Dünyanın gidişini değiştiren savaş
24 Şubat 2022’de başlayan Rusya-Ukrayna savaşı birinci yılını tamamladı. Avrupa’nın göbeğinde İkinci Dünya Savaşı sonrasının bu en kapsamlı savaşı, dünyayı ikiye böldüğü gibi temelden de etkiliyor.
➔Artık dünyada ekonomi ve ticaret değil, jeopolitik ve güvenlik ön planda. Tarihte dünya savaşı çıkartan ülkeler olarak Almanya ve Japonya silahlanmaya başladı bile.
➔ABD’nin Rusya’yı Ukrayna’da savaşa bulaştırma politikası başarı sağladıktan sonra sıra Çin’e geldi. Daha önceden Çin’e karşı başlattığı ticaret savaşını tırmandıran ABD buna son olarak çip kısıtlamalarını ekledi. ABD, Tayvan sorunu üzerinden Çin’i, Rusya’yı düşürdüğü tuzağın benzerine düşürmek ve sıcak çatışmaya çekmek istiyor.
➔Jeopolitik gerginlikler giderek tırmanıyor, nükleer silahlar ve bu silahların kullanımını daha sık gündeme geliyor. Dünya tıpkı soğuk savaş döneminde olduğu gibi yeniden nükleer silahların gölgesinde yaşamaya başladı.
➔Küreselleşmenin bittiği, iki ayrı blokun ortaya çıkmakta olduğu, ticaret savaşlarının şiddetlendiği ve her an her şeyin olabileceği bir dünya atmosferinde gidiş büyük yapı değişikliğine doğru ilerliyor.
➔Ancak gidilecek yol belirsizliklerle dolu olduğundan güvensizliği ve korkuyu da beraberinde getiriyor.
İKİ BLOKLU DÜNYA
➔Ukrayna ve Rusya arasındaki savaş, tıpkı İkinci Dünya Savaşı’nda ve Berlin Duvarı’nın yıkılmasında olduğu gibi, dünya için milat oldu. Paranın, malların ve hizmetlerin dünya çapında sınır tanımaksızın serbestçe dolaşması 24 Şubat 2022’den itibaren tarihe karıştı.
➔Dünya çapında 30 yıl boyunca kabul gören “önce ticaret, sonra siyaset” politikası şimdilerde yerini “ya itaat et ya da dua et” tehdidine bıraktı.
➔Küreselleşme fiilen ve resmen bittiği gibi, globalleşmeden hızlı bir geri dönüş başladı. Doğu ve batı blokları arasında artık Berlin duvarından daha yüksek engeller örülüyor. Dünya ekonomisi ve ticareti en azından iki bloklu olmaya doğru gidiyor ve yeniden şekilleniyor.
➔Savaşla birlikte dünyada değişim rüzgarları yeniden esmeye başladı. Değişimin kapısı açıldı ve yola çıkıldı.
➔Bu dönemi kimlerin ve hangi düşüncelerin domine edeceğini, nasıl bir yeni yapı ortaya çıkaracağını, zaman içinde yaşayarak göreceğiz.
➔Bu yeni dönemde dolar da artık dünyanın ortak parası değil, iki bloktan birinin parasına dönüşüyor. Bizzat ABD’nin savaş sırasındaki tutumu doların bu fonksiyonuna son verdi. Kurulmakta olan yeni dünya düzeninin bir hedefi de dolar hakimiyetinden kurtulmak.
➔Türkiye’nin ise kuruluş aşamasındaki bu yeni dünya düzeni içerisinde hangi tarafta yer alacağı, gelişmeleri izleyen değil değişimi sağlayanlar arasında olup olmayacağı, önümüzdeki dönemde yapacağı tercihlere bağlı ve hayati önemde olacak.
SAVAŞIN KAYBEDENİ AVRUPA, KAZANANI ABD
➔Öncelikle savaşın yapıldığı toprakların sahibi olarak Ukrayna en kayıplı taraf. Savaşı başlatan Rusya hem savaşın yükü hem de batı dünya ile ekonomik ve siyasi bağlarının kapması nedeniyle ikinci kayba uğrayan ülke.
➔Savaştaki bu iki ülke dışında savaşın en çok kaybedeni ise Almanya ile AB ülkeleri.
➔Rusya'dan gelen ucuz enerji ve hammadde Avrupa ekonomisinin can damarıydı. Savaşla birlikte bu damar kesilmesi
Avrupa’nın dünya ekonomisindeki rekabet gücüne büyük darbe indirdi.
