AB liderleri, 7,4 milyar euro’luk göç ve ekonomik destek anlaşması için Mısır’da

Getty Images

Övgü Pınar / Roma

Kuzey Afrika’dan Avrupa Birliği’nin güney kıyılarına yönelik düzensiz göç hareketlerini engelleme girişimleri kapsamında Avrupalı liderler bugün Mısır’a gitti. AB’nin Mısır’a 7,4 milyar euro’luk bir yardım paketi hazırladığı belirtiliyor.

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ile AB Konseyi Dönem Başkanı Belçika'nın Başbakanı Alexander De Croo’ya Mısır gezisinde, Kuzey Afrika kıyılarından en fazla göç alan ülkelerden İtalya’nın Başbakanı Giorgia Meloni ile Yunanistan Başbakanı Kyriakos Miçotakis eşlik etti.

Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi ile görüşen Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Kahire ziyaretinin “AB-Mısır stratejik ortaklığında yeni bir dönüm noktası” olduğunu söyledi.

Anlaşmada neler var?

İtalya basınına göre 7,4 milyar euro’luk anlaşma, Avrupa’ya yönelik göçü engellemek ve Mısır ekonomisini desteklemek amacı taşıyor.

Kahire yönetimine ilk aşamada 1 milyar euro verilmesi, 3 yıl içinde de hibe ve kredilerle dstek miktarının 7.4 milyar euro’ya ulaşması planlanıyor.

Bu paketle, Gazze ve Sudan’daki çatışmaların da etkisiyle Mısır ekonomisinin kötüleşmesinin ve göçmen akşının artmasının önlenmesi amaçlanıyor.

Mısır’ın enerji sektörüne yatırımların yanı sıra Libya sınırının güçlendirilmesine destek öngörülüyor.

Başbakan Meloni, Mısır’a gitmeden önce dün İtalya’da yaptığı açıklamada, daha önce Tunus’la yaptıkları mutabakat zaptının bir benzerini Kahire yönetimiyle de yapacaklarını söyledi.

İtalya’nın girişimiyle AB geçen yıl Temmuz ayında Tunus bir anlaşma yapmış, bu anlaşma sonrası Tunus’tan denize açılan göçmen teknesi sayısında azalma görülmüştü.

AB sınır güvenliği ajansı Frontex’in verilerine göre 2023’te birliğin sınırlarından düzensiz göçmen girişleri 2016’dan bu yana en yüksek seviyeye çıkarak 380 bine yaklaştı. Bu sayının yüzde 41’i, Kuzey Afrika kıyılarından İtalya’ya ulaşan Orta Akdeniz göç rotası üzerinden gelen göçmenlerden oluşuyor.

AB’ye yönelik en aktif göç rotası olan Orta Akdeniz hattını kullanan göçmenler ağırlıkla Libya ve Tunus kıyılarından denize açılıyor. İtalya’ya deniz yoluyla ulaşan göçmenlerin milliyetleri açısından ise ilk sıralarda Bangladeş, Suriye, Tunus ve Mısır geliyor.

Orta Akdeniz ayrıca, Birleşmiş Milletler Uluslararası Göç Örgütü’ne (IOM) göre dünyanın bilinen en ölümcül göç rotası. Son 10 yılda Akdeniz’i geçerek Avrupa’ya ulaşmaya çalışırken 29 binden fazla göçmenin hayatını kaybettiği, bu can kayıplarının yaklaşık 23 bininin Orta Akdeniz hattında meydana geldiği hesaplanıyor.

İtalya’da Ekim 2022’de iktidara gelen sağ koalisyon hükümeti düzensiz göçü durdurma vaatlerini yerine getirmekte başarısız oldu. 2023’te ülkeye deniz yoluyla girişler önceki yıla kıyasla yüzde 50 artarak 158 bine ulaştı.

‘Otoriter yönelime ödül’

Muhalefetteyken Libya kıyılarında ‘deniz ablukası’ uygulayarak göçü durdurma vaatleri veren Başbakan Meloni, iktidara gelmesinin ardındansa Avrupa dışındaki ülkelerle anlaşma yoluna giderek göçle mücadele etmeye çalışıyor.

AB’nin 2016’da Türkiye ile yaptığı göç mutakabatının ardından Libya, Tunus ve Moritanya’yla, ve son olarak bugün Mısır’la da benzer anlaşmalar yapıldı.

Mısır yönetimiyle yapılan anlaşmaya tepkiler de geldi. İtalya’da muhalefetteki Demokratik Parti’nin lideri Elly Schlein, “Ursula von der Leyen ile Giorgia Meloni’nin Mısır'a uçarak El Sisi rejimine göçmenlerin durdurulması karşılığında kaynak sözü verecek olması çok vahim” dedi. Merkez-solun lideri Schlein bu yaklaşımla temel insan haklarının ayaklar altına alındığını söyledi.

Avrupa Parlamentosu’ndaki Yeşiller/Avrupa Özgür İttifakı grubundan Fransız milletvekili Mounir Satouri de bu anlaşmanın, Avrupa’nın Mısır’da ‘otoriter yönelimi ödüllendirmesi’ anlamına geldiğini ve Avrupa değerlerine hakaret teşkil ettiğini söyledi.

Getty Images

Afrika için Mattei Planı

Başbakan Meloni bu göç anlaşmalarının, ‘Mattei Planı’ adını verdiği, Afrika ülkeleriyle geniş kapsamlı işbirlikleri öngören bir proje kapsamına girdiğini söylüyor.

Meloni, geçen Ocak’ta Türkiye’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la da düzensiz göçle mücadeleyi görüşmüştü. İtalya’nın, Libya’dan denize açılan göçmenleri önlemek amacıyla Türkiye ile işbirliği yapmasını öngören bir anlaşma üzerinde çalışılıyor.

Bu anlaşmanın detayları kamuya açıklanmasa da BBC Türkçe’nin görüştüğü İtalyan hükümetinden kaynaklar, Meloni’nin Türkiye ziyaretinde ele alınan Libya dosyasının da Mattei Planı’na dahil olduğunu vurguluyor.

İtalya geçen Ocak’ta yaklaşık 40 Afrika ülkesiyle Roma’da bir zirve düzenleyerek Mattei Planı’nı sunmuştu. İsmini İtalyan enerji devi ENI’nin kurucusu Enrico Mattei’den alan plan kapsamında Afrika’ya 5,5 milyar euro’luk yatırımlar öngörülüyor.

Meloni bu zirvede, enerji, tarım, sağlık, eğitim gibi alanlarda iş birlikleriyle iş imkanları ve yasal göç alternatifleri sunmayı amaçladıklarını, “genç Afrikalılara göç etmeye mecbur kalmama hakkını garanti etmek” istediklerini söylemişti.

İtalya hükümeti Mattei Planı’nı ilk aşamada, aralarında Mısır, Tunus, Fas, Cezayir’in de aralarında yer aldığı 9 pilot ülkede başlatmayı planlıyor.

Ocak ayında Roma’daki Afrika zirvesine katılan Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen de Mattei Planı’nın, AB’nin Afrika’ya 150 milyar euro yatırım öngören “Global Gateway” (“Küresel Geçit”) projesine bir katkı olduğunu belirtmişti.

Ancak planın işleyişi ve olası etkileriyle ilgili şüpheler de mevcut. Aaynı zirvede konuşan Afrika Birliği Komisyonu Başkanı Moussa Faki Mahamat da hemen yanında oturan Meloni’ye, “Sayın Başbakan, Mattei Planı konusunda bize de danışılmasını umardık" diye sitem etmişti.