Çekte batık tutarı 5 ayda 10 milyar TL
Son dönemde iş dünyasının en çok şikâyet ettiği konulardan biri çeklerin karşılıksız çıkması, hileli iflas başvuruları ve alacakların tahsili.
- Bu aşamaya birden gelmedik. Karşılıksız çeke yaptırımın zayıflatılması, ticari faaliyetlerin giderek durgunlaşması, artan terör olayları, turizm sektöründeki gerileme, hanehalkı ve şirketler kesiminin artan borçluluğu ile ödemeler aksadı, ödeme vadeleri uzadı, arada dolandırıcılar da çoğaldı.
- Hatta genel bir ödeme sorunu ile karşı karşıyayız. Bankaların tahsili gecikmiş alacakları da yükseldi ve yüzde 3’e çıktı. Batık kredi stoku 54.2 milyar lira.
- Kredi kartlarındaki batık oranı yüzde 10 bandında seyrediyor. Kartlarda 8.3 milyar lira tahsili gecikmiş alacak var.
- En düşük batık konut kredilerinde. Geri dönmeyen tutarın toplama oranı yüzde yarımın altında. Bu nedenle bankalar en düşük faizli krediyi konut sektörüne veriyor.
- Ticari piyasanın birbirine kredi açtığı çekte ise batık oranı yüzde 3.4 ile en yüksek düzeyde. Bu soruna bir çözüm olmak üzere karşılıksız çıkan çeke hapis yolu yeniden gündemde. İş dünyası istemiş, hükümet hapsi kaldırmıştı, şimdi aynı iş dünyası hapsi yeniden istedi, hükümet de yeniden getiriyor.
- İş dünyasını bu sert önleme iten tablo ise ürkütücü. Bankalar Birliği Risk Merkezi mayıs ayı itibarıyla 5 aylık sonuçları yeni yayımladı. Çeklerde 5 ayda net bazda 9.6 milyar lira daha batık hale geldi. Net diyoruz çünkü 5 ayda karşılıksız işlemi yapılan 11.1 milyar liralık çekin 1.5 milyar lirası karşılıksız işlemi yapıldıktan sonra ödendi. Böylece geriye 9.6 milyar liralık ödenmeyen net tutar kaldı.
- Bu, büyük para. Her ay 2 milyar liranın batması demek. 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun 28.2 milyarlık 2015 kârının üçte biri. Yılın geride kalan kısmında aynı eğilim devam edecekse 500 Büyük’ün kârının üçte ikisi kadar bir para batacak.
- Çek piyasası da gayet büyük. Hatta banka kredilerinden sonra ticareti fonlayan ikinci büyük piyasa. Geçen yılki toplam çek tutarı 673 milyar liraydı. Banka kredilerinin yaklaşık yarısı düzeyinde bir sektör. Bu yılın 5 ayında bankalara ibraz edilen çeklerin tutarı 285 milyar lira. Batan 9.6 milyar liranın toplama oranı yüzde 3.4. Verilen 100 liralık çekin 3.4 lirası batak hale geliyor. Ortalama bazda çekleri kabul edenlerin, ödemeyi çekle alanların böyle bir kaybı doğuyor. Yüzde 3.4 oranı bankaların tahsili gecikmiş alacaklarının üzerinde.
2009’DAN SONRAKİ EN YÜKSEK BATIK ORANI
- Yüzde 3.4’lük batık oranı aynı zamanda küresel kriz yılı olan ve ekonominin yüzde 4.8 daraldığı 2009’dan sonraki en yüksek düzey. Bitişikteki tablodan da izlenebileceği gibi, 2009 yılındaki net batık oranı yüzde 3.7 olmuştu. 2010 ve 2011 yüksek büyüme oranı sayesinde çek piyasasının etkin çalıştığı yıllardı. 2011’de ekonominin frenine basılması ve Avrupa krizinin etkileriyle iç tüketim zayıflayınca 2012’de batık oranı yüzde 3’e sıçradı. 2013 ve 2014 yılları yüzde 2.5’te istikrar buldu. 2015’te ise batık oranı yüzde 3.2’ye sıçrayarak kötüleşti. 2016’nın 5 ayında da oran yüzde 3.4’e yükseldi.
- Batık oranı biraz daha yükselirse küresel kriz yılındaki batık oranına ulaşılacak. Ekonomi yüzde 4.8 daralırken karşılıksız çek oranının yüzde 3.7 olmasına normal bakılabilir de, büyümenin yüzde 4.5’e çıktığı bir yılda aynı orana çıkmak çok garip ve düşündürücü. Hapis cezasının yeniden getirilmesinin nedeni bu.
- Yüzde 4.5 büyürken bu orana ulaşan net karşılıksız çekin, bir durgunluk veya küçülme döneminde çıkacağı düzey bir hayli ürkütücü olabilir.
SONUÇ: “Istırap öğretir.” Ezop
