Aşırılar yükseldi ama Avrupa'da hala güvenli limanlar var
Avrupa Parlamentosu seçimlerinde madalyonun bir yüzünde milliyetçi ve sağ popülist partilerin yükselişi varsa, diğer yüzünde de sosyal demokratlar, liberal sol ve Yeşillerin kazandığı mevziler var. Katılım yüzde 51 oranıyla önceki seçimlere göre yüksekti, yani seçmen siyasi gelişmeler karşısında motive olmuştu. Ancak Avrupa Birliği’nin kuzeyinden güneyine göçmen düşmanı ve İslamofobik sağ popülist söyleme teslimiyet söz konusu olmadı. Seçmen, 751 sandalyeli AP’yi belirlerken, göç kaygısı kadar iklim değişikliği ve sosyal politikalara ilişkin tavrını da tercihine yansıttı.
Tamam, sandıktan çıkan tabloda göze ilk çarpan, iktidar partilerinin geçirdiği sarsıntıydı. Brexit çıkmazında kıvranan İngiltere’de Avrupa karşıtı Brexit partisinin zaferi, Fransa’da aşırı milliyetçi Marine Le Pen’in, Macron’un partisini geçip birinci çıkması, Almanya’da da Büyük Koalisyonu oluşturan CDU/CSU ve SPD’nin gerilemesi, özellikle Sosyal Demokrat Parti’nin kayıpları, halkın iktidarlara verdiği açık mesajdı: Artık değişim zamanıdır, ya siz değişirsiniz ya da biz değiştiririz. Almanya bu seçimde ortadan yarıldı; batının büyük kentlerinde koalisyon oy kaybederken Yeşiller yükseldi ve Almanya’nın 96 sandalyesinden 23’ünü aldı. Doğuda ise sokağın nabzından zaten belliydi, sağ popülist Almanya için Alternatif (AfD) oy oranını yüzde 10.5’e yükseltti.
Alman Yeşiller eş başkanı Annalena Baerbock ve AP milletvekili Sven Giegold, seçim zaferini böyle kutladı.
Malûm, İtalya ve Macaristan’da da sağ popülizm galip geldi. Yunanistan’da da muhafazakar Yeni Demokrasi Partisi’nin yüzde 33.5’le, iktidardaki Syriza’yı geride bırakması üzerine Çipras hükümeti erken seçim kararı aldı.
İSKANDİNAVYA CEPHESİ YEŞİL
AB’nin kuzey cenahında ise göçmen akınıyla ilgili kaygılara rağmen sağ popülist partiler beklenen hamleyi yapamadı; çevreci ve sosyal politikaları savunan partilerin desteği arttı. Hollanda’da Geert Wilders’in Avrupa karşıtı ve İslam düşmanı Özgürlük Partisi büyük hezimete uğradı; Brexit’ten nemalanmaya çalışan parti AP’deki dört üyeliğini de kaybetti. Hollanda’da Sosyal Demokratlar 26 üyelikten altısını alarak seçimin sürpriz kazananı oldu.
Finlandiya ve Danimarka seçimleri, AP Yeşiller fraksiyonuna mensup partilerin tırmanışına sahne oldu. Finlandiya’nın sağ popülist partisi, üç üyelik hedeflerken tek sandalyede kaldı. Danimarka’da sağ popülist Danimarka Halk Partisi seçimin en büyük kaybedeni oldu. Son AP seçiminde yüzde 26.6 olan oy oranı yüzde 10.8’e gerilerken, Yeşil gruba mensup Sosyalist Halk Partisi’nin oyu 2.3 puan arttı. Finlandiya’da Yeşiller, muhafazakar partinin ardından ikinci pozisyonuna gelerek seçimin en büyük kazananı oldu. Yorumculara göre bu ülkelerde Yeşillerin aldığı oyları çevreciliğe indirgemek yanlış olur, çünkü sosyal politikalara da eşit ağırlık veriyorlar.
Finlandiyalı Yeşillerin lideri Pekka Haavisto, zafer kutlamasında.
İsveç’te ise sağ popülist İsveç Demokratları oyunu ikiye katlayarak (yüzde 16.9) seçimin kazananı oldu gerçi ama çevreci ve sağ popülizm karşıtı politikalar da prim yaptı. Aslında en büyük sürprizi Yeşiller yaptı; beklenen çıkışı yapamayarak! İklimci kız Greta Thunberg’in kendi ülkesinde dünyadaki kadar etkili olmadığı anlaşıldı. İklim aktivisti Greta henüz 16’sında olduğu için oy veremiyor ama seçim öncesi yaşı yeten herkesi sandığa gidip “gelecek için oy vermeye” çağırmıştı. Bununla birlikte Yeşiller yüzde 6 oy kaybetti. Nedeni ise şu; İsveç’teki bütün partilerin progamında “yeşillik” var, iklim ve çevre koruma meselesi, halkın nabzıyla eşgüdümlü. İşte bu bağlamda, çevreci politikalarıyla “gizli Yeşil” olarak anılan sol liberal Merkez Parti oy oranını yüzde 10.8’e çıkardı. Parti lideri Annie Lööf, sosyal medya mesajında şöyle diyordu: “Çevre ve iklime odaklanırken sağ popülizme karşı aldığımız tavır bize bu sonucu getirdi…”
GÜNEYDE SOSYAL CEPHE DE VAR
İtalya'da İçişleri Bakanı Matteo Salvini'nin sağ popülist Lig partisi yüzde 30 oy oranını aşarak tarihi bir rekor kırmış olsa da, diğer sağ popülist parti Beş Yıldız Hareketi, sürpriz bir çıkış yaparak ikinci gelen Sosyal Demokratların gerisinde kaldı. İspanya’da ise zafer Sosyalistlerin; iktidar partisi yüzde 33’le siyasi yelpazenin en güçlü partisi. Ardından muhalefetteki muhafazakarlar, liberaller ve soldaki Podemos geliyor. Aşırı sağda yer alan Vox partisinin oy oranı ise yüzde 6’da kaldı. Portekiz’de de iktidardaki Sosyalistler net bir zaferle çıktı sandıktan; 21 sandalyeden 10’unu kazanarak. Muhafazakar eğilimli Sosyaldemokrat Parti yedi üyelik kazanırken, marksist Sol Blok oyunu yüzde 12’ye çıkardı.
