İlk yarıda dağıttık ikinci yarıda toparlayacağız
Yılın ilk yarısı itibarıyla açıklanan bütçe gerçekleşmeleri net bir bozulmayı ortaya koydu. Bütçe dengesi 25 milyar lira açık verdi. Geçen yılın aynı döneminde 1.1 milyar lira fazla veren bütçe bu yıl 25.2 milyar lira açığa döndü. Kötüleşme oranını Maliye yüzde 2.296 olarak hesapladı. Doğal olarak faiz dışı dengede 27.5 milyar liralık fazla 1.7 milyar liraya indi ve yüzde 94 azaldı.
- Bütçede böylesine hızlı bir bozulma ürkütücü olabilirdi ama olmadı. Bunun bazı nedenleri var. Birinci neden, hükümetin mali disipline ve düşük bütçe açıklarına verdiği önemin ve bu konudaki geçmiş sicilinin iyi olarak bilinmesidir. Hatta 2009’daki kriz sırasında da bütçede açılma oldu ama sonrasında toparlanma sağlandı. Bu kez de böyle olacağının beklenmesi, olaya geçici olacağı gözüyle bakılması, mali disiplin beklentilerini fazla bozmuyor.
- Beklentileri güçlü tutan ikinci neden ise bütçe disiplininin bozulmasına neden olan ana faktörün ekonominin canlanması için verilen teşvikler olduğunun net biçimde görülmesi. Nitekim bu teşviklerle canlanma da sağlandı. Yılın ilk çeyreğinde yakalanan yüzde 5 büyümenin ikinci ve üçüncü çeyreklerde daha yukarılara taşınma ihtimali yüksek. Verilen vergisel teşviklerin çoğu geçici ve yılın son çeyreğinde son bulacak. Canlanmayla vergi gelirlerinin artması da bütçe dengesini düzeltici etki yapacak.
- Verilen bütçe açıklarının finansmanı ise iç borçlanmayla sağlanıyor. Türkiye 2001 krizinden bu yana borç çevirme oranını ilk kez yüzde 114 düzeyine bu yılın ilk yarısında çıkardı. Borçlanmadaki bu artışa karşılık faizlerdeki artış ise güçlü küresel sermaye akımlarından dolayı sınırlı arttı. Bu da konjonktürel olarak Türkiye’nin işini kolaylaştırdı.
- Bütçe açığınında yılın ikinci yarısında toparlanması beklenmeli. Çünkü bütün vergiler ve ekonomiyi canlandırmaya yönelik teşvikler yılın ilk yarısında, hatta ilk çeyreğinde verildi. Bunun karşılığı da bütçede sosyal güvenlikte, işveren sigorta primlerinde, hanehalkına yapılan transferlerin artışında görülüyor. Maliye Bakanı Naci Ağbal’ın verdiği bilgiye göre teşviklerin bütçeye getirdiği yük 12 milyar lira. Bu da zaten verilen 25 milyarlık açığın yarısı demek. Yılın ikinci yarısında ise yeni bir teşvik olmayacak.
- Üstelik ekonomik canlanmanın süreceği ve bundan dolayı vergi gelirlerinde artış bekleniyor. Yılın ilk yarısında içeride alınan KDV düşük kaldı çünkü geçici KDV indirimleri yürürlükteydi. Yılın son çeyreğinde vergisel teşviklerin, KDV indirimleri ve sosyal güvenlik ödemelerinden indirimlerin kaldırılmasıyla vergi gelirleri artacak. Vergi artışları harcamaları dengeleyecek.
- İkinci yarıda yeniden yapılandırmadan gelecek olan tahsilat tutarı da bütçeyi kısmen toparlayabilir. Maliye Bakanı Ağbal, “iki yapılandırmanın boyutunun 121 milyar TL’ye ulaştığını, 23.2 milyar lira tahsilat yapıldığını ve yılın ikinci yarısında taksit ödemelerinden dolayı yeniden yapılandırmadan gelir tarafına bütçe açığını aşağı çekecek önemli bir katkı beklediklerini” söyledi.
- Bu yıl bütçe açıkları geçmiş yıllara göre artış gösterecek, milli gelirin yüzde 1.1’i olan açık belki yüzde 2.2 olacak. Bunun büyük kısmı da ilk yarıdaki uygulamalardan geliyor. Yılın ikinci yarısında yeni bir seçim olmadığı takdirde, harcamalarda durulma ve gelirdeki artışla bütçe açığındaki genişleme yerini azalmaya bırakabilir.
