Yeni büyük oyunda parayı takip edin!
Uluslararası Enerji Ajansı, OECD gibi küresel ekonomi ve enerji politikalarının pişirildiği kurumlarda bir süre yöneticilik yapan enerji stratejisti Mehmet Öğütçü son kitabı, “Yeni Büyük Oyun: Neresindeyiz Nereye Gidiyoruz?”u masanın üzerine koyuyor, sayfalarını birlikte açıyoruz. Bir ayağı yönetim kurulu başkanı olduğu Global Resources Partnership’in Londra merkezinde, diğeri ayağı Asya Pasifik Bölgesi’nde olan Öğütçü’ye ilk sorum, “Amerika, Rusya, Çin gibi küresel aktörlerin sürekli oyun planlarını değiştirdiği bir dünyada, uzun ya da orta vadeli enerji politikası nasıl oluşturulur? Kitapta yazdıklarınızın her an tersyüz olma ihtimali yok mu?” oluyor. “Bir ülkenin dünya ekonomisinden aldığı pay, teknoloji indeksindeki konumu ve siyasal değerler sistemi ana omurgayı oluşturuyor. Oyun planı bu denge içinde belirleniyor” yanıtını alıyorum.
TÜRKİYE’NİN OYUN PLANI
Büyük oyunu gözlemleyerek enerji, yatırım ve jeopolitik içinde geçen 35 yılın hikâyesinin yer aldığı kitabında Türkiye’ye özgü ana omurgayı şöyle çiziyor: “2016 itibarıyla dünya ekonomisinin büyüklüğü yaklaşık 78 trilyon dolar. Bunun 19.2 trilyon doları ABD, 19 trilyon doları AB (yakında arka kapıdan çıkacak 2.9 trilyonluk İngiltere dahil), 12.2 trilyon doları Çin, 1.3 trilyon doları Rusya’ya ait. Türkiye 791 milyar dolar GSMH’sı, nüfusu, yatırımları, teknoloji üretimi gibi göstergelerle küresel sistemden yüzde 1’ler düzeyinde pay alıyor. İyi bir oyun planı ile bu gücü yüzde 3 gibi kurgulayabilir.”
Economist Dergisi, 2066 yılında Türkiye’nin dünyanın en büyük 20. ekonomisi olacağını öngörüyor. Bugünkü 17’nci büyük ekonomi konumunun gerisinde. Türkiye’nin uluslararası büyüklükte bir enerji şirketi olmamasını da eleştiren Öğütçü, nükleer yerine 1 milyar doların altında küçük santrallara yatırım yapılması gerektiğinin altını çiziyor. Petrol, doğalgaz arama yatırımı yerine de yurtdışındaki mevcut sahaların satın alınmasını öneriyor.
DEVLETLER VE ŞİRKETLER
Uluslararası bir şirket neden önemli? Bu soruyu düşünürken, kitaptan bir bölümü aktarmak istiyorum: “Büyük şirketler, artan riskleri iyi yönetebilme zorunluluğunun farkına vardıkları için, tepe yönetici görevlerine güvenlik ve istihbarat bağlantısı güçlü insanları getiriyorlar. Önde gelen yatırım şirketi KKR 2013’te emekli general ve eski CIA Başkanı David Petraeus’u yatırım kararları üzerinde tavsiyelerde bulunan küresel enstitünün başkanı seçti.”
İnternete düşen seks kasetleri nedeniyle CIA’daki görevinden ayrılmak zorunda kalan Petraeus’u biz, Kuzey Irak’ta Türk askerinin başına çuval geçiren general olarak tanıyoruz. KKR de 2007-2014 yılları arasında U.N Ro-Ro şirketinin sahibiydi, hisselerini Esas Holding’e sattı.
Gizli servis-yatırımcı ilişkilerine örnek çok...
“İngiliz İstihbarat Servisi MI6’in eski Başkanı Sir John Sawers, Macro Advisory Partners’a başkan oldu, BP’nin de yönetim kuruluna girdi. 2005 yılında İngiltere’nin diğer istihbarat servisi MI5’ın ilk kadın başkanı Dame Stella Rimington da BP’de yönetim kurulu üyeliği yapmıştı. MI6’in eski başkanlarından Sir John Scarlett, Statoil’in yönetim kurulu başkanı.”
İRAN, IRAK’TA DA YAKIN KOMŞU!
Konu Irak’tan açılmışken birkaç hatırlatma yapayım. 30 Mart günü Türkiye’ye gelen ABD Dışişleri Bakanı Rex Tillerson, bu görevden önce Amerika’nın en büyük petrol şirketlerinden Exxon Mobil’in yönetim kurulu başkanıydı. Exxon, İran’ın Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) sınırları içinde kalan Süleymaniye’ye yerleşmesinden rahatsız olup buradaki 3 tesisini yeni kapattı.
ABD şirketi Chevron da bölgedeki bazı üretim tesislerini kapatmıştı. İran, Irak’la Şubat 2017’de bir anlaşma imzalayarak Kerkük’te 2 ayrı boru hattı açıyor. Kerkük-Yumurtalık Petrol Boru Hattı’na alternatif olarak açılacak hat, İran üzerinden Basra Körfezi’ne ulaşacak. İran, IKBY ile gerçekleştirdiği yıllık 2 milyar dolar ticaret hacmiyle de Türkiye’nin bölgedeki en büyük rakibi... İki ülke arasında Irak’ın Diyala İli’nden başlayıp Basra’ya kadar uzanan hat üzerinde 12 ortak petrol sahası bulunuyor.
Karadeniz’de askeri operasyonunu tamamlayan Rusya’nın devlet petrol şirketi Rosneft de, Barzani’yle 3 milyar dolarlık petrol anlaşması yaptı. Rusya-İran-Çin yakınlaşmasını, milyarlarca dolarlık enerji yatırımları üzerinden izlemek mümkün.
Siz iyisi mi Türkiye’yi bölgesel güç döngüsü içinde anlamak için bu kitabı okuyun...
