Devlet babanın istihdamı 5 milyonu aştı
İstihdamda artışın dörtte biri devletten.
İşsizlik, yüksek enflasyonla birlikte ekonominin en önemli iki sorunundan biri. Çözümü ise çok yönlü önlemlere bağlı. Yüksek oranlı işsizliğin azaltılması büyümeden uluslararası rekabet gücü artışına, iş yapma ortamından kaliteli girişimciye, eğitimden meslek edinmeye, göç politikasından nüfus artışına kadar bir dizi ve bütünlüklü uygulamayı gerektiriyor.
➔Son yıllarda yurtdışından ciddi göç aldığımız gözlemleniyor. Suriyeli sığınmacılar en büyük grup. Göçle gelenlerin istihdam piyasasına girmesi işgücünü artırıyor, ücretleri baskılıyor ve işsizlik sorununu daha büyütüyor.
➔Yine 2000’den önceki 35-40 yılda yurtdışına yaklaşık 5 milyon gurbetçi göndermiştik. Bu sayıdaki insanı işgücü piyasasından çekmiştik. Yurtdışı gurbetçilik işsizliği azaltan önemli bir gelişmeydi.
➔Son 10-15 yıldır bundan gurbetçi pazarlarımız bittiği gibi üzerine 5 milyonu aşan göçmen ve sığınmacı da ülkemize geldi.
➔Sonuçta 2001’e kadar yüzde 5-7 arasında ve tek haneli rakamlarda seyreden işsizlik oranı krizle birlikte çift hanelere yükseldi. Artık nadiren tek haneyi görüp yeniden çift haneye sıçrıyor.
➔İnsanlar yurtiçinde iki ana işyeri veya işverene çalışıyor. Kendi hesabına çalışanların da dahil olduğu özel sektör ve kamu kesimi.
KAMU İSTİHDAMI % 57 ARTTI
➔Seçim atmosferine girildiği son haftalarda özellikle kamu kesiminde işe alımların hızlandığını, ilanların arttığını gözlemliyorum.
➔Hangi işveren tarafı daha iyi istihdam sağlamış diye baktığımızda devlet son yıllarda açık ara öne geçtiğini ve özel sektörü solladığını görüyoruz.
➔Son 10 yılda özel sektörün istihdam yaratması vasat düzeyde artarken, devlet hızlanmış.
➔Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın verilerine göre 10 yıl önce 2012’nin 3. Çeyreğinde kamu istihdamı 3 milyon 215 bin kişiden son yıllarda hızlı artarak 2022’nin 3. Çeyreğinde ilk kez 5 milyonu geçti ve 5 milyon 52 bin kişiyi buldu.
➔Kamu istihdamının toplam istihdam içindeki payı da 10 yıl önce yüzde 13.2 düzeyinden yüzde 16.2’ye çıkarak 3 puan arttı.
➔Bunun sayı olarak ifadesi 1 milyon 838 bin artış veya 10 yılda yüzde 57 oranında yükselme. Devlet son 10 yılda özel sektörden çok daha hızlı biçimde personel alımını artırmış.
ÖZEL SEKTÖR İSTİHDAMI %24 ARTTI
➔TÜİK verileriyle 10 yıl önce 24 milyon 264 bin olan toplam istihdam 2022 3. Çeyreğinde 31 milyon 600 bine yükseldi.
➔Toplamdaki 6 milyon 896 bin kişilik artışın 5 milyon 58 binini özel sektör, 1 milyon 838 binini kamu sektörü istihdamı oluşturdu.
➔Yaratılan yeni istihdamda özel sektörün payı yüzde 73.3’e düşerken, kamunun payı yüzde 26.6’ya çıktı.
➔Ya da yeni istihdam artışının dört biri devletten geliyor artık.
➔Halbuki özel sektörün aynı dönemdeki istihdamı 21 milyon 49 binden 26 milyon 108 bine çıktı. Rakamsal olarak özel sektör istihdamı 5 milyon 58 bin veya yüzde 24 oranında arttı.
➔Oran olarak özel sektör devletteki istihdam artışının yarısı düzeyine bile varamadı.
➔Özel sektör de devlet kadar istihdamı büyütebilseydi ilave olarak 5 milyondan fazla kişiyi işe alırdı.
➔Ya da devlet özel sektör gibi davransaydı 1.8 milyon kişi yerine ancak yarısını işe alabilirdi.
➔Gençlerin okuldan mezun olur olmaz kapağı önce devlete atmak istemelerinin bir nedeni belki bu. Yeni iş ve aş kapısı olarak devlet öne çıkmaya başladı.
➔Elbette kapağı devlete atmak istemenin gerisinde hem iş garantisi ve daha iyi maaş hem de sosyal haklar ile daha iyi bir emeklilik yatıyor.
➔Özel sektörün daha az ücret vermesine karşılık daha çok çalıştırması ve iş güvencesinin olmayışı gençleri genellikle devletin kapısına yığıyor.
DEVLET 2018’DE 750 BİN KİŞİYİ İŞE ALDI
➔Siyasetçi de son yıllarda kamu istihdamını artırarak bu talebe biraz olsun yanıt vermiş oldu.
➔Bitişikte yıllar itibariyle kamu kesimi istihdamının seyri yer alıyor. İstihdam artışları uzun yıllar yüzde 4’ü bulmamış.
➔Ancak 2018’e gelindiğinde kamu kesiminin istihdam artışı birden yüzde 20’ye sıçramış ve 2019’da da yüzde 6.7 daha artmış.
➔Tesadüfi değil herhalde. O yıl genel seçimler var ve işe alınan kişi sayısı sadece devlette 750 bin kişiyi buluyor. İşsizliğin yükselmemesi için gerekli yeni istihdam artışını sadece devlet karşılıyor.
➔Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan başbakan iken TOBB’a defalarca çağrı yaparak “her üyeniz bir kişiyi işe alsa 1.5 milyon kişi iş bulur” dedi. Daha sonra da çeşitli adlar altında istihdam veya işsizliği azaltma kampanyaları düzenlendi.
➔Öyle anlaşılıyor ki, özel sektör sırf işsizlik azalsın diye işe alım pek yapmazken, kamu kesimi elini çabuk tutmuş.
➔Doğal olarak bunun sonucu bütçede kamu personel giderlerini artırması olabilir.
➔Ya da personel giderleri toplamda reel biçimde artmamışsa maaşlar reel olarak azalmış demektir.
➔Üçüncü seçenek ise bütçenin gider ve gelir olarak büyümesidir ki, bu durum da kamu kesiminin ekonomi içindeki ağırlığının artmasıdır.
