Petrol fiyatı daha da düşecek, gaz ve elektrik de ucuzlayacak

“OPEC+” adıyla bilinen ve 23 üyenin bulunduğu OPEC ve OPEC dışı petrol üreticisi ülkeler, günlük ham petrol üretim miktarını 1 Mayıs'tan 30 Haziran'a kadar 9.7 milyon varil azaltma kararı aldı. Kesinti miktarı, 1 Temmuz-31 Aralık tarihlerinde 6 ay boyunca günlük 8 milyon varil, 1 Ocak 2021 ile 30 Nisan 2022 arasındaki 16 ay boyunca günlük 6 milyon varil olarak uygulanacak.

Anlaşma kapsamında Suudi Arabistan günlük ham petrol üretimini 12 milyon varilden 8.5 milyon varile, Rusya 10.3 milyon varilden 8.5 milyon varile düşürecek.

GAZ FİYATINA ETKİSİ

Düşen petrol fiyatlarının Türk ekonomisine etkisi ne olacak? Doğal gazla başlayalım. Türkiye, yılda 50 milyar metreküp gaz tüketiyor. Gaz fiyatı, petrol ve türevlerine bağlı olarak değişiyor; artıyor ya da düşüyor. Petrol fiyatı düştükçe, gazın fiyatı da geriliyor. Petroldeki fiyat hareketleri, doğal gaz ithalat fiyatlarına (sözleşmeleri gereğince) 6 ile 9 aylık gecikmeyle yansıyor.

Örnek verelim. Türkiye, doğal gaz gereksiniminin önemli bir bölümünü Rusya’dan karşılıyor. Rusya’dan her 1000 metreküp gazın ithalat fiyatı, geçen yıl da bir miktar düşen petrolün etkisiyle bu yıl geriledi. Yılın ilk çeyreğinde 255 dolar olan fiyat, ikinci çeyrekte 228 dolara geriledi. İzleyen dönemlerde de gerilemeye devam edecek.

Dramatik biçimde düşen petrol fiyatları, yılın özellikle son çeyreğinde gaz fiyatlarına daha belirgin biçimde düşüş olarak yansıyacak. Kabaca bir hesaplamayla yıllık 10-15 milyar TL arasında ithalat faturası gerileyecek.

ELEKTRİK FİYATINDA DÜŞÜŞ

Türkiye’de, elektrik üretiminde doğal gazın payı önceki yıllarda yüzde 40’lara kadar çıktı, zaman zaman yüzde 50’yi buldu. Son dönemde elektrik üretiminde suyun payı artarken, doğal gazın payı önemli oranda azaldı. Ancak doğal gaz, halen elektrik üretiminde önemli bir kaynak olarak öne çıkıyor. Bu nedenle doğal gazda alım fiyatının düşmesi, ortalama birim elektrik üretim fiyatını da olumlu etkileyecek. Koronavirüs nedeniyle zor günler geçiren sanayi ve ticarethaneye görece ucuz elektrik sağlanması, normale dönüş mesafesini kısaltacak.

ARAÇ DEPOSU DAHA AZ PARAYLA DOLACAK

Vatandaş, dışarı çıkmadığı ve evinde kaldığı için her ne kadar şu anda eskisine göre daha az akaryakıt tüketse de deposunu daha ucuza doldurma olanağına kavuştu. Ucuz akaryakıtın, koronavirüs tehdidi ortadan kalkıncaya kadar devam etmesine kesin gözüyle bakılıyor. Bu durum, mal ve ürün piyasasında, taşımacılık maliyetlerini de olumlu etkileyecek.

PETROLDE DÜŞÜŞ BEKLENTİSİ

Petrol Uzmanı Dr. İbrahim Palaz’a, “Petrol fiyatları düşmeye devam eder mi?” ve petroldeki diğer beklentileri ve gelişmeleri sorduk. Palaz, petrol fiyatlarında yeni bir döneme girildiğini belirterek, “Bu dönemi, sık sık alınan tedbirlere rağmen ‘karasızlık dönemi’ diye adlandırabiliriz. Petrol üreticisi ülkeler hala virüs ile gelişen durumun vahametini anlamamakta ısrar ediyor görünümündeler. Petrol fiyatları en son yapılan kesinti beyanatından sonra çok hafif bir artış gösterdi ancak bu gelişmeye duyarsız kaldı” dedi.

Palaz, finans çevrelerinin de bu kesintiyi yetersiz bulduklarını kaydederek, şunları söyledi:

“Bütün dünya şunun farkına vardı, üretici ülkelerin tamamen kendilerine odaklanmış olmaları aslında pazardaki dinamiklerden uzak bir alem içerisinde olduklarını yansıtıyordu” diye konuştu.

