Mozart dinlemek gerçekten beyin gücünün artmasını sağlar mı?
Çocukların hatta bebeklerin Mozart'ın bestelediği müzikleri dinlerse daha zeki olacakları fikri Mozart etkisi olarak nitelendirilir ve muhtemelen birçok kez duymuşsunuzdur. Klasik müziğin çocukları daha zeki yapabileceği genellikle söyleniyor ama bilimsel kanıtlara baktığınızda tablo daha karışık.
Yaşınız ne olursa olsun, Mozart'ın müziğinin gücünden yararlanmanıza yardımcı olacak CD'ler ve kitaplar var. Ancak sizi daha zeki yapabileceğine dair bilimsel kanıtlar söz konusu olduğunda, tablo daha karışık.
"Mozart etkisi" ifadesi 1991'de türetildi, ancak iki yıl sonra Nature dergisinde açıklanan bu çalışma, klasik müzik dinlemenin bir şekilde beyni geliştirdiği fikri hakkında gerçek medyayı ve kamuoyunu harekete geçirdi. Mantıklı görünen fikirlerden biri gibi görüldü. Mozart'ın kendisi de şüphesiz bir dâhiydi! Bu ise müziği karmaşık ve eğer onu yeterince dinlersek, bu zekânın birazının bize de bulaşacağına dair bir umut doğuruyor.
Fikir, binlerce ebeveynin çocuklarına Mozart çalmasıyla başladı ve 1998'de ABD'nin Georgia eyaleti Valisi Zell Miller, yeni doğan her bebeğin yaşayabilmesi için devlet bütçesinden para ayrılmasını bile istedi. Mozart'ın melodilerine kasıtlı olarak maruz bırakılanlar sadece bebekler ve çocuklar değil. Psikolog ve Mind Myths kitabının yazarı Sergio Della Sala, İtalya'daki bir mozzarella çiftliğini ziyaret ettiğinde ilhinç bir durumla karşılaştır. Çiftçi daha iyi süt üretmelerine yardımcı olmak için bufalolara günde üç kez Mozart çalındığını açıkladı.
Süt verimi üzerindeki etki tartışmasını çiftçilere bırakalım, peki ya Mozart dinlemenin insanları daha zeki yaptığına dair kanıtlar? İlk çalışmanın yazarlarının keşfettiği ve halkın hayal gücünü kasıp kavuran tam olarak neydi?
Orijinal makaleye dönüp baktığınızda, ilk sürpriz California Üniversitesi, Irvine'den yazarların iddialarında mütevazı olmaları ve makalelerinde "Mozart etkisi" ifadesini bile kullanmamaları. İkinci sürpriz ise, çocuklar üzerinde hiç uygulanmamış olması! Aslında bu araştırma gerçekte psikolojik araştırmaların sadık kahramanları olan genç yetişkin öğrencilerle yürütüldü ve sadece 36 öğrenci katıldı. Üç kez, tamamlamaları için bir dizi zihinsel görev verildi ve her görevden önce ya on dakikalık sessizlik, on dakikalık gevşeme talimatları kaseti ya da Mozart'ın iki piyano için Re majör sonatını on dakika dinlediler.
Mozart dinleyen öğrenciler, zihinlerinde şekiller yaratmaları gereken görevlerde daha başarılı oldular. Kısa bir süre için öğrenciler, içlerinde kesikler bulunan katlanmış kağıt parçalarına bakmak ve açıldıklarında nasıl görüneceklerini tahmin etmek zorunda oldukları uzamsal görevlerde daha iyiydiler. Ancak ne yazık ki yazarların o dönemde açıkça belirttiği gibi, bu etki yaklaşık on beş dakika sürüyor. Bu yüzden size ömür boyu gelişmiş bir zeka sunması pek mümkün değil.
Bununla birlikte, insanlar özellikle Mozart'ın müziğinin neden bu etkiye sahip olabileceği konusunda teoriler üretmeye başladılar. Müziğin karmaşıklığı, beyinde uzamsal bulmacaları çözmekle ilişkilendirilenlere benzer kortikal ateşleme kalıplarına neden oldu mu?
Bunu daha fazla araştırma izledi ve on altı farklı çalışmanın meta-analizi, müzik dinlemenin şekilleri zihinsel olarak manipüle etme yeteneğinde geçici bir gelişmeye yol açtığını ancak faydaların kısa ömürlü olduğunu ve bizi daha zeki yapmadığını doğruladı.
Sonra, belki de Mozart'ın o kadar da özel olmadığı ortaya çıkmaya başladı. 2010'da daha fazla sayıda çalışmanın daha büyük bir meta-analizi yine olumlu bir etki buldu, ancak diğer müzik türleri de işe yaradı. Bir çalışma, Schubert'i dinlemenin ve bir Stephen King romanından yüksek sesle okunan bir pasajı dinlemenin de aynı derecede iyi olduğunu buldu. Ama sadece zevk aldıysan! Bu nedenle, belki de tam olarak duyduğunuz notalardan ziyade keyif ve katılım anahtardır.
Mozart etkisini bebekler ve küçük çocuklarla ilişkilendirme eğiliminde olsak da bu çalışmaların çoğu beyinleri çok farklı bir gelişim aşamasında olan yetişkinler üzerinde yapılmıştır.
Ancak 2006'da İngiltere'de sekiz bin çocuğu kapsayan büyük bir araştırma yapıldı. Ya Mozart'ın D Majör Yaylı Beşlisi'ni, deney hakkında bir tartışmayı ya da üç pop şarkısından oluşan bir diziyi dinlediler:
Blur'un “Country House”, “Return of the Mack”,
Mark Morrison ve PJ ve Duncan'ın “Stepping”.
Müzik bir kez daha kağıt şekillerini tahmin etme yeteneğini geliştirdi ancak bu sefer bir Mozart efekti değil, bir Bulanıklaştırma efektiydi. Mozart dinleyen çocuklar iyi iş çıkardılar ama pop müzikte daha da başarılı oldular, bu nedenle öncelikli tercih devreye girebilirdi.
Müzik seçiminiz ne olursa olsun tahmine dayalı origamide biraz daha iyi olmanız için gereken tek şey biraz bilişsel uyarılma. Zihninizin biraz daha aktif olması gerekiyor, onu harekete geçirecek bir şeye ihtiyacı var ve bu, hangi tür müzik size hitap ediyorsa o olmalı. Aslında, müzik olmak zorunda değil. Sizi daha uyanık yapan herhangi bir şey de işe yarayabilir. Örneğin, birkaç yıldız atlama yapmak veya biraz kahve içmek gibi.
Yine de müziğin IQ'nuz üzerinde bir fark yaratmasının bir yolu var. Ne yazık ki bir CD'ye koymaktan biraz daha fazla çaba gerektiriyor. Bir müzik aleti çalmayı öğrenmenin beyniniz üzerinde olumlu bir etkisi olabilir. Londra, Ontario'daki Western Üniversitesi'nde bilişsel bilim insanı olan Jessica Grahn, bir yıllık piyano derslerinin düzenli pratikle birleştirilmesinin IQ'yu üç puana kadar artırabileceğini söylüyor.
Yani Mozart dinlemek size veya çocuklarınıza zarar vermez ve ömür boyu sürecek bir klasik müzik sevgisinin başlangıcı olabilir. Ama sizin ve ailenizin yapması gereken acil bir hayali origami yoksa, muhtemelen bir sonata bağlı kalmak sizi hiçbir şeyde daha iyi yapmayacaktır.
Kaynak: BBC
