Seçimle yeni hikaye yazma fırsatı

Kamu kesiminde istihdam edilenlerin sayısı ilk kez 5 milyonun üzerine çıktı. Son dönemde açıkların derlenmesiyle yaklaşık 100 bin kişinin kamuya çalışmak üzere alınacağı netleşti. Hemen her seçim döneminde olan bir kez daha tekrarlanıyor.

Emeklilikte yaşa takılanlara çözüm bulundu. Bu yıl 2.2 milyon kişinin emekli olmasının devlete yükü yaklaşık 250 milyar lira hesaplandı.

Düşük maaşlı emeklilere zam yapıldı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan asgari ücrete yıl ortası itibariyle yeni bir ayarlama yapılacağı da açıklandı. Elektrik ve doğalgaz indirimlerini ise seçimden ziyade küresel fiyat gerilemelerine veriyorum.

SEÇİM VE DEPREMİN FİNANSMANI

➔ Bu tür uygulamalar seçime kadar devam da edecek gibi. Tabi ki ödenecek fatura da kabaracak.

➔ 2000 yılı öncesinde uygulanan seçimlerin faturası GSYH’nın yüzde 3-5 arasında değişirdi. Bu seçimlerde yine geçmişe döndük. Fatura elbette seçim sonrasında önümüze gelecek.

➔ Seçim harcamalarından dolayı bütçenin GSYH’ya oranının yüzde 3-5 düzeyinde daha artması beklenebilir.

➔ Buna hesapta olmayan büyük deprem için yapılan ve yapılacak harcamaları eklemek gerekiyor. Stratejik Bütçe Başkanlığı deprem bölgesi için ekonomik kayıpları 104 milyar dolar olarak belirledi.

➔ Harcamanın yaklaşık yarısının bu yıl yapılacağından hareket edersek yine GSYH’nın yüzde 5’ine yakın bir kaynak gerektirdiğini buluruz.

➔ Buradan hareketle bütçe açığının bu yıl öngörülenin epeyce üzerinde çıkacağını tahmin edebiliriz. Normalde çift haneli bir açığa gidiş bile olabilirdi ama seçimler mayıs itibariyle yapılıyor. Yılın ikinci yarısında bütçeyi kısmen toparlama imkanı olabilir.

İKİZ AÇIK RİSKİ

➔ Açıkçası işbaşına gelecek yeni hükümetin hemen enflasyonla mücadeleye girişmeyeceğini, yerel seçimlerin yapılacağı Mart 2024’e kadar ayak sürüyeceğini ve asıl hareketini ondan sonra yapacağını tahmin ediyordum.

➔ Ancak deprem bu tahminimi bozdu. Bölgede üretim kaybının yanında vergi kaybı olacak. Bu nedenle seçim sonrası bütçeyi toparlamada ayak sürüme lüksü kalmadı.

➔ İster muhalefet ister mevcut iktidar işbaşına gelsin bütçeyi yılın ikinci yarısında toparlamak gerekecek.

➔ Çünkü bütçede yüksek açıkla gitmeye başlarsak, cari açıkla birlikte ikiz açığımız olacak. Geçen yıl GSYH’nın yüzde 5.7’si kadar bir açık oluştu. Bu yıl da benzer şekilde sürecek gibi. Düşen enerji fiyatlarının getirdiği avantaj ise bu yıl altın ve otomobil ithalatı artışıyla kayboldu.

➔ Yüzde 5’in üzerinde bir dış açık ve yüzde 5’in üzerinde bir iç açığın toplamı yüzde 10’u geçer ki, dengeyi sürdürmek için cambazlık gerekir.

➔ İkiz açıkla yola devam etmenin orta ve uzun vadede yarattığı tehlikeyi geçmişte krizlerle ödedik.

FİYAT İSTİKRARI ODAKLI PROGRAM

➔ Seçim sonrası bütçe açığını toparlamak ve mevcut tıkanıklığı aşmak için ekonomide yapılacaklar listesi ise bir hayli uzun.

➔ Çünkü yapısal önlemlere en azından 10 yıldır el sürmedik.

➔ Üstelik ekonomi politikaları uzun zamandır seçimleri kazanmaya yönelik uygulanıyor. Daha önceki yazılarımızda işlediğimiz gibi 2021 ikinci yarısından itibaren durum böyle. Seçimle birlikte bu politikaların geride kalması gayet doğal ve gerekli.

➔ Ayrıca finansal baskılama ile piyasa yapısını bozduk. Burada da normalleşmeye dönmek gerekiyor.

➔ Şirketler, döviz kuru enflasyon kadar artmazsa ihracatta kar edemez hale geldi. Sanayi verimliliğini artıramıyor ve rekabet gücünü koruyamıyor.

➔ Çünkü sanayi ve tarım ekonomi politikalarının odak noktasında değil. Kararların merkezinde inşaat, konut ve altyapı yatırımları konulmuş durumda.

➔ Ekonomide yapılacaklar fiyat istikrarı odaklı bir program çerçevesine oturtulursa yeni döneme ve yeni hükümete içeriden ve dışarıdan kredi açılır, belli bir zaman sonra tıkanıklığı aşabiliriz.

İŞİN PÜF NOKTASI NERESİ?

➔ Tabii ekonomide bir normalleşme yoluna girilecekse işe paranın değerinden, yani faizi düzeltmekten başlamalı. Mesela JP Morgan eylül ayı için politika faizini yüzde 30 olarak tahmin ediyor.

➔ Ancak fiyat istikrarını sağlamanın başka şartları da var. Kurallı para ve maliye politikaları izlemek ve kurumsallaşma bunlardan biri.

➔ Öncelikle Merkez Bankası başkanları ve enflasyonla mücadelede araç kullanma bağımsızlığının tekrar teslim edilmesi gerekiyor. İşin püf noktası burası.

➔ Yoksa program inandırıcı bulunmaz ve yabancı yatırımcılar gibi, iç piyasaların ve ekonomik aktörlerin ikna edilmesi mümkün olmaz. Yabancılar oyuna katılmazsa dış kaynak bulmak zorlaşabilir.

➔ Özetle seçimler Türkiye ekonomisi için iyi bir fırsat sunuyor. Hem büyük bir belirsizliği bitirmek ve geride bırakmak için hem de ekonomide yeniden başlamak için.

➔ Türkiye’ye ekonomide tıkanıklığı aşma, makro dengeleri sağlama, yapısal reformları yapma, kısaca yeni bir hikaye yazma ve sayfa açmada seçim bir dönem noktası olabilir.

➔ Tabi ki her şey güllük gülistanlık gitmeyebilir ve tersi de olabilir mi? Devam edeceğim.