Bir borsa var borsadan içeri
Yunus Emre’nin “Bir ben var bende benden içeri” sözü tam bizim borsanın yapısını sanki ifade ediyor. Hisse senedi piyasasına bakınca dıştan görünenin içinde ikinci bir piyasa yapısı daha ortaya çıktığını söylemek mümkün. Borsada yabancı, yerli büyük ve kurumsal yatırımcıların piyasası ayrı, yerli küçük yatırımcıların oluşturduğu piyasa ayrı.
➔Bu iki piyasa arasında performans yönünden dağlar kadar fark oluştu. Kimin lehine denirse; doğal olmayan ve temel analize uymayan şekilde küçüklerin...
➔Önce nasıl bir fark oluştuğuna bakalım. Benim gözlemlerime göre uzun yıllar bir milyon civarında seyreden yerli yatırımcı sayısı, Temmuz 2019’da başlayan faiz indirimiyle artış yönünde eğilim gösterdi.
➔Enflasyonun yüzde 16.6’dan yüzde 85.5’e kadar çıktığı, son olarak yüzde 55.5’e indiği bir dönemde politika faizi oranı yüzde 24’ten yüzde 8.5’e düşürüldü. Borsa da tasarruf sahiplerine alternatif bir adres olarak gösterildi.
YABANCI GİTTİ YERLİ GELDİ
➔Faiz indirimlerine Mart 2020’den itibaren pandemi eşlik etti. İşler paydos olunca evden yapılabileceklerden biri parayı finansal piyasalarda değerlendirmekti. Dünya borsaları ile birlikte Türkiye borsasında başlayan yükseliş de yerli yatırımcıları bu piyasaya çekti.
➔İyi ki böyle bir gelişme oldu, çünkü bizim borsada hisse senetlerinin çoğunluğunu elinde tutan yabancı yatırımcılar 2018 yılından itibaren pozisyonlarını azaltıyordu. Sonuçta hisse senetlerinin üçte ikisinin sahibiyken bu payları yüzde 29’a kadar indi.
➔Ortaya çıkan boşluğu da yerli yatırımcılar doldurdu. Yerlilerin borsadaki payları da yüzde 34 düzeyinden yüzde 71’e çıktı.
➔2022 sonu itibariyle yurtiçi yerleşiklerin yatırımları arasında hisse senedi yüzde 15 payla faiz, döviz ve altından sonra dördüncü sıraya çıktı.
➔Yerlilerin genelde yaptığı grup halinde borsaya gelmek, tek başlarına kalmamak. Gelenler de önce halka arzlardan hisse senedi alıyor. Kalanı da BİST 100 Endeksi dışındaki küçük şirketlere yöneliyor.
KÜÇÜKLERDEN BÜYÜKLERE BÜYÜK FARK
➔Sonuçta yabancıların satış yaptığı büyük hisse senetlerinin performansı daha düşük kalırken, yeni talebin yöneldiği küçük ve özellikle halka arz edilen hisse senetlerinin performansı yüksek çıkıyor.
➔Bitişikte Bloomberg HT’den Çağlar Kuzlukluoğlu’nun grafiği faizlerin indirilmeye başlandığı Temmuz 2019’dan bu yana seyri gösteriyor. Yerlilerin yöneldiği halka arzları yansıtan endeks borsanın genelini ifade eden BİST 100 Endeksi’ne kat be kat fark atmış.
➔Halka Arz Endeksi, BİST 100’e göre Temmuz 2019’da yüzde 60 daha yukarıda iken, Mart 2023’te fark yüzde 870’e çıktı.
➔ BİST 100’ün performansı aradan geçen yaklaşık 4 yıllık sürede yüzde 422 olurken, Halka Arz Endeksi’nin yüzde 3.058’e ulaştı. O tarihte 1.479 olan Halka Arz Endeksi dün 46.714 puandı.
➔Bu arada belirtelim ki büyük halka arzlar yok. Talep milyonlarca ama en büyük arzın tutarı birkaç 100 milyon doları geçmiyor. Mesela bu süreçte yarım milyar dolara ulaşan bir halka arz olamadı.
➔Küçük küçük halka arzlara yerli küçük yatırımcılar akın akın geldi. Borsanın geneli içine oluşturduğu yerlilerin bu ikinci borsasında yabancılar yok.
KÜÇÜK-BÜYÜK AYRIMI
➔İkinci borsanın yatırımcı sayısı çok kalabalık. Bitişikte portföy büyüklüğü bazında yatırımcı dağılımı gösteren Merkezi Kayıt İstanbul’un şubat sonu verisine göre, 1 TL ile 100 bin TL arası portföyü olan yerli yatırımcı sayısı 3 milyon kadar. Kişi başına ortalama portföy 16.444 TL. Toplamın yüzde 78.5’i küçük yatırımcı sayılır. Küçükler de küçük borsanın içinde.
➔100 TL’nin üstündekiler 824 bin kişi ve sayı bakımından toplamın yüzde 21.5’u temsil ediyor. Bu grubun toplam portföy büyüklüğü 1 trilyon 667.6 milyar lira. Ortalama portföy büyüklüğü 2 milyon 24 bin lira. Büyükler de büyük borsanın içinde yer alıyor.
➔Sonuçta yatırımcıların sayı bakımından yüzde 78.5’ini oluşturan küçüklerin piyasa payı yüzde 2.9. Buna karşılık yatırımcıların yüzde 21.5’unu oluşturan orta ve büyük yatırımcıların piyasa payı 97.1.
➔Yabancı terk edip giderken büyük hisse senetlerinden ve büyük borsadan çıkıyor. Yerlerine gelen ise küçük hisse senetlerine ve küçük borsaya giriyor.
➔Yerliler akın akın gelmesine ve halka arzlara katılmalarına karşılık, büyük hisse senetlerinden uzak durduklarından ve küçük hisse senetlerinin yüksek performansı endeksi pek etkilemediğinden borsayı sürüklemeye yetmiyor.
➔Borsa içinde yerliler için kurulan bu iç borsa aynen büyük kale içinde iç kale gibi. Daha korunaklı, yabancıların ve yerli büyüklerin saldırısına maruz kalmıyor ve mevcut durumda daha avantajlı. Ancak uzun vadede sürdürülebilir bir durum değil.
