Nispi vergi azaldı, maktu vergi arttı, bir paket sigarada vergi yükü yüzde 82.5'e ulaştı

28 Aralık 2023 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı’na göre 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere sigaralara uygulanan maktu vergi paket başına 1,1043 TL’den 4,8058 TL’ye ve asgari maktu vergi ise 22,228 TL’den 28,498 TL’ye artırıldı. Nispi vergi oranı yüzde 63’ten yüzde 57’ye indirildi. Diğer yandan 2024 yılı Ocak ayında sigara ÖTV’sindeki otomatik enflasyon artışının uygulanmayacağı da açıklandı.

Peki bu ne anlama geliyor bu karar neden alındı. Öncelikle şunu belirtelim, alınan karar enflasyonla mücadele kapsamında atılan adımları destekleyecek nitelikte. Kısaca yapılan düzenleme ile devletin vergi gelirleri artırılırken, sigara vergi sisteminin enflasyonist etkisi sınırlandırıldı. Bir anlamda sigaralara uygulanan vergi sisteminin öngörülebilirliği artırıldı, vergi yapısı da gelişmiş ülke örneklerine bir adım daha yakınlaştı.

MALİ ÇARPAN 7.5'TEN 5.2'YE İNDİ

Düzenleme ile, sigara vergi sistemindeki enflasyonu olumsuz etkileyen mali çarpan 7,5’ten 5,2’ye düşmüştür. Yani, artık 1 TL’lik bir maliyet artışı sigaraların perakende satış fiyatına 7,5 TL yerine 5,2 TL olarak yansıyacak. Vergi oranının artıyor olmasına rağmen sigarada fiyat artışları eskisine göre daha az olacak.

Sigaralara uygulanan maktu verginin ağırlığının artırılması ve nispi vergi unsurunun ağırlığının düşürülmesi ile ilgili düzenlemenin AB uygulamaları ve gelişmiş ülke örnekleri ile paralel olduğu değerlendiriliyor.

VERGİ YÜKÜ ARTTI MI AZALDI MI?

Şimdi bakalım yapılan düzenlemenin vergi gelirini artıracak mı azaltacak mı? Bugün sigaralarda ağırlıklı ortalama fiyat yaklaşık 54 TL düzeyinde. Hesabımızı yapalım. 1 paket sigarada bulunun 20 adet sigaranın Asgari maktu+Maktu vergi tutarı 23,33 liradan 33,30 liraya çıktı. Diğer yandan perakende satış fiyatının yüzde 57'sinin (önceki yüzde 63'ü) 28,498 liranın (asgari maktu verginin) altına düşmemesi şart. Böylece satış fiyatının en az 49,98 lira olması gerekiyor. Alt limit bu. Eğer satış fiyatı 50 liranın altına düşerse asgari maktu vergi devreye giriyor.

Ancak. şu anda sigara satış fiyatı 54 lira olduğu için yeni nispi oran yüzde 57 devreye giriyor. 54 liranın yüzde 57'si 30,78 lira üstüne de 4,8058 lira paket başına maktu vergiyi eklersek 35,58 lira ÖTV tutarı çıkıyor. Buna 9 lira da KDV eklendiğinde 1 paket sigaradan alınan vergi toplamı 44,58 lira vergi oranı ise yüzde 82,5 'ye denk geliyor. Önceki vergi oranları ile hesapta bu oran yüzde 81.7'ydi. Yani düzenleme 1 paket sigara içindeki vergi oranını artırıyor.

ENFLASYONUN YÜZDE 2.43'Ü SİGARADAN

Diğer bir değişle düzenleme sonrasında sigaradaki ortalama fiyat üzerinden bakıldığında bir paket sigaradan alınacak verginin 48 kuruş artacağı hesaplanıyor. Tütün mamullerinin enflasyon sepeti içindeki payı yüzde 4’e yakın. Sigaranın enflasyon sepetindeki ağırlığı 143 ürün grubu içerisinde 6’ncı sırada yer alıyor. Yani enflasyon sepetindeki tüm maddeler arasında ağırlığı en yüksek olan hızlı tüketim ürünü sigara. 2023’te sigara fiyatları kaynaklı enflasyon artışı 2,43 puan oldu. Bu düzenleme sayesinde önümüzdeki dönemde sigara fiyatlarının enflasyon üzerindeki etkisinin sınırlanması bekleniyor.

BENZER DÜZENLEMELER YAPILDI

2008 global krizi sonrasında 28 AB ülkesinden 22’si, sigara vergilendirmesinde buna benzer düzenlemeler yaparak nispi vergi oranını düşürmüş, maktu vergi miktarını artırmıştı. Böylece, sigara vergilendirme sistemi çok daha öngörülebilir hale getirildi, enflasyona etkisi minimize edildi. Örneğin, İsveç’te yüzde 39,2 olan nispi vergi oranı tek seferde yüzde 1 seviyesine, İngiltere’de ise nispi vergi yüzde 24’ten yüzde 16,5’e düşürüldü, her iki ülkede maktu vergiler artırıldı.

Bu düzenlemeler sonrasında, sigaradan elde edilen ÖTV gelirlerinde artış görüldü. Ülkemizde uygulanan sigara vergi yapısının AB sistemlerine yaklaşması için hala ilave adımların atılması gerekiyor. TCMB’nin birçok raporunda ele alındığı üzere sigaranın enflasyon üzerindeki etkisinin azaltılması, mali politikaların ve para politikalarının uyumu ile mümkün. Tek başına enflasyon sepet ağırlığı önemli derecede yüksek olan sigaraların vergi yapısında AB politikaları ile de uyumlu şekilde atılan bu adımın devam ettirilmesi, enflasyonla mücadelede sürdürülebilir ve olumlu bir etki yaratacak.