaybederken altınının yıldızı parlıyor. Dolar Endeksi yüzde 0.74 düştüğü geçen haftada altının onsu yüzde 1.85 artışla 1.249 dolara yükseldi. Dolar öncesinde dünyanın hakim parasının altın olduğu düşünüldüğünde, dolardaki zayıflama karşılığında altında güçlenmeyi beraberinde getiriyor. Dolar ne kadar düşerse altın da o kadar yükselebilir. Hayat boşluk kaldırmaz misali sığınılacak liman dolardan altına doğru kayabilir. Bu da altının değerlenmeye devamını getirebilir.