Borsaların bu yıl ayrılan yolu 2014'te yeniden birleşir mi?

2013 yılının 11 ayını geride bıraktık. Geriye iki hafta kaldı. FED'in 18 Aralık'taki faiz kararı ve Noel tatili ile küresel piyasalar için yıl biter. 11 aylık gerçekleşmeler neyi gösteriyor?

■ Her şeyden önce 201 3 genel anlamda beklenenden iyi geçti. Yılın ilk dört ayı ve aralık da eşlik ederse son dört ayı pozitif geçerken, yıl ortası piyasaların kâbusuydu. Yılın genelinde gelişmiş borsaların değer artışı yüzde 22'yi buldu. ABD piyasalarında artış ise yüzde 30'a yakın.

■ 2013 yılına damgasını vuran, piyasaların yönünü asıl belirleyen gelişme ABD Merkez Bankası FED'in bol ve ucuz para politikasını terk etmeye hazırlanmasıydı. Bu yönde tartışmalar geçen yılın aralık ayında başlamıştı, piyasalar istim üzerindeyken 22 Mayıs'ta FED Başkanı Ben Bernanke'nin "parasal

genişlemeden çıkış kararının önümüzdeki birkaç toplantıda verilebileceğini" açıklaması bardağı taşıran damla oldu. Beklentiler eylül toplantısına yoğunlaştı ama FED hızlı artan faizlerden ve bütçe-borç tavanı sorunundan dolayı kararını öteledi. Böylece son dört aydaki pozitif eğilimin yolu açıldı.

■ FED'in bol ve ucuz parayı sonlandırma niyetiyle para gelişmekte olan piyasalardan gelişen piyasalara ve asıl da ABD'ye yöneldi. Dolar değerlenirken gelişmekte olan ülkelerin para birimleri değer yitirdi. TL de en çok değer kaybeden 10 para birimi arasında yer aldı. Bağlı olarak aynı ülkelerde faiz oranları yükseldi. Türkiye'nin faizi de bir kattan fazla arttı. Sermaye çıkışı ile gelişmekte olan borsalar yılbaşından itibaren satış baskısı altında kaldı ve 11 ayda yüzde 3.5 düştü.

■ MSCI Gelişen Piyasalar Endeksi bu nedenle en yüksek düzeyini 3 Ocak 2013'te 1.083 puanla gördü. Mayıs başına kadar da satış baskısı altındaydı ama keskin düşüşünü mayıs-haziranda yüzde 12.6 ile yaşadı. Gelişmiş piyasalarla yol ayrılığı da bu süreçte gerçekleşti. 2007 yılının ikinci yarısından itibaren hep daha yüksek performans gösteren gelişen piyasalar, mayıs sonrasında ve 2013 yılının tümünde gelişmiş piyasaların gerisine düştü. 11 aylık dönemde gelişmiş piyasalar yüzde 21.7 prim yaparken gelişen piyasalar yüzde 3.5 düştü. Arada büyük performans farkı oluştu.

■ Bundan önce böylesine yüksek fark 1997'de Asya krizi sırasında ortaya çıktı. Dünyada iki tarafın performans açısından birbirine yaklaşması epey zaman aldı. Sermaye hareketlerinin hızlandığı 2003 sonrası fark kapanmaya başladı. 2004 ve 2006 dalgalanmaları bu farkın kapanmasında istisnalar oluşturdu ama küresel krizin başlangıcı olan 2007'nin ikinci yarısında yolları tam çakıştı. Kriz süreci böyle devam ederken 2011'de Avrupa krizi sırasında Avrupalı bankaların gelişen piyasalarda varlık satışına geçmesi kısa süreli bir performans kaybı olarak kayda geçti.

■ Borsaların yolu 2013'te yeniden ayrıldı. 2014'te yeniden birleşir mi? Bunun için ya gelişmiş piyasaların düşmesi ya da gelişenlerin prim yapması gerekir. Gelişmiş piyasaların bazısı kriz öncesi düzeylerini geçti, bazısı da çok yaklaştı. Buna göre önümüzdeki dönemde düzeltme hareketi beklenebilir. Ama gelişmiş piyasalardaki bu hareketten, gelişen piyasalara para akması zor. Bunun iki ana nedeni var.

■ Biri FED'in bol ve ucuz para politikasını terk etmeye hazırlanması. Bu süreç en çok, bol ve ucuz paradan yararlanan gelişen piyasaları etkileyecek. Bu nedenle küresel risk iştahı düştüğü zamanlarda bu piyasaların şansı yok, risk iştahının arttığı dönemlerde şansı az. Para bu piyasalardan çekilmeye ve paranın maliyeti artmaya devam edecek.

■ FED'in parayı geri çekmesi etkisi yanında gelişen ülkelerin hızlı büyüme hikâyesi de bitti. Küresel sermayenin kıtlaşacak ve maliyetinin artacak olması yanında emtia fiyatlarının gevşemesi de, bu hikâyenin sonlanmasında etkili. Gelişen ülkeler arasında cari açık verenleri FED'in getireceği yeni süreç, emtia ihraç edenleri de düşen fiyatlar negatif etkileyecek. Yine bu ülkelerde ve Türkiye'de 2014 yılında seçimlerin yapılacak olması yeni bir hikâye ortaya atılmasını güçleştiriyor.

■ Bütün bu nedenlerden dolayı borsalar ve ekonomiler arasında ayrışmanın kısa zamanda son bulması zor, hatta devam etmesi ve 2014 yılını da kapsaması daha olası.

SONUÇ: "Birleşik olmayan her güç cılızdır." La Fontaine