Ukrayna'nın Rus füzeleriyle bitmeyen hesabı
Ukrayna altı yıl sonra yeniden aynı travmayı yaşıyor. Yine bir Rus füzesi, yine isabet alan bir Boeing ve yine ezberlenen bir sefer sayısı…
2014’te, Ukrayna’nın doğusundaki Rusya yanlısı ayrılıkçı gruplarla hükümet güçleri arasındaki çatışmaların zirveye çıktığı dönemdi. 17 Temmuz günü Malezya Havayolları’na ait MH17 sefer sayılı Boeing, isyancı güçlerin elindeki Donetsk bölgesinde düştü. Amsterdam-Kuala Lumpur seferini yapan uçak havada ikiye bölünmüş; çoğu Hollandalı 298 kişi can vermişti. Uluslararası soruşturmada uçağın, BUK tipi Rus hava savunma füzesiyle düşürüldüğü belirlendi. Moskova ise çatışmalarda kesinlikle Rus silahı kullanılmadığını ileri sürüyor ve sorumluluğu kabul etmiyordu.
Fakat görüntüleri inceleyen soruşturma ekibi, füzeyi taşıyan konvoydaki tüm araçların Rusya’nın Kursk kentinde konuşlu 53’üncü tugaya ait olduğunu tespit etmişti. Kremlin’e göre bunu nihai gerçek olarak kabul etmek için bir neden yoktu…
Aradan altı yıl geçti ve Ukrayna yine Rus füzesiyle düşürülen bir Boeing’le deja vu yaşıyor. Bu kez uçak Ukrayna Uluslararası Havayolları’na ait, sefer sayısı PS752, hayatını kaybeden 176 kişinin 11’i Ukraynalı. Fakat durum, ilk faciaya göre daha karmaşık, kimin suçlanacağı kestirilemiyor. İlk saatlerde şöyle bir kafa karışıklığı gelişiyor: Füze yine Rus füzesi ama İran ordusuna ait, iki ülke savaşta değil ve Rusya yine sorumluluk kabul etmiyor. Gerçi Rusya’nın İran’a “Tor” hava savunma sistemini verdiği biliniyor, ancak Ukrayna’yı vurmak için vermediği malum. Gerçi Trump, İranlı komutan Kasım Süleymani’yi infaz emri vererek Ortadoğu’da gerilimi tırmandırdı ama ABD en önemli müttefiklerden, faciadan sorumlu tutmak yakışmaz…
SORUMLUYU BULDULAR: ZELENSKİY
Oysa altı yıl önceki olayda kamuoyu ve medya açısından tablo gayet netti; mevcut gerilim ortamında hemen Rusya sorumlu tutulmuş, Batılı ortaklara Moskova’ya yaptırım çağrıları yapılmış ve dönemin Devlet Başkanı Poroşenko, Kremlin’e yönelik sert bir söylemle kamuoyunu tatmin etmişti. Şimdi yakın zamana kadar komedyen olan yeni Devlet Başkanı Zelenskiy, Poroşenko gibi yüksek tonda konuşan bir lider olmadığı gibi facianın ilk saatlerinde kimseleri sorumlu tutmuyor, tehditler savurmuyor, diplomatik reaksiyon verilmiyor, meclis olağanüstü toplantıya çağrılmıyor.
Böylece muhalefet ve medya Zelenskiy’e yüklenmeye başlıyor; onur ve vicdan sahibi olmamakla suçluyorlar. Faciadan birkaç gün önce ailesiyle birlikte Umman’daki lüks bir otele tatile gitmesinin de etkisi var. Daha önce pahalı tatillere çıkan iktidar mensuplarını eleştiren Zelenskiy, Süleymani’nin öldürülmesi sonrası bölgede savaş korkusu yaşanırken, İran kıyılarına 230 kilometre mesafede Körfez güneşinin tadını çıkardığı için zaten yaylım ateşi altındaydı. Tansiyonun orta yerinde bir de Ukrayna uçağının vurulması tuz biber ekti. Başkanlık sözcüsünün Umman tatilini, “çalışma ziyareti” diye açıklaması ise sosyal medyada alay konusu oldu.
Neticede Zelenskiy uçağın düşmesi üzerine tatilini yarıda keserek ülkeye döndü, soruşturmanın tamamlanmasını bekleyeceklerini söyledi. Ancak “Bu mezar sessizliği bozulmalı”diyen muhalefet İran’a sert tepki verilmