Dolarda artış 4-5 yıl sürecek ve % 40-50'ye mi varacak?
Dünyanın rezerv parası olarak dolar değer kazanma sürecine girdi. ABD ekonomisi toparlanıyor ve FED geçen hafta aldığı kararla bol para dönemini bitirdi. Para politikasındaki normalleşmenin ikinci adımı faiz artırımı ile gelecek. Süreç devam ederse dolar da değerlenmeye devam edecek. Varacağı yer ise yaklaşık yüzde 50’lik artış ve buraya varmak için bir hayli yolu var
ABD Merkez Bankası geçen haftaki kararıyla 6 yıl süren bol para devrini bitirdi. Küresel kriz ortamında geçen bu dönemde aynı zamanda dolar faizi de tarihi en düşük düzeyine indirildi ve yüzde 0-0.25 arasında tutuldu. Ekonominin toparlanmasıyla para politikasının normale döndürülmesinde ilk adım olan likidite musluğunun genişletilmesi durdurulurken, faizin artırılması için enflasyon verilerine bakılacak. Yüzde 1.7 düzeyinde olan ABD enflasyonunda uzun vadeli hedef yüzde 2. Bunun kalıcı biçimde yukarı yönde geçilme tehlikesi ortaya çıktığında FED faizi artırmaya başlayacak. Enflasyon yükselmesinin işareti ise reel ücretlerdeki artışlardan alınacak. Faiz değişikliğine karar veren Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) üyelerinin ağırlıklı tahmini ilk artırımın 2015’te başlayacağı ve yılı 1.375 faizle tamamlayacakları, 2017 sonunda ise yüzde 3.750’ye çıkılacağı ve faiz yükseltilmesinin burada tamamlanacağı yönünde.
-Durumun beklendiği gibi böyle gerçekleşmesi halinde son yıllarda dünyanın pek çok köşesine yayılmış olan bol ve ucuz dolarlar tekrar anavatanına doğru yönelecek. Hem ABD ekonomisi toparlandığı ve güven verdiği, hem de FED faiz oranlarını yükselttiği ve Amerika daha yüksek getiri vereceği için dolar değerlenecek.
-Faiz artırım süreci ile aynı zamanda dolar likiditesinin de azalması gündeme gelecek. Zaten talebin arttığı bir dönemde miktarı da azalacağından bu durum da doları değerli kılacak. Karşısındaki bütün para birimleri, özellikle dolar likiditesinin çekileceği ekonomilerin para birimleri değer yitirecek.
-Sadece para birimleri değil, eşzamanlı olarak dolarla fiyatlanan bütün mal ve hizmetlerin, emtiaların, enerjinin, gayrimenkullerin de değeri normale dönmeye başlayacak veya mevcut yüksek fiyat düzeylerini en azından dolar bazında koruyamayacaklar. Doların değerlenmesi ölçüsünde onların fiyatı aşağı gelecek.
1995-2001’İN TEKRARI MI OLACAK?
FED’in bol para dönemini bitirmesi Amerikan ekonomisinde krizin son bulduğunun teyidi. Devamında faiz artırımı da gelirse, dolarda başlayan ve yüzde 10’u bulan değerlenmenin de sürmesi beklenir. Doların bu hareketi tıpkı 1995- 2001 arasına benziyor. O zaman dolar altı büyük para birimi karşısında yüzde 51 değerlenmişti. Devamında ise 7 yıl süren ve yüzde 42’ye varan düşüş yaşanmıştı. Doların yükseliş dönemini sonlandıran ise ABD ekonomisinin krize girmesi oldu.
Yükseliş nereye kadar gider?
Peki dolar ne kadar yükselebilir ve bu yükselme ne kadarlık bir dönemde gerçekleşebilir?
Bu konuda en iyi kılavuz geçmişteki hareketler olabilir. Doların dünyadaki 6 büyük para birimi karşısında geçmiş 40 yıllık seyrini çıkardık.
-Bugünden görünen ve normalin gerçekleşmesi halinde doların değerlenmesi yıllarca sürebilir. Grafikte de görüldüğü gibi, şimdiye kadar yüzde 10 değerlendi bile. Ama bu yolda doların alabileceği bir hayli mesafe var.
-Çünkü ortadan yatay olarak geçen kalın çizgi uzun vadeli dengeyi temsil ediyor ve 100 değerini gösteriyor. 1973’ten bugüne kadar doların Euro, yen, sterlin, Kanada Doları, İsveç Kronu ve İsviçre Frangı’nın farklı ağırlıklarda temsil ettiği sepet karşısındaki denge değeri bu. 100 çizgisinin yüzde 20 aşağısında veya yukarısında gerçekleşmiş. Yani dolar bu paralar karşısında 80’e kadar inmiş, 120’ye kadar çıkmış. Uzun zaman böyle bir platoda hareket etmiş.
-Bunun iki istisnası oluşmuş. Biri 1985’te FED’in kontrolden çıkan enflasyon karşısında faiz oranlarını yüzde 15’e fırlatmasıyla doların aşırı değerlenmesi ve 165’e kadar çıkmasıdır.
-Bir de son küresel krizde aşırı değer kaybetmesiyle dolar 80-120 bandını aşağı yönde kırdı. Dolar 6 para birimi karşısında en düşük değerine Mart 2008’de 70.7 değeri ile ulaştı. Ardından yatay dalgalı bir döneme girdi ve Mayıs 2014’ten itibaren de hızlı bir yükseliş sergiledi. Bunun oranı yüzde 10. Doların uzun vadeli ortalama değerini bulmasına ise halen yüzde 15 kadar bir mesafe var.
-Normalde bandın üstene sarkma olduğunda dolar 120’ye kadar çıkıyor. Buna göre doların son büyük yükselişinin oranı yüzde 52’yi bulacak. Bir önceki 1995-2001 arasında olmuş ve yüzde 51 değerlenmeye varmıştı. Süresi ise altı yılı bulmuştu.
-1985’teki büyük dolar çıkışının kendini tekrarlamasını ise istisna tutuyoruz. Olasılığı düşük. FED’in normal faiz artışları enflasyonun önünü kesmezse böylesine bir faiz artırımı ile yine karşılaşabiliriz ve benzer bir durum yine gerçekleşebilir. Ama unutmayalım ki, böyle bir deneyim yaşandı ve dersler de alındı diye düşünmek gerekir. O faizi oraya fırlatan başkan da hâlâ hayatta.
-Dolayısıyla normal koşullarda dolarda 4-5 yılı bulacak ve yüzde 40-50’ye varacak bir değerlenme olabilir. Uzun sürecek büyük bir değer artışı bu. Endeks altı para birimi ile sınırlı tutulmuş ama ötekiler için durum pek farklı olmayacak. Hatta enflasyonu bu 6 ülkeden daha yüksek olanların parası daha fazla değer kaybedebilir. İşin doğası bu. Türkiye’de enflasyon yüksek.
-Kısa vadeli hareketler elbette kafa karıştıracak, zikzaklar olacak. Uzun vadeli bir hareket içinde zaman zaman duraklamalar, geri gelmeler doğal. Ama eninde sonunda hareket kendini tamamlar. FED para politikasında normale döndükçe doların da normal değerlerine geri dönmesi beklenmeli. Bu normalleşme de yukarıda yer alan grafikte görüldüğü gibi, yükseliş yönünde olacak.
SONUÇ: “Yükselen bir dalga bütün gemileri yükseltir.” John F. Kennedy