“KUYULAR KAPANACAK”

Dr. Palaz, şu anda Arabistan’ın dünyada eline geçirdiği bütün boş tankerleri doldurduğunu belirterek, “Karadaki depoları da doldurmaya devam edecek. Diğer üretici ülkeler de ulaşabildikleri depoları doldurmaktalar. Amerikan Petrol Enstitüsü, ham petrol ve benzin stoklarının zirveye yaklaştığını söyledi. ABD’de stratejik ham petrol depolarında 70 milyon civarında bir kapasite var ¬ve bunun ABD üreticilerinin ürettiği petrol ile doldurulması için girişimler yapılmakta. Ay sonuna doğru iki hafta içerisinde dünyadaki bilinen mevcut depoların çoğu doluya yakın bir seviyeye gelecek, o zaman işte dananın kuyruğu kopacak. Bu andan itibaren petrolü kim kime satabilirse satacak, satamaz ise elinde kalacak ve koyacak yeri de olmayınca kuyuları kapatmaya, petrol sahalarını devreden çıkartmaya başlayacak.”

25 MİLYON VARİL

İbrahim Palaz, dünyada petrol fiyatlarını stabil hale getirmenin mümkün olduğunu belirterek, bunun için günlük 25 milyon varil üretim kesintisi yapılması gerektiğini söyledi.

Palaz, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Burada benim şahsi kanaatim Rusya’nın bütün bunları hesapladığı yönündedir. Rusya’nın, sürecin nereye gittiğini iyi bildiğinden son derece eminim; ama inanın önlerindeki satranç tahtasına baktığımda onların da yapacak farklı bir hamleleri gerçekten yok. Tabii burada petrol daha da ucuzlayınca pahalı üretim maliyeti olan ülkeler başta ABD kesinlikle mecburi olarak kesecekler üretimi. ABD Başkanı Trump belki ithal petrole gümrük koyabilir, yerli üreticileri korumak için… Çin’e uyguladığı benzer anti dump tedbirleri gibi; ama bunu yapmasının pek popüler olacağını zannetmiyorum. Yaparsa yerli üreticileri bir nebze korur, o zaman OPEC+ ülkeleri ABD’nin kendine yeterli ama ihracat yapmayan bir ülke durumundaki dünyada ne kadar üretmeleri gerektiğini hesaplamalılar. Şayet Trump hiçbir tedbir almazsa ABD üretiminin şu anki 13.5 milyon varilden 2 yılda yani 2022’de günde 7-8 milyon varile süratle düşmesi beklenmeli.”

Peki, dünyada petrol tüketimi virüs sonrasında ne kadar zamanda eski haline ya da yeni normal haline gelecek?

Palaz, bu soruyu da şöyle yanıtladı:

“Bunu kestirebilmek çok zor. Yaşamın yıl sonundan itibaren normale dönüş sürecinde olduğunu düşünürsek OPEC+ ülkeleri tamamen yeni paradigmalar ile yaşamayı öğrenecekler. Burada hedef fiyatları süratle yükseltmek olacaktır. Bunun artık eskisi gibi kolay olamayacağını da görmek gerekir. ABD’de 9000 petrol üreticisi şirket/şahıs vardır, bunun bine düşmesini öngörelim. Yani büyükler küçükleri yutacak ama yeraltındaki rezervler yine orada ve finansal olarak daha güçlü operatörlerin elinde olacak, sonunda petrol fiyatları yükselirse bu kapasite adeta bir stratejik petrol rezervi olarak ABD’ye hizmet edecektir.”

“Petrol dünyasında oyun yeniden düzenlenmektedir burada senarist benim kanaatimce COVID-19 virüsüdür” diyen Palaz, dünyanın bütün büyük şehirlerinde virüs ile ortadan kalkan trafik nedeniyle havanın ne kadar temiz olduğu bilincinin bütün açıklığı ile ortaya çıktığına işaret etti.

Bunu unutmanın olay olmayacağını belirten Palaz, “Kuzey Amerika ve Avrupa’da araç kullanımının virüs sonrası hemen aynı hızla eskiye dönmesini beklemek saflık olacaktır. COVID-19 bütün çevrecilerin onlarca yıldır karbon karşıtı yapmış oldukları çalışmalarının hepsinin toplamından daha etkin ve güçlü bir şekilde gözler önüne serdi petrolsüz havanın ne kadar temiz olduğunu. Kısacası dünyanın virüs öncesi tüketim miktarı günde 100 milyon varil petrolken virüs sonrası uzun bir süre bu rakamı görmeyebiliriz” dedi.

PETROL FİYATI DAHA DA DÜŞECEK

Salgın nedeniyle kara trafiğinde otomobillerin ve havayollarının durduğunu, kamyon taşımacılığının bütün dünyada virüs öncesine göre daha yüksek tempoda devam ettiğini belirten Palaz, “Belli petrol ürünlerinin normal tüketimi devam ederken, diğerleri birikiyor. Rafineriler, bu değişen şartlara ayak uydurmak için rafinaj süreçlerini değiştirmekte, ürün karışımını tüketime göre ayarlamaya ellerinden geldiğince çalışmaktalar. Kısa dönemde ucuz petrole devam edeceğiz. Ay sonundan sonra daha da ucuz petrol göreceğiz. Virüs problemi hem tedavi hem önlem konusunda getireceği buluşlara göre de petrol tüketiminin ilerisi için öngörülerde bulunacağız” diye konuştu.