Çeklerle batırılan para 15.2 milyar lira
Yılın ilk çeyreğindeki yüzde 4.7 büyümede asgari ücrete yapılan zammın önemli bir etkisi vardı. Nitekim hanehalkı tüketimi ilk çeyrekte yüzde 7.1 arttıktan sonra ikinci çeyrekte yüzde 5.2’ye indi. Büyüme de ikinci çeyrekte yüzde 3.1’e geriledi. Aynı çeyreklerde devletin nihai tüketimi yüzde 10.9 ve yüzde 15.9 artarak büyümeye en güçlü desteği verdiler. Yatırımlar ve ihracatın katkısı çok düşük.
Yurtiçi tüketimin iyi gitmesine karşılık ekonomide ciddi zorluklar yaşanıyor. Çünkü terör tırmandı, beklentiler bozuldu, komşularla ilişkilerden dolayı ihracat sınırlandı. Turizm şimdiye kadarki en zor yılını yaşıyor. Bu zorlukların en çok somutlaştığı alan ödemeler. Vadeler uzadı, ödemeler aksadı.
- Bankaların tahsili gecikmiş alacakları yüzde 3.3 ile küresel kriz sonrasının en yükseğinde ve toplam 53 milyar lirada.
- Ödeme zorluğu çeklerde daha şiddetli yaşanıyor. Çünkü çeklerde karşılıksız çıkma oranı bankacılığın üzerinde ve tutar bazında yüzde 3.9 düzeyinde. Bu yılın 8 aylık döneminde 18 milyar liralık çeke karşılıksız işlemi yapıldı. -Bankalara ibraz edilen toplam çek tutarı da aynı dönemde yüzde 7.8 artışla 465 milyar liraya ulaştı.
- Çek kullanımı artarken, karşılıksız işlemi yapıldıktan sonra ödenen çek tutarı kriz sonrasının en düşük düzeyine, yüzde 15’e indi. Bu oran 2009’da yüzde 50’nin üzerindeyken, 2015’in 8 ayında yüzde 20.1’e indi. Gerileme bu yıl daha da şiddetlendi ve yüzde 21.4 azalmayla 2.7 milyar liraya indi.
- Çek piyasasının nabzını asıl, karşılıksız işlemi ardından yapılan ödemeler yansıtır. Bu kalemin sert bir şekilde düşmesi iki şeye işaret. Bir, işler gerçekten çok kötü gidiyor. İki, karşılıksız çekte hapis cezası olmadığından ve diğer cezai yaptırımlar yetersiz kaldığından, ödeme ahlakı iyice zayıfladı. Görüşümüz, her iki nedenin de ortaya çıkan sonucu etkilediği şeklinde.
- Sonuçta 8 ayda ticaret kesimi birbirine 465 milyar liralık kredi açtı. Çek bu kredinin aracısı. Ama 18 milyar lirası karşılıksız çıktı, ardından 2.7 milyar lirası ödendi. Nihayetinde 15.2 milyar lirası battı. İyi para. Çek konusunda alınan önlemler de bu batağın ardından geldi. Kötüye kullanımda ölçü kaçınca olacağı budur.
HAYATIN İÇİNDEN
SEÇİM GİRDABINDAKİ FED FAİZ ARTIRAMAZ
ABD’de tüketici fiyatları yıllık yüzde 1.1 ve çekirdek PCE yüzde 2.3 arttı. Ortada enflasyon yaratabilen bir ekonomi var.
- İşgücü piyasasında ise neredeyse tam istihdam düzeyine varıldı. Küresel kriz öncesinde ABD’de işsizliğin inebildiği en düşük düzey yüzde 4.4 idi. Son aylarda yüzde 4.7 görüldü. Faiz artırımına gitmemek için, ABD’nin ekonomik bir gerekçesi kalmadı.
- Bir gerekçe ABD dışı dünya ekonomisinde işlerin iyi gitmediği, potansiyel risklerin varlığıydı. Bu risk halen sürüyor. Ama FED nihayetinde ABD’nin merkez bankası ve dünyanın gerisini dikkate almasına karşılık ille de buraya takılıp kalmayabilir.
- Bugün de FED muhtemeldir ki, faiz artışına gitmeyecek. 2 Kasım’daki toplantısını da pas geçecek. Çünkü 8 Kasım’daki başkanlık seçimine günler kala böyle bir kararı alması beklenmez.
- Ama FED bugünkü toplantısında faiz artırımı için aralık ayını işaret edebilir. Çünkü o tarih seçimin sonrasına düşüyor. Merkez bankasının adı FED de olsa, seçim girdabının içine düşebiliyor.
SONUÇ: “Büyük başın derdi büyük olur.” Türk Atasözü
