'Görünmeyen goril'
Başlıktaki tanım, psikolojide uygulanan deneye verilen isimdir.
Deneklerden, üçü beyaz, üçü siyah giymiş ekrandaki basketbol oyuncularının birbirleriyle kaç kez paslaştıklarının sayılması istenir.
Denekler basketbolcuların paslaşmalarını sayarken, goril kıyafeti giymiş birinin görüntüsü kısa süreliğine gösterilip çekilir.
Oyun bitince deneklere goril sorulur, hepsi birden fark etmediklerini söyler.
Deney, algılamalar ile gerçeklik arasındaki farkı sergilemeyi amaçlar.
İnsanın sezgilerinin yanıltıcı olabileceğini, bir şeye odaklandığında etrafında olup biteni kaçırdığını sergiler.
Geçen pazar hafta sonu ekimizde Gülenay Börekçi de yazmıştı.
TOBB-ETÜ’den arkadaşım Prof. Dr. Birgül Demirtaş’ın fırından yeni çıkmış gibi taze olan “Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Dış İlişkilerinin Analizi: Merkez Çevre Etkileşimini Yeniden Düşünmek” isimli makalesinin girişinde de yer alıyor.
Demirtaş, yerel yönetimlerin küresel siyaset üzerinde giderek artan etkilerini araştırırken Türkiye’deki belediyelerin kardeş şehirlerini araştırmış.
Farklı bölgelerden 15 yerel yönetimin kardeş şehriyle ilişkisini incelemiş.
Kendi deyimiyle, “küresel siyasetin görünmeyen gorilini” analiz etmiş; uluslararası ilişkilerde kısaca “paradiplomasi” denilen, paralel diplomasiye bakmış.
Belediyelerin dış ilişkilerini hangi değerler, kurallar ve etkiler üzerinden yürüttüklerine ışık tutmuş; yerel yönetimlerin dış ilişkilerinde çalışanların hallerini aydınlatmış.
MERKEZ ETKİSİ
Dikkat çeken sonuçları sergilemiş.
Hatta bu noktada kalmamış, kardeş olunan yabancı ülkelerin şehirlerinde bu işlerin nasıl yürütüldüğünü de göstermiş.
Vardığı sonuç ilginç...
Bizdeki belediyeler merkezin politikası doğrultusunda ilişkilerin yönünü belirlerken, Batılı ülkelerde merkez ilişki kurmakta zorlandığı alanlarda yerel yönetimleri devreye sokuyor.
Örneğin, dağılan Yugoslavya’dan çıkan tüm ülkelerle yoğun ilişki içindeyken Sırbistan’la herhangi bir kardeş kent bağlantısına rastlanmıyor.
Demirtaş’ın dikkat çeken verilerinden biri de 2000 öncesi sadece 3 belediyenin dış ilişkilerle ilgili birimi mevcutken, AB ile müzakere sürecinin başlaması, fonların devreye girmesi sonrası belediyelerin üçte birinde uluslararası ilişkilerle ilgili birim kurulmuş.
Hemen hepsi de kardeş oldukları şehirlerden edindikleri deneyimleri kendi bölgesine aktarmakla kalmamış; öğrendiklerini ötekine ithal de etmeye başlamış.
AB BAĞI
Araştırmaya göre, geçen yılın kasım ayına kadar 74 büyükşehir ve il belediyesi AB projelerine dahil olmuş.
Vilayetlerin % 91’i, AB projelerine koordinatör veya ortak olarak katılmış.
Demirtaş, bunun “AB’nin önemli bir ortak haline gelmiş olduğuna işaret ettiğini” vurguluyor, “kardeşlik ilişkilerinin en fazla AB şehirleriyle yapıldığına” dikkat çekiyor.
Prof. Dr. Demirtaş’ın çalışması aslında referandum ile gizemli ortamlardan açığa çıkan, “Batı’nın 100 yıllık esaretinden kurtulacağız, yönümüzü kendi coğrafyamıza döneceğiz” söyleminin gerçekçi olmadığını sergiliyor.
Araştırmasına koyduğu belediye başkanlarının demeçlerindeki çelişkiyle de bunu açığa çıkarıyor.
Batı’yı kıyasıya eleştirenlerin aynı konuşmalarında Batılı yerel yönetimleri nasıl rol model aldıklarını göz önüne koyuyor.
“Görünmeyen gorillerle” gelecek okumasına önemli bir ışık tutuyor...