➔Avrupa artık hem enerji hem siyasi bakımından şimdiye kadar olmadığı şekilde ABD'ye bağımlı hale geldi. Rusya’dan temin ettiği ucuz yerine şimdi dünyanın en pahalı sıvılaştırılmış doğalgazını ABD’den almak zorunda.
➔ABD’nin başka bir adımı da sonuçları itibariyle Avrupa’ya ticaret savaşı gibi etki yarattı. Enflasyonu düşürme yasası çerçevesinde elektrikli araç ve bataryaların yerli üretimini yapanlara getirdiği büyük teşvik, bu alanda daha ileri konumdaki Avrupalı şirketlerin Amerika’ya göç etmesini sağlayacak nitelikte.
➔Savaşın kazananı ABD ise bir taşla iki kuş vurdu. En başta ezeli düşmanı Rusya'yı önemli ölçüde dünya ekonomisinden kopardı ve Asya blokunu zayıflattı.
➔İkinci olarak da küresel ekonomide kendisine karşı rekabet oluşturan Avrupa Birliği'nin hızını kesti ve elindeki pahalı LNG’yi Avrupa’ya satar hale geldi.
YENİ EKONOMİK DÜZENE DOĞRU
➔Ancak bu avantajlar ABD’ye bedavaya gelmedi. Washington hiç hesabında olmayan bedellerle karşılaştı.
➔İkinci Dünya Savaşı sonrası geçen 80 yılı dünyaya serbest ticaret ve sermaye özgürlüğü nutukları atarak geçiren ABD, Ukrayna savaşının çıkmasından yalnızca bir hafta sonra tüm bunları unuttu.
➔Hem Rus devletine ait mal ve rezervlere hem Rus özel sektörü ile vatandaşlarına ait sermaye ve servetlere her yerde el koydu.
➔Dünyanın bir numaralı kapitalist ülkesi tarafından kapitalizmin en temel kuralının çiğnenmesi başta Çin ve Hindistan olmak üzere gelişmekte olan ülkeler tarafından kayda geçti.
➔Bugün Rusya'nın başına gelenlerin yarın kendi başlarına gelebileceğini düşünen bu ülkeler aralarında yeni bir ekonomik düzen kurmanın arayışına girdiler.
➔Herhangi bir hegemon ülkenin ve bu ülkenin para biriminin domine etmeyeceği bir ekonomik düzen başta Asya, Ortadoğu ve Güney Amerika bölgesi olmak üzere pek çok ülkenin ilgisini çekti.
➔Dolar temelli dünya ticaretini ortadan kaldırmaya yönelik bu düşünce yakın dönemde önemli değişim ve gelişmelere neden yol açmaya adaydır.
ASYA MERKEZLİ YENİ YAPI
➔Bu değişimin ne kadar kökten olacağının en çarpıcı örneğini ise Suudi Arabistan verdi.
➔İngilizler tarafından kurulan, ardından Amerikalılar tarafından büyütülen bu ülke yaşanan gelişmeler sonrasında bir anda ABD'ye sırtını çevirdi.
➔Eskiden bir Amerikan başkanı Suudi şeyhlere telefon ederek petrol fiyatlarını belirleyebilirken mevcut ABD Başkanı Biden bizzat Suudi Arabistan'a kadar gidip üretim artışını talep etmesine rağmen sonuç alamadı.
➔Küresel Petro-dolar ekonomisinin anahtar ülkelerinden Suudi Arabistan'ın ABD'yi terk edip Rusya ve Çin'in oluşturduğu yeni kampta yer aldığı görüntüsü dikkat çekici.
➔Bu durum yakın, orta ve uzun vadede yaşanması muhtemel büyük değişiklikler açısından önemli bir işaret.
➔Hegemon olan ABD, onun yanında yer alan Avrupa var. Yaşlı, başarıya, temel mal ve hizmetlere doymuş bir nüfus ve ekonomiye sahipler.
➔Ancak dünyanın asıl büyük pazarı Asya’da, dinamizm de orada var. Temel mal ve hizmetlere aç, kalkınmaya muhtaç ve dünyanın en kalabalık bölgesini oluşturuyor.
➔Hindistan’ı da Asya blokuna dahil görürsek kapitalizmi ve ihracatı öğrenmiş, yazılım, yapay zeka ve teknoloji bakımından Batı ile yarışacak hatta ileri düzeyde bir bölge.
➔Bölge ülkeleri asgari düzeyde işbirliğine gittiklerinde Batıya alternatif ekonomik düzen Asya’da kurulabilir. Gelişmeler ve gerçekleşmeler bu yönde ilerlerse de yeni blok ve ekonomik merkezi Asya olur.
