Başbuğ nerede yargılanmalı?

Ankara Barosu Başkanı Metin Feyzioğlu

"DÖRDÜNCÜ KUVVET DOĞAR"

Anayasa'nın 148. maddesi, Cumhurbaşkanı, Meclis Başkanı, Başbakan, Bakanlar, Yargıtay, Danıştay, HSYK başkanları ve üyelerinin görevleriyle ilgili suçlardan Yüce Divan'da yargılanacağını söylüyor. Yine 148. maddede genelkurmay başkanları ve kuvvet komutanlarının da görevleriyle ilgili suçlardan Yüce Divan'da yargılanacağı belirtiliyor.

Genelkurmay başkanı özel yetkili savcının iddiasıyla sorgulanıyorsa, özel yetkili mahkeme tarafından tutuklanabiliyorsa... Yarın görevdeki cumhurbaşkanı dahil olmak üzere 148. maddede sayılı olan herkes herhangi bir özel görevli savcının açtığı soruşturmada şüpheli olabilir. Herhangi özel görevli mahkemece

tutuklanabilir.

Bu hüküm birtakım 'uydurma' gerekçelerle bertaraf edilirse sonuçta yasama, yürütme, yargının dışında ve bunların üzerinde dördüncü bir kuvvet doğar.

145. maddenin genel hüküm olduğu, 148. maddenin özel hüküm olduğu açıktır.

İstanbul Barosu Eski Başkanı Yücel Sayman

"ÖZEL YETKİLİ MAHKEME YARGILAR"

"Sistemin kendisi esas sorun. Niye bu kadar çok tutuklama kararı veriliyor? 1980'den sonra siyasi nitelikli suçlarda tutuklama kural haline gelmiş noktada.

Bir tek tutuklama nedeni öngrürsünüz... Suçu işlemeye devam edecekse ve bu çok kuvvetli delillerle ortaya konulmuşsa bunu öngörürsünüz. Delilleri karartma ya da kaçmayı değişik önlemlerle de bertaraf edersiniz

145. madde genel bir düzenleme.

Askeri yargı ile adli yargı arasındaki göreve ilişkin düzenleme. Askeri yargı için işlendiği ileri sürülen suçun göreve ilişkin bir suç olması lazım. Göreve ilişkin bir suç ise askeri mahkemede yargılanır.

145. madde 'devletin güvenliği ya da anayasal düzene karşı bir suç işlemişseniz bu adliye mahkemelerine girer' diyor.Yani bunu 'Göreve ilişkin bir suç olarak nitelendiremezsiniz' diyor.

148. madde özel bir düzenleme getiriyor.

148. madde bu söylediğim maddeyi ortadan kaldırmıyor. Onun bir istinası yapmıyor. Askeri yargı adli yargı arasındaki görev bölümü açısından göreve ilişkin bir suç işlemişse (şu özel düzenleme getirilmemiş olsaydı) askeri yargıda yargılanması gerekir. Hayır diyor, askeri yargıda değil genelkurmay başkanları ve kuvvet komutanları göreve ilişkin bir suç işlemişse Yüce Divan diyor.

Makama göre suçu tasniflemek olmaz. Bu madde askeri yargılamanın önüne geçilmesi için. 'Görevi ile ilgili suç' diyecektiniz, askeri mahkemeye gidecekti. Askeri mahkemeye gitmesin, Yüce Divan'a gitsin diye bu madde...

Yargıtay Onursal Başsavcısı Sabih Kanadoğlu

"ÖZEL HÜKÜM GEÇERLİDİR"

"Bunu çözebilmemiz için Anayasanın 145. maddesine bakacağız. Bu bir genel hüküm... Anayasa düzenini ihlal edecek bir eylemin yargılanacağı yer elbette askeri mahkemeler değil adli mahkemeler. Görevle ilgili bir suç ise Yüce Mahkemede yargılanması öngörülmüş. Görevle ilgili bir suç var mı, bu tespit edilebilmeli.

'Görevle ilgili'den ne anlıyoruz, bunun çözülmesi lazım. Görevle ilgili olması görevin ve yetkinin kendisine sağladığı olanaklardan yararlanarak bu yetkinin kötüye kullanmasını ifade eder. Bu ister doğrudan doğruya bir darbe teşebbüsü olsun... Burada eğer yetki kötüye kullanılmışsa yargılama Yüce Divana aittir.

