Oruç, bütün dinlerde vardır
İSLAM'da en etkili, en eğitici, en olgunlaştırıcı ibadetlerden biri oruçtur. Yüce Allah, Kuran'da oruçla ilgili birden fazla ayet göndermiştir. Bu ayetlerin ilki aşağıda vereceğimiz ayettir: "Ey iman edenler! Oruç, sizden öncekilere farz kılındığı gibi size de farz kılındı ki takvaya ulaşasınız." (Bakara, 183).
Ayette yer alan "kütibe" fiili "farz kılındı" anlamındadır. Ayetin temel kavramı olan "sıyam" kelimesini açıklayarak orucun ne manaya geldiğini ortaya koyacağız.
Bu kelime fiil kalıbında alındığında, "bir işi yapmaktan kendini uzak tutmak, durgunlaşmak, susmak, güneşin tam tepede olması, oruç tutmak, belli vakitlerde yemekten, içmekten ve cinsi münasebetten uzak kalmak, suyu olmayan kuru yer, atın duracağı yer, çıkrığın durması" manalarına gelir. Biz bu kelimenin anlam içeriğine değinmek istiyoruz.
a) Alıkoymak: Bu kelime, Müslümanların ramazan günlerinde yeme-içme ve cinsel ilişkiden kendilerini alıkoymalarını ifade etmektedir. Bu anlamıyla oruç, insana disiplin duygusu aşılamakta, iradesini kuvvetlendirmekte ve ahlaki boyutunu zenginleştirmektedir.
b) Susmak: "Savm" veya "sıyam" kavramı, "insanın dilini tutması, yalan konuşmaması, insanları incitecek kelimelerden sakınması" anlamına gelmektedir. Bu anlamı şu ayette bulmaktayız: "Ben Rahman için konuşmaktan kaçınmaya karar verdim; bugün bu yüzden insanlardan kimseyle konuşmayacağım, de." (Meryem, 26).
Bu, yanlış bir iş yapmadığı halde halk tarafından yanlış değerlendirilen bir hareketten dolayı uygulanan bir susma orucudur. Bu oruç türü, savunulması veya ispat edilmesi mümkün olmayan bir olay karşısında takip edilecek en iyi metottur. Hz. Meryem'in bu uygulaması, günümüze, oruçlu iken yalan söylememek, söz taşımamak, gıybet etmemek şeklinde intikal etmelidir. Bunlardan başka doğruluğuna inandığımız fakat başkaları tarafından yanlış değerlendirilen bir eylem için bize susma alışkanlığı kazandırmalıdır. İşte bu anlamıyla oruç, midenin ve cinsel organların oruçlu olmasının yanı sıra, dilin de oruçlu olmasını ifade etmektedir.
c) Güneşin tam tepede olması: "Sıyam" kelimesinin bu manası, oruçla irtibatlandırıldığında, oruç tutan kimsenin manen zirvede olmasını ifade eder. Bu, oruç tutan kişinin Allah katında kazandığı makam ve değerin büyüklüğünü gösterir.
İnsanın Allah için aç kalması, cinsel ilişkiden kendini alıkoyması ve dilini disipline etmesi manen yücelip zirveye ulaşmanın göstergesidir. Ramazan ayında böyle yapılmasının emredilmesi, senenin diğer aylarında da aynı disiplinin sürdürülmesine yöneliktir.
Güneşin zirvede olması, hararetinin fazla olmasını ifade eder. Oruç tutan insanın şahsiyetindeki gelişmişliğe de bu isim verilmektedir. Oruç ibadetinin harareti, insanın günahlarını yakmakta ve insanın gönlünü temizlemektedir. Açlıkla mücadele eden insan manevi yapısındaki harareti yükseltmekte, şeytana karşı mukavemetini artırmaktadır.
Oruç, bütün dinlerde bulunmaktadır. Eğitici, olgunlaştırıcı ve koruyucu yönü, orucun her dinde farz kılınmasını gerektirmiştir. Takva kavramı burada fiil kalıbında yer almakta; takva kavramından önceki "le'alle" kelimesi de "ümit" anlamına gelmektedir. O halde ibareye "Umulur ki sakınırsınız" şeklinde mana vermek mümkündür. Ayetin bu kısmı, orucun hangi amaçla farz kılındığını ifade etmektedir. Genelde bütün ibadet nehirleri, takva denizine akar. İnsanın manevi bağışıklık sistemini çalıştırmayı, güçlendirmeyi ve faydalı hale getirmeyi amaçlaması bakımından oruç, insanın manevi hayatı için önemli bir yer işgal etmektedir. Takva, insanın manevi gelişiminin doruk noktasını temin eden önemli bir oluşumun adıdır. Demek ki oruç, takvayı amaçlayan bir faaliyettir.
***
Bayraktar Hoca yanıtlıyor
■ Sayın hocam, Bakara Suresi 184'te orucun sayılı günler olduğu yazıyor. Bu sayılı günler kaç gündür. Bir de ramazan ayının devamlı değişmesi neye göre belirlenmiştir. B.K.
"Ramazan ayına ulaşan kimse o ayı oruç tutsun" diye geçen Bakara 185'te ramazanın bir ay olduğu ortaya çıkıyor. Böylece Kuran'ın farz kıldığı oruç bir aydır. Ramazan, Arap aylarına göre belirlendiği için her sene 10 gün önceye geliyor. Bana göre ramazan
ayı sabitlenebilir.
■ Teravih namazı farz mıdır? Evde kılabilir miyim? 20 rekat mı kılmam lazım? B.E.
Teravih namazı sünnettir. Evde kendin kılabilirsin. 10 rekat da kılabilirsin 20 rekat da.
■ Sayın hocam, Peygamber Efendimiz salli, barik ve ettehiyyatü dualarını okur muydu, yoksa bu dualar sonradan mı namaza dahil oldu. T.D.
Bu duaları Peygamber Efendimiz de okurdu.
