Bu iki kelimelik oyunlar neredeyse herkesi kandırıyor! 10 kişiden 9'u bu cevabı veriyor
Birkaç soru sonunda verilen aynı cevap! Tüm bunlar zihnimize oyun oynuyor olabilir mi? Ya da hiç alakası olmayan soruların ardı ardına sorulmasından sonra verilen cevabın şaşırtıcı bir şekilde aynı çıkıyor olmasının bir açıklaması var mıdır? İki klasik okul oyunu oynamak, cinsiyetçilikten reklamcılığın gücüne kadar her şeyi anlamamıza yardımcı olabilir.
Birine bazı soruları mümkün olan en kısa sürede yanıtlaması gerektiğini söylersiniz ve ardından onlara aşağıdakileri söylersiniz:
"Bir artı dört kaç eder?!"
"Beş artı iki kaç eder?!"
"Yedi üçü götürür mü?!"
"Bir sebze söyle?!"
Son soruya 10 kişiden 9'u "Havuç" cevabını veriyor.
Artık sihrin matematik sorularında olduğunu düşünmüyorum. Muhtemelen yanıtlayıcınızı soruları hızlı bir şekilde yanıtlamak için ısıtıyorlar. Olan şu ki; çoğu insan için çoğu zaman her koşulda havuç, akla gelen ilk sebzedir.
Bu görünüşte sıradan gerçek, zihnimizin bilgiyi nasıl organize ettiği hakkında bir şeyler ortaya koyuyor. Düzinelerce sebze var ve taze yiyeceklere olan sevginize bağlı olarak iyi bir oran olduğunu fark edebilirsiniz. Bunları listelemek zorunda olsaydınız muhtemelen bildiğiniz birkaçını unutur, kolayca bir düzineye ulaşır ve sonra yavaşlarsınız. Ve mümkün olduğu kadar çabuk bir isim vermek zorunda kaldığınızda, daha fazlasını unutursunuz ve aklınıza gelebilecek en bariz sebzeye uzanırsınız ve çoğu zaman bu bir havuçtur.
Bilişsel bilimde, havucun "prototip" olduğunu söylenir. Bu bizim sebze fikrimiz için, kavramı tanımlayan çağrışımlar ağının merkezinde yer alır. Birinin söz konusu nesnenin belirli bir kategoriye ait olup olmadığını yanıtlamasının ne kadar sürdüğünü ölçerek prototipliği doğrudan test edebilirsiniz. "Penguen kuş mudur?" Örneğin, "bir ardıç kuşu bir kuş mu?" Penguenlerin kuş olduğunu bilsek bile penguen fikrinin "kuş" kategorisine bağlanması daha tipik türlere göre daha uzun sürer.
Okul yemekleriyle ilgili deneyimlerimizle ilgili bir şeyler, karanlıkta görmemize yardımcı olacaklarının söylenmesi, dünyanın her yıl tükettiği 37 milyon ton havuç ve Bugs Bunny'den Kardan Adam Olaf'a kadar çizgi film karakterleri, havuçların işlevlerini yerine getirmesine yardımcı oldu. Bir sebzenin en iyi örneği olarak aklımıza yerleşmesi için oldukça iyi bir neden.
Bu zihinsel organizasyon sisteminin yararı, ilişkilendirilmesi en muhtemel olan fikirlerin aynı zamanda ihtiyaç duyduğunuzda akla gelen fikirler olmasıdır. Sizden kostümlü bir süper kahraman hayal etmenizi istenildiğinde pelerinleri olduğunu bilirsiniz. Muhtemelen uçabilirler ve birine yumruk attıkları zaman kesinlikle yıldız şeklinde bir baloncuk oluşur. Prototipler, ister bir süper kahraman ister bir iş görüşmesi olsun bize ne beklememiz gerektiğini söyleyerek dünya deneyimlerimizi düzenler. Onlarsız hayat imkansız olurdu.
Çabuk cevap verin: İnekler ne içer? Yanıtınız, zihnimizdeki çağrışımların bazen bizi nasıl yoldan çıkarabildiğini gösteriyor.
Dezavantajı, aşinalık nedeniyle birbirine bağlanan şeylerin her zaman mantık nedeniyle birbirine bağlanması gereken şeyler olmamasıdır. Oynadığımız başka bir oyun da bu noktayı kanıtlıyor. Birinden tekrar birlikte oynamasını istiyorsunuz ve bu sefer ondan 20 kat daha hızlı “Süt” demesini istiyorsunuz. Ardından, "İnekler ne içer?" sorusuna hızlı yanıt vermeleri için onlara meydan okursunuz. Eğlence, kaç kişinin "süt" cevabını verdiğini görmektir. Şaşırtıcı bir sayı, “İnekler su içer, aptal!” diye bağırmanıza izin verir. Biz süt içeriz ve bu kavram inek fikriyle yakından bağlantılıdır. Bu nedenle “içmek” fikrine karşılık olarak aklımıza gelen ilk şeyi ararken yanlışlıkla “süt” cevabını çekmemiz doğaldır.
Çağrışıma dayalı hazır cevaplar veren bir zihne sahip olmak, hiçbir zaman hazır cevaplar vermeyen bir zihne sahip olmaktan daha iyidir, ancak ineklerin süt içtiğini iddia etmekten çok daha zararlı hatalar da üretebilir. Doktorun erkek, hemşirenin kadın olduğunu her varsaydığımızda, bu mesleklerin zihinsel prototiplerimizin hazır cevaplarının kurbanı oluyoruz. Bu tür prototipler, ne kadar hatalı olursa olsun, bir erkeğin daha iyi bir CEO olacağını veya bir felsefe profesörünün kadın olmayacağını varsaymamızın altında yatan neden olabilir. Dünyanın nasıl olabileceğinden çok nasıl olması gerektiğine rehberlik etmelerine izin verirseniz, başınız çok çabuk belaya girer.
Reklamcılar da prototiplerin gücünü elbette biliyorlar, bu yüzden bu kadar çok reklam içerikten çok stil gibi görünüyor. Onların işi, bu şekilde ikna edici bir mesaj iletmek değildir. Ürünlerinin eğlenceli, lezzetli veya sağlıklı olduğu kanıtlanabilir bir şeye aktif olarak inanmanızı istemiyorlar. Bunun yerine, ürünlerini (ve tam tersini) düşündüğünüzde aklınıza sadece eğlence, tat veya sağlık gelmesini isterler. Zihinsel çağrışımlarımıza sızmak, reklam endüstrisi için milyarlarca dolar değerindedir ve sizi "havuç" demeniz için kandırmaya çalışan bir çocukluk oyunundan daha karmaşık olmayan bir ilkeye dayanmaktadır.
Kaynak: BBC
