EYT’li emekli işçinin izin süresi nasıl hesaplanacak?

ÇALIŞMAYA DEVAM EDEN EMEKLİ EYT’LİNİN İZİN SÜRESİ NASIL HESAPLANIR?

1980 doğumluyum. 2012 yılından beri aynı şirkette çalışmaktayım. Aralık ayında EYT kapsamında emeklilik başvurusu yapmaya hak kazanacağım. Emeklilik başvurusu sonrası, aynı şirkette çalışmaya devam edeceğim. Bugün itibarıyla kullanmadığım 75 günlük iznim bulunmaktadır. Çalıştığım şirkette her yıl zam oranları 1 Ocak’tan geçerli olmak üzere üzere şubat veya mart aylarında belirleniyor. Bu durumda, 30 Ocak 2024 tarihinde emeklilik nedeniyle çıkışım yapılırken kullanmadığım 75 günlük izin ücretime zam farkının yansıtılmasını talep etme hakkım var mıdır? Emeklilik sonrası izin haklarım nelerdir? (Bülent T.)

SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) yasası kapsamında yaklaşık 2 milyon kişi emeklilik başvurusunda bulunurken, geri kalanlar da prim günü ve sigortalılık koşulunu yerine getirdikçe başvurmaya devam ediyor. Önümüzdeki birkaç yıl içinde yaklaşık 3 milyon kişi daha EYT kapsamında emekliliğe hak kazanacak.

Emeklilik dilekçesini aralık ayında verirseniz, dilekçeyi verdiğiniz tarihte işten çıkışınız yapılır. Aynı işyerinde çalışmaya devam edeceğiniz için ertesi günden itibaren de sosyal güvenlik destek primine (SGDP) tabi olarak yeniden işe girişiniz gerçekleştirilir.

Kanuna göre, kullanılmayan yıllık izinlerin ücreti, iş akdinin sona erdiği tarihteki ücret üzerinden ödenir. İş akdiniz aralık ayında sona ereceği için 1 Ocak’tan geçerli uygulanacak ücret artışı, yıllık izin ücretinize uygulanamaz. 1 Ocak tarihinden geçerli olmak üzere şubat veya mart ayında belirlenecek ücret zammının yıllık izin ücretinize uygulanmasını talep edemezsiniz.

Gerek yıllık izin ücreti, gerekse kıdem tazminatı bakımından ücret zammından yararlanabilmek için emeklilik dilekçesini ocak ayında vermelisiniz. Bu durumda emekli aylığınız bir ay geç bağlanacağı için elde edeceğiniz avantajın gecikmeden doğan kaybı karşılayıp karşılamadığını hesaplamalısınız.

Yıllık izin ücreti konusunda farklı bir yol izlemeniz de mümkündür. Kıdem tazminatınız ödenip kullanmadığınız yıllık izin ücretlerinin ödemesi sonraya bırakılırsa yıllık izin hesabınız da bugüne kadarki çalışmalarınız üzerinden yapılır. Önceki döneme ait izin ücretlerinin ödenmesi halinde ise yıllık izin hesabınız ilk defa yeni işe başlamış gibi hesaplanır.

Yargıtay kararına göre (22. Hukuk Dairesi, 04.10.2018, 2017/14695 – 2018/21029), işçiye önceki feshe bağlı olarak kullanmadığı izin ücretleri tam olarak ödenmişse, bu dönemin sonraki çalışma sürelerine eklenerek izin hesabı yapılması mümkün değildir. Önceki çalışma döneminde izin kullandırılmak veya iş akdinin feshinde karşılığı ödenmek suretiyle tasfiye edilmeyen çalışma süreleri, aynı işverenin bir ya da değişik işyerlerindeki çalışmalara eklenir. Önceki döneme ait kıdem tazminatının ödenmesi, izin yönünden sürelerin birleştirilmesine engel teşkil etmez.

Özetlemek gerekirse, EYT kapsamında emekli olup ayni işyerinde çalışmaya devam edenler önceki döneme ait izin sürelerinin tamamını kullanmışlar veya ücretini almışlarsa emeklilik sonrasında yıllık izin süresi ilk defa işe girmiş gibi hesaplanır. Daha önce kaç yıl çalışmış olursa olsun yıllık izin süresi 14 günden başlar. (Yaşı 50’den fazla olanlar için en az 20 gün olur.) Ancak, emeklilik sırasında önceki dönemin kıdem tazminatı ödenip kullanılmayan izin sürelerinin ücreti ödenmemişse, emeklilik sonrasında yıllık izin hesabında bu süreler de dikkate alınır.

