Yargı, emoji hukukuna ne kadar hazır?
Şöyle bir dava düşünün; fuhuş operasyonunda yakalanan adam yargı önünde. Muhabbet tellallığı ile suçlanıyor. Sanığın bir kadına gönderdiği Instagram DM’leri de kanıt olarak iddianameye dahil edilmiş. Mesajlarda “kraliyet tacı, yüksek topuklu ayakkabı ve dolar işaretli para kesesi” emojileri var. Savcılığa göre bu semboller sanıkla kadın arasındaki “iş” ilişkisini ortaya koyuyor. Sanık ise “hiç alakası yok” diyerek kadına “DM’den yürüdüğünü” iddia ediyor.
ABD’de San Francisco'da görülen davada hakim hangisine inansın?
Bir fuhuş uzmanının tanıklığına başvuruluyor. Uzman mesajı “topukluyu giy gel, para yapalım” şeklinde açık bir fuhuş işareti olarak yorumluyor. Kraliyet tacı da muhabbet tellalının kendisini “kral” olarak gördüğünü gösteriyor. Aslında uzman analizine gerek yok ama mahkemenin elinde yüzlerce emojinin nasıl yorumlanması gerektiğine dair bir veri tabanı da yok.
ABD ve diğer bazı ülkelerde emoji karışan davaların izini süren bir hukukçunun tuttuğu çeteleye göre mahkemeler her geçen yıl artan sayıda emoji içerikli dava dosyalarıyla karşılaşıyor. Bu alanda çalışan ve artık yasal bir düzenlemeye ihtiyaç duyulduğunu savunan kişi, Santa Clara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden Prof. Eric Goldman. Hocanın tespitleri şunu gösteriyor; 2004’ten bu yana emotikon ve emojilerin kanıt olarak sunulduğu davalar giderek öyle katlandı ki, 2018 itibariyle yargılamaların yüzde 30’unda hakimler emojilerle imtihan edildi. Gerçi bunlar ABD’deki davaların seyrini dramatik şekilde değiştirmedi, ancak artık her emoji tartışma götürmeyecek şekilde yoruma muhtaç.
Emoji yorumları kültürden kültüre değiştiği gibi iOS ve Android platformlarında cihazdan cihaza da farklılık gösteriyor. Örneğin asabi şekilde diş gösteren emoji ilk iOS tasarımlarında diğer platformlardaki muadillerine göre daha tehditkâr görünüyor. Gönderici ile alıcı da emojiyi aynı tasarımda görmeyebiliyor.
“İLETİŞİMDE KRİTİK ÖNEM TAŞIYOR”
Önceleri harf ve sembollerden oluşan emotikonlarla sonraları emojilerle ifade bulan kanıtlar daha çok cinsel taciz davalarında ortaya çıkıyormuş. Fakat online ahalinin yüzde 92’sinin emoji kullandığı ortamda cinayet, tehdit, şantaj ve soygun gibi diğer ceza davaları ve adi suçlarda da dava dosyalarına girmiş. Örneğin 12 yaşındaki bir kız çocuğu “Salı günü kütüphanede buluşalım” içerikli mesajında “tabanca, bomba ve bıçak” emojileri yüzünden okulu tehdit etmekle suçlanmış.
Prof. Goldman, “Emojiler iletişimin kritik önemde bir parçası haline geldi” diyerek yargıçların bunları dikkate almamasını eleştiriyor, çünkü jürilerin bütünlük içinde karar vermesi engellenmiş oluyor. Goldman, bir ceza davasında sanığın maktule yönelik tehditlerine delil olması bakımından emojilerin hayati değer taşıdığını, ancak kira kontratı kadar basit bir meseleye de karışabileceğini söylüyor.
İşte İsrail’den bir örnek: İki yıl önce bir çift, kiralamak istedikleri evin sahibine “zafer işareti, dans, kuyrukluyıldız, şampanya ve sincap” emojilerini içeren bir mesaj gönderiyor.
Ev sahibi bu coşkulu mesajı görünce anlaştıklarını düşünüyor. Fakat evin talipleri başka bir daireyi kiralıyor; ev sahibi kendisini oyaladıkları için zarara uğradığı gerekçesiyle dava açıyor ve mahkeme o emojilerin “iyimserlik ve umut” işaretleri olduğuna hükmederek çifti binlerce dolar tazminat ödemeye mahkum ediyor.
Sadece 2016 yılı itibariyle mobil mesajlarda 2.3 trilyon emoji kullanıldığına göre bu kalabalıkta yargıya intikal de normal. Üstelik yargı kararlarında nihai rol oynayan başka örnekler de var. Meselâ Fransa’da 22 yaşındaki bir genç, kız arkadaşına “tabancalı” mesaj gönderdiği için tehdit suçundan üç ay hapis cezasına çarptırıldı. Massachusetts’deki bir cinayet davasında “gözlerde çarpı işareti” bulunan emoji, sanığın kaza eseri değil, taammüden cinayet işlediğine dair kanıt sayıldı. Yine ABD’de bir şahsa “yumruk, tabanca tipi el işareti ve ambulans” emojisi yollayan iki kişi saldırıya teşebbüs suçundan tutuklandı.
Cinsel taciz davalarında da patlıcan ve şeftali emojileri kanıt olarak sunuluyor. Bu arada Facebook’un bu iki meyvenin cinsel içerikli kullanımına yasak getirdiği haberleri çıkıyor ama aslı astarı yok, ikisi de duruyor yerinde. Şirket, “Şikayet olması halinde değerlendiririz” diyor.
Wall Street Journal’ın haberine göre California’da şu sıra görülen cinsel taciz davasında ise hayli komplike bir problem var: İşe alımla yetkili bir şahıs, başvuru yapan kadına cinsel içerikli mesajlar yolluyor. Kadın da bu mesajlardan birine “rujlu dudak” emojisiyle karşılık veriyor. Acaba adamın uygunsuz tekliflerine açık kapı anlamına mı geliyor, tartışma bu.
