Karantinanın arka yüzü
Küresel pandemiye önlem olarak mart ortasından itibaren yaygın karantina uyguladık. Sınırları kapattık. Uçuşları durdurduk. İş kollarını paydos ettik, zaman zaman sokağa çıkma yasağı uyguladık. Alınan bu önlemlerin faydasını da gördük. Koronavirüsün kontrollü yayılımını sağladık. Sağlık sistemi çökmedi ve daha az insani kayıp verdik.
FİZİK KURALLARINA AYKIRI
-Ancak önlemlerin bir faturası vardı. Çünkü ekonomiyi paydos etmiştik. Bunun verileri de ortaya çıkmaya başladı. Gördük ki karantina sadece insan hayatını kurtarmamış, salgının yayılımını önlememiş, ihracatta da, sanayi üretimi üretiminde de durdurmuş.
-Aksini mi bekliyorduk, hayır. Hayatı durdurduktan sonra ekonomik aktivitenin canlı kalması zaten fizik kanunlarına aykırıydı. İşyerine gidilemiyorsa fabrikada üretim nasıl olacak? Üretilen malın lojistiğini nasıl halledilecek? Ülke sınırları kapalıysa ihracat nasıl yapılacak? Tüketiciler evde oturuyorsa kim tüketecek? Sonuç ortada.
ÜRETİM DİBE VURACAK
-Dün açıklanan ve sanayi sektörünün içinde bulunduğu durumu gösteren öncü veri Satın Alma Endeksi PMI nisan ayında tarihi düşüşlerinden birini gerçekleştirdi. Mart ayında 48.1 olan ve daralma eğilimine giren sanayi sektörünün barometresi nisan ayında 33.4 ile tarihin ikinci en dibini gördü.
-Birinci dip 12 yıl önce Aralık 2008’de 32.6 ile yaşanmıştı. İstanbul Sanayi Odası adına Markit tarafından hazırlanan veri de zaten 2005 yılından başlayarak hesaplanıyor.
-Nisan ayı verilerinin dibe vurması önümüzdeki aylarda sanayi üretiminin benzer bir seyir izleyeceğinin işareti.
-Sanayi faaliyetler büyüyecek ve genişleyecek de ne olacaktı? Yurt içinde yatırımlar hemen hemen durmuş, tüketim gıda ve ilaç dışında önemli ölçüde azalmıştı.
İHRACATTA REKOR DÜŞÜŞ
-İhracat ise başka ülkelerin mal alım isteğine ve ulaşım imkanlarına bağlıydı. Onların büyük bölümü de karantina altında olduğundan ihracatımız geriledi.
-Ticaret Bakanlığı verilerine göre nisan ayı ihracatı tek haneli rakamlara indi. 9.0 milyar dolara inen ihracat 2019’un aynı ayında 15.3 milyar dolardı. Düşüş yüzde 41.4’e vardı. İhracatta bu oranda düşüş ilk oluyor.
-Bundan önce ihracatta küresel kriz sırasında da ciddi gerileme meydana gelmiş ama hiç bir ayda yüzde 40’lı gerileme meydana gelmemişti.
İTHALAT DA GERİLİYOR
-Yurtiçi tüketim azalınca, ihracat sert gerileyince, sanayinin çarkları durunca ortada ithalat gereği de azalıyor. Nisan ayı ithalat azalması yüzde 28.3’e vardı ve uzun bir aradan sonra ithalat rakamı 13 milyar doların altına geriledi.
-Aylık bazda ithalat da ihracat rakamları da 2006 yılı düzeylerine geri döndü.
NORMALLEŞME ZAMAN ALACAK
-Karantina zorunlu bir adımdı çünkü koronavirüsü durduracak aşı veya tedavi edici ilaç yok.
-Uygulanan karantina sonuç verdi ve normalleşmeyi tartışmaya başladık. Ancak bu adımların da çok yavaş atılması gereği ortada. Çünkü hala virüsün ilacı ve aşışı yok.
-Karantina kalkıp kontrol gevşetilince virüste ikinci dalga pekala yaşanabilir. Dolayısıyla normalleşme de zaman alacak, ilaç ve aşının bulunması da. Buna paralel normalleşmenin da zaman alması gerekiyor.
ORTAYA ÇIKAN YENİ DURUM
-Her şeyden önce dünyanın normalleşmesi de uzun zaman alacak. Baksanıza ABD virüsten Çin’i sorumlu tutuyor ve yaptırımlardan bahsediyor.
-Ortada yeni bir durum, yeni bir çatışma alanı ve ABD başkanlık seçimlerinin yapılacağı kasım ayına kadar uzayabilecek gerginlik dönemi var. Böyle bir dünyada elbette uluslararası ticaret zor düzelir. Hatta finansal piyasalar da.
-Mayıs ayı küresel piyasalarda zaten sat ve tatile git ayıydı. Bu sene daha ilk günden bunun denemeleri başladı bile.
