Tahvildeki çöküş, küresel borç krizi ile son bulur
ABD’de temmuz ayı tarımdışı istihdam verileri beklenenden güçlü çıktı. İstihdam artışı aylık 183 bin kişi beklenirken 209 bin çıktı. İstihdama katılım oranının artmasına karşılık işsizlik yüzde 4.3 ile ideal düzeyinde kaldı. Bunlardan daha önemlisi saatlik kazançlar haziranda yüzde 0.2 artarken temmuzda yüzde 0.3’e çıktı.
- Verilerin ağustosta iyi gelmesi 19-20 Eylül toplantısında FED’in bilanço daraltmasının start alacağı beklentisini artırdı. Henüz aralık ayı faiz artışını güçlendirmedi ama bu hafta açıklanacak enflasyon verisi ardından ağustos ayı tarım dışı istihdam verilerinin benzer şekilde pozitif gelmesi halinde faiz artırım ihtimali de güçlenebilir.
- Cuma günü açıklanan veriler ABD dolarını güçlendirdi ve faizlerini yükseltti. 10 yıllık faizler 3 baz puan artışla yüzde 2.26’ya çıkarken Euro dolar paritesi 2 Ağustos’ta gördüğü 1.1909’luk 2.5 yıllık rekorundan sonra cuma kapanışta 1.1773’e indi.
- Doların geri dönüşünün devamı, faizlerin artması, borsaların düşüşü bakımından eylül başında açıklanacak ABD ağustos ayı tarım dışı istihdam verileri artık daha önemli hale geldi. Güçlü veri, bilanço daraltılması ve faiz artışı demek.
- Eylülde parasal genişleme konusunda karar vereceklerden biri de Avrupa Merkez Bankası. Benzer yönde veri gelmesi halinde oradan başlayacak bir sıkılaştırma da küresel piyasalarda ve tahvil faizleri üzerindeki yükseltici etkiyi artırabilir.
- Bu aşamada FED eski başkanlarından Alan Greenspan’in, “tahvil piyasasının çöküşün başlangıcında olduğu ve hisse senedi fiyatlarının bundan etkileneceği” sözlerine kulak vermek lazım. Uzun süredir devam eden düşük faiz oranları döneminin sona ermek üzere olduğunu ve bununla birlikte 30 yıldan fazla süren sabit getirilerdeki Boğa piyasasının sona ereceğini belirten Alan Greenspan şunları söyledi: “Mevcut faiz oranları anormal derecede düşük ve oranların gidebileceği tek bir yön var ve o yöne gitmeye başladığı zaman da oldukça hızlı olacak. Zamanlama konusunda bir tahminim yok. 1800’lere kadar giden bir çizelgem var ve size şunu söyleyebilirim, bu özel dönem bariz bir şekilde belli oluyor. Ancak ne zaman tetikleneceğini önceden bilmenin bir yolu yok. Fakat çöküş hızlı olacak ve piyasayı şaşırtacak.”
- Eğer küresel piyasalarda bir çöküş olacaksa bunun tahvil piyasasından başlaması yüksek olasılık. Çünkü balonun en çok şiştiği alan orası. Patlayacak bir tahvil balonunun öncülük edeceği krizin gideceği yer ise büyük ihtimalle borç krizi olur.
- 2008 küresel kriziyle hem devletler hem de özel sektör aşırı borçlandı. BIS (Uluslararası Ödemeler Bankası) verilerine göre dünyada özel sektör borçlarının dahil edilmesiyle borcun GSYH’ya oranı yüzde 327’ye çıktı. Devlet borçları ise AB’de yüzde 100’e çok yaklaştı, ABD’de geçti. Çin’de devlet borcu az ama şirket borcu çok yüksek.
TÜRK ÖZEL SEKTÖRÜ ETKİLENİR, TÜRKİYE GÖRECE AZ ETKİLENİR
- Böyle bir borç krizini tetiklememek adına merkez bankalarının para politikalarını sıkılaştırma süreçlerini çok ince ayarlar çekerek ve büyük ustalıkla götürmeleri gerekiyor.
- Yaşanabilecek bir borç krizinden Türkiye’nin asıl etkilenmesi özel sektör kanalıyla olur. Çünkü özel sektörün dış borcu 290 milyar dolar, dövizdeki açık pozisyonu 197 milyar dolar. Bir yandan kreditörler alacaklarını geri isterken, diğer yandan yükselecek kurlar nedeniyle borç servisi büyüyecek. Özel sektörün bilançosu bozulacak.
- Küresel bir borç krizi yaşanırken Türkiye’nin devlet borçlarının düşüklüğü bir avantaj olacak. Çünkü kamu borcunun GSMH’ye oranı yüzde 28 ile gelişmekte olan ülkeler düzeyinin de altında.
SONUÇ: “Bankaya yüz dolar borçlu iseniz bu sizin probleminizdir; ama bankaya yüz milyon dolar borçlu iseniz bu bankanın problemidir.”
J. Paul Getty
