İşverene bağlı serbest meslek sahibinin vergisi

Vergi mevzuatına göre serbest meslek faaliyetini kendi nam ve hesabına mutat meslek halinde ifa eden kişiler “serbest meslek erbabı” olarak adlandırılıyor. Avukat, doktor, diş hekimi, veteriner hekim, mimar, mühendis, müşavir, serbest muhasebeci mali müşavir, yeminli mali müşavir, danışman, ressam, yazar, bestekâr, kimyager, öğretmen, artist, menajer, senarist, yönetmen, ebe, sünnetçi, arzuhalci, rehber ve sağlık memuru vs gibi kişiler bu grupta yer alıyor. Serbest meslek erbabına yapılan ödemelerden, işin mahiyetine göre yüzde 17 veya yüzde 20 oranında gelir vergisi kesiliyor. Ödedikleri gelir vergisinden mahsup edilmek üzere üç ayda bir yüzde 15 oranında geçici vergi ödüyorlar. Ayrıca, yıllık beyanname veriyorlar.

Sadece ücretle çalışan söz konusu meslek mensuplarının kazançlarının vergisi ise doğrudan işverence hesaplanarak ücretinden kesiliyor.

Serbest meslek erbabı bir kişi hem kendi adına bağımsız olarak mesleğini icra ederken, hem de bir veya birden fazla işverene bağlı olarak çalışabiliyor. Bu durumda ücret gelirleri ayrı, serbest meslek kazançları ise ayrı vergilendiriliyor.

Bazı serbest meslek erbabı ise ücretle çalıştığı işverene ayrıca bağımsız iş de yapabiliyor. Bu durumdaki kişilerin elde ettiği kazançların vergisinin nasıl ödeneceği konusunda tereddütler yaşanabiliyor.

VERGİ DAİRESİNDEN GÖRÜŞ İSTEDİ

Serbest meslek kazancı mükellefi olan inşaat mühendisi bir kişi, vergi dairesine başvurarak, aynı zamanda bir şirket bünyesinde ücretli şekilde pazarlama sorumlusu olarak çalıştığını, bu şirkete, işçi-işveren ilişkisine dayanmaksızın görev tanımı dışında statik proje çizimi hizmeti de verdiğini belirtti. Bu şekilde elde ettiği gelirin serbest meslek kazancı olarak mı yoksa ücret geliri olarak mı vergilendirileceği konusunda bilgi talep etti.

SERBEST MESLEK KAZANCININ KOŞULLARI

Mükellefin bilgi talebine özelge ile açıklık getirildi. Özelgede, bir faaliyetin serbest meslek faaliyeti olup olmadığının faaliyetin sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye ve ihtisasa dayanması, bir işverene bağlı olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılması ve devamlı olması unsurlarına bağlı olduğu vurgulandı. Bu unsurların, bir taraftan serbest meslek kazancı ile ticari kazanç, öte yandan serbest meslek kazancı ile ücret ilişkisinin sınırlarını belirlediğine dikkat çekildi. Ayrıca, faaliyetin devamlı olması özelliğinin de serbest meslek faaliyetini, arızi olarak yapılan serbest meslek faaliyetinden ayırmakta olduğu vurgulandı.

Gerek ücret gerek serbest meslek kazancının emeğe dayanan gelir unsurları olduğu kaydedilen özelgede, “Serbest meslek kazançlarında emek; bir işverene tabi olmaksızın, şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına değerlendirilmektedir. Bir işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışılması halinde ise elde edilen gelir ücrettir” denildi.

Uygulamada bazı durumlarda ücret ile serbest meslek kazancının ayırımında zorluklarla karşılaşıldığına dikkat çekilen özelgede, şöyle devam edildi:

“Bu durumda esas alınacak en önemli ölçüt; iş yerine bağlılık ve işverene tabiliktir. İş yerine bağlılıktan maksat; kendisine ait olmayan bir organizasyonun işyerinde çalışılmasıdır. İşverene tabilikten maksat ise işverenin hizmetli üzerinde hiyerarşik bir kontrol ve yaptırım uygulama hakkının bulunup bulunmamasıdır. Bu unsurların bulunmaması halinde, gelir vergisi açısından işverene tabi olarak işveren-hizmetli ilişkisinden bahsedilemez.”

Özelgede, açıklama talebinde bulunan inşaat mühendisinin ücretli olarak çalıştığı şirkete, işçi-işveren ilişkisine dayanmaksızın görev tanımı kapsamı dışında mesleki faaliyetine ilişkin olarak vermiş olduğu statik proje çizimi hizmeti dolayısıyla elde etmiş olduğu gelirin, Gelir Vergisi Kanunu’nun serbest meslek kazancının tespitine ilişkin hükümlere göre vergilendirilmesi gerektiği belirtildi.