Emekli olan EYT’li başka bir işyerinde çalışmaya başlarsa bu durumda yıllık izin hesabı yeni işe girmiş gibi yapılır. İş Kanunu’na göre, yeni işe girenlerin yıllık izne hak kazanabilmesi için bir yılı tamamlamış olması gerekiyor. Yıllık izin süresi hizmet süresi 1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dahil) olanlara 14 günden; 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 günden, 15 yıl (dahil) ve daha fazla olanlara 26 günden az olamaz.

KADINLARA DOĞUM ÖNCESİ BORÇLANMA HAKKI

Kadınların doğum borçlanmasında doğum öncesi sonrası diye ayrım yapılırken erkeklerin askerlik borçlanmasında herhangi bir ayrım yapılmamaktadır. Kadınların doğum yaptıktan sonra çalışması suç mudur? (Vahap B.)

Kadınlar doğum borçlanmasını, sigortalı çalışmaya başladıktan sonra doğan çocukları için yapabiliyorlar. Sigorta öncesi doğan çocuklar için borçlanma yapamıyorlar. Oysa erkekler, sigortalı çalışmaya başlamadan önceki askerlik sürelerini de borçlanabiliyorlar. Bu sayede sigorta başlangıç tarihleri, borçlandıkları süre kadar öne çekiliyor. Kadınlara da askerlik borçlanmasındaki gibi sigorta öncesi doğan çocuklar için doğum borçlanması verilmesi konusunda yoğun bir talep var.

Bu konu 11. Kalkınma Planı Sosyal Güvenlik Sisteminin Sürdürülebilirliği Özel İhtisas Komisyonu Raporu’nda da gündeme geldi. Komisyon raporunda, kadınların sigortalılık başlangıçlarından önceki doğumlara ilişkin süreleri belli bir üst sınırı geçmemek üzere ve sigortalı tescil tarihinden geriye götürülmek suretiyle borçlanmalarına imkan getirilerek sosyal güvenlik sistemine girişlerinin özendirilmesi önerildi. 11. Kalkınma Planı’nın süresi bu yılın sonunda dolacak olmasına rağmen plan döneminde maalesef bu öneri hayata geçmedi.

Seçim öncesinde bir grup AK Parti milletvekilinin de bu yönde girişimi söz konusu oldu. Ancak, seçim öncesinde bu girişim sonuçsuz kaldı. Kadınlara doğum öncesi borçlanma hakkı getirilmesinin kadın istihdamının artırılmasına da pozitif katkısı olacağı görüşleri bulunuyor. Umarım bir an evvel hayata geçirilir.

KIDEM TAZMİNATINDA ASKERLİK ÖNCESİ ÇALIŞMA SÜRESİ DİKKATE ALINIR MI?

1 Eylül 2021’de işe giriş yaptım 2 Ağustos 2022’de zorunlu askerlik için ayrıldım. 14 Nisan 2023’te tekrar aynı iş yerine döndüm. Çıkarken tazminat almamıştım. İş yeri beni örneğin performansımı beğenmediği için işten çıkardığında kıdem olarak son giriş tarihini baz alınarak mı, yoksa hepsini birlikte mi değerlendirecek? İşten çıkartılma durumunda kıdem tazminatı hakkım doğuyor mu? (Kemal Ö.)

Kanuna göre, işçilerin kıdemleri, hizmet akdinin devam etmiş veya fasılalarla yeniden akdedilmiş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştıkları süreler göz önüne alınarak hesaplanır. Kıdem tazminatı alabilmek için en az bir yıl çalışmış olmak gerekiyor. Askerlik öncesi çalışma süreniz 11 ay olduğu için kıdem tazminatına zaten hak kazanmamışsınız. Ancak, tazminatı almış olsanız da olmasanız da askerlik sonrası aynı işverenin işyerinde çalışmaya devam ettiğiniz için bu işyerinden kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde ayrıldığınızda askerlik öncesi ve sonrası dönem birlikte dikkate alınır.

İşveren tarafından performans gerekçesiyle veya haklı fesih sebebi teşkil etmeyen başka bir gerekçeyle işten çıkartılmanız halinde askerlik öncesi ve sonrası sürelere ait kıdem tazminatınızı alabilirsiniz. Ancak, işveren İş Kanunu’nun 25. maddesinin birinci fıkrası (II) numaralı bendinde düzenlenen ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri haklı fesih durumunu gerekçe gösterirse kıdem tazminatı alamazsınız.