İki yüzlü büyüme: TL ile rekor, $'la gerileme
2017 büyüme rakamları beklendiği gibi açıklandı. Geçen yılın son çeyreğinde yüzde 7.3 büyüme yakalandı ve yılın genelinde yüzde 7.4’e ulaşıldı. Yılın üçüncü çeyrek büyümesi yüzde 11.1’den yüzde 11.3’e yükseltildi. Üçüncü çeyrek her bakımdan büyümenin doruk noktasını oluşturdu. Bunun da temel nedeni vergi teşvikleri ve KGF kredileri. Yılın son çeyreğinde ise belli bir ivme kaybı gözleniyor.
- Yüzde 7.4 büyümeye en büyük katkı 3.7 puanla yurtiçi tüketimden geldi. Hanehalkının nihai tüketimi önceki yıl yüzde 3.7’den geçen yıl yüzde 6.1’e yükseldi.
- Devletin nihai tüketimi ise yüzde 9.5’ten yüzde 5.0’e hız kesmesine karşılık büyümeye 0.7 puanlık hatırı sayılır bir katkı yaptı.
- İnşaatların da içinde yer aldığı yatırımlar ise yüzde 2.2’den yüzde 7.3’e ivmelendi ve büyümeye katkısı 2.2 puan oldu. Buradaki hızlanmada yılın ikinci yarısında makine teçhizat yatırımlarının sıçraması etkili oldu.
- Net ihracatın katkısı da artan ithalata rağmen ihracat artışı ile eksi 1.3’ten 0.1’le sınırlı pozitife döndü. Sonuçta da büyüme 2016’da yüzde 3.2’den 2017’de yüzde 7.4’e çıktı.
- Bu durum Türkiye’nin ulusal parası cinsinden büyümesinin hesaplanması ve parlak bir tablo çiziyor.
- Ancak dolar bazına çevirince TL’nin değer kayıpları veya kur artışları bu parlak tabloyu gölgeliyor. TL ile büyüme rekor kırarken GSYH dolar bazında geriliyor. Önceki yıl 863 milyar dolar olan GSMH geçen yıl 851 milyar dolara indi. Dolar bazında 11.7 milyar dolar azaldı.
- Azalma sadece geçen yılla da sınırlı değil. TL’nin çift haneye ulaşan değer kayıplarına paralel 2014’ten bu yana devam ediyor. Hatta 2013 yılında 950 milyar dolara çıkan GSYH 2017’de 851 milyar dolara gerileyerek 4 yılda 99 milyar dolar azaldı.
- Azalma kişi başına düşen gelirin dolar bazındaki hesaplamasında daha yüksek oranlı. 2013 yılında 12.480 dolara çıkan kişi başına gelir 2017’de 10.590 dolara indi. 2017 azalması 293 dolar, son dört yıllık azalma da 1.890 dolar. 4 yıllık kişi başı gelir azalması yüzde 15’i bulurken GSMH’de ise yüzde 10’da kaldı.
- GSYH verilerinde TL ve dolar bazındaki hesaplamalar arasındaki ciddi fark TL’nin değer kaybından kaynaklanıyor. Bu kayıp 2013 yılında FED’in parasal genişleme programını sonlandırma kararı ile çift haneli rakamlara yükseldi. Bununla birlikte Türkiye’nin dolar bazındaki GSMH rakamları bozulmaya başladı. Büyüyen ekonominin parası değer kaybedince böyle iki yüzlü GSYH tablosu ortaya çıkıyor.
- TL’nin değer kaybında da yüksek cari açık, yükselen enflasyon ve gereğinden yüksek büyüme etkili. GSYH yükseldi ama yurtiçi nihai tüketim onun da üzerinde seyrediyor. Üstte TCMB’nin grafiği tam da bunu açıklıyor. Sürekli üretilenin daha üzerinde tüketim yapmak, sürekli cari açık vermeye götürüyor. Açıklar yıldan yıla birleşerek dış borcu artırıyor. Dış finansman ihtiyacı yükseldikçe yükseliyor.
- Sürdürülebilir büyüme ve ekonomik istikrar adına kontrollü yumuşak iniş yapılması gerekiyor. Ekonomi yönetimi bunu şimdiye kadar yapmayınca bu kez piyasa koşulları devreye giriyor. Piyasa koşulları ile ekonominin kontrollü yumuşak inişi ise maalesef şimdiye kadar başarılamadı. Olsa olsa sert iniş oluyor. Piyasa koşullarının büyümeye müdahalesi ise kur üzerinden gerçekleşiyor.