Cumhurbaşkanı doğrudan doğruya Yüce Divan'da yargılanır. Yargılanması için gerekçe vatana ihanettir. Vatana ihanet suçunun görev içinde olduğunu kimse iddia edemez. 'Görevle ilgili' demek o görevin vermiş olduğu yetkilerin kötüye kullanılması demek."

Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Ergun Özbudun

"YÜCE DİVAN'DA YARGILANMALI"

"Bazı meslektaşlar veya yazarlar darbe teşebbüsü ya da hükümeti karamalanın görev suçu olmayacağı görüşündeler. Göreviyle ilgili suç, o görevin verdiği imkanlarla işlenen suçtur.

Deniyor ki, 'Darbe suçu görev suçu değildir. Genelkurmayın böyle bir görevi yok' Ama bu mantığı yürütürseniz ortada suç kalmaz. Rüşvet alıp rüşvet vermek de görev gereği değil ama bu görev suçu... Bu soruyu tatminkar şekilde cevaplandıramıyorlar. Bence burada tipik bir görev suçu söz konsusu. O makamın verdiği imkanlarla işlenebilecek bir suç söz konusudur.

148. madde genelkurmay başkanı ve kuvvet komutanlarının görevleriyle igili suçlardan Yüce Divan'da yargılanacağını söylüyor

145. maddede anayasal düzene karşı işlenen suçların adli mahkemeklerde görüleceği öngörülüyor.

Bir konuda özel nitelikli kuralla genel nitelikli kural çatışıyorsa özel nitelikli kural kabul edilir. "

ANAYASA'DA İLGİLİ MADDELER

MADDE 145

Askerî yargı, askerî mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafından yürütülür. Bu mahkemeler; asker kişiler tarafından işlenen askerî suçlar ile bunların asker kişiler aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevlidir. Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar her halde adliye mahkemelerinde görülür.

Savaş hali haricinde, asker olmayan kişiler askerî mahkemelerde yargılanamaz.

Askerî mahkemelerin savaş halinde hangi suçlar ve hangi kişiler bakımından yetkili oldukları; kuruluşları ve gerektiğinde bu mahkemelerde adlî yargı hâkim ve savcılarının görevlendirilmeleri kanunla düzenlenir.

Askerî yargı organlarının kuruluşu, işleyişi, askerî hâkimlerin özlük işleri, askerî savcılık görevlerini yapan

askerî hâkimlerin görevli bulundukları komutanlıkla ilişkileri, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.

MADDE 148

Anayasa Mahkemesi, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler ve bireysel başvuruları karara bağlar. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler. Ancak, olağanüstü hallerde, sıkıyönetim ve savaş hallerinde çıkarılan kanun hükmünde kararnamelerin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla, Anayasa Mahkemesinde dava açılamaz.

Kanunların şekil bakımından denetlenmesi, son oylamanın, öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığı;

Anayasa değişikliklerinde ise, teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup

uyulmadığı hususları ile sınırlıdır. Şekil bakımından denetleme, Cumhurbaşkanınca veya Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin beşte biri tarafından istenebilir. Kanunun yayımlandığı tarihten itibaren on gün geçtikten sonra, şekil bozukluğuna dayalı iptal davası açılamaz; def’i yoluyla da ileri sürülemez.

(Ek fıkra: 12/9/2010-5982/18 md.) Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve

özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal

edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının

tüketilmiş olması şarttır.

(Ek fıkra: 12/9/2010-5982/18 md.) Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda

inceleme yapılamaz.

(Ek fıkra: 12/9/2010-5982/18 md.) Bireysel başvuruya ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir.

(Değişik: 12/9/2010-5982/18 md.) Anayasa Mahkemesi Cumhurbaşkanını, Türkiye Büyük Millet Meclisi

Başkanını, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar.

(Ek fıkra: 12/9/2010-5982/18 md.) Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları ile

Jandarma Genel Komutanı da görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanırlar. Yüce Divanda, savcılık görevini Cumhuriyet Başsavcısı veya Cumhuriyet Başsavcıvekili yapar.

(Değişik: 12/9/2010-5982/18 md.) Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilir.

Genel Kurulun yeniden inceleme sonucunda verdiği kararlar kesindir. Anayasa Mahkemesi, Anayasa ile verilen diğer görevleri de yerine getirir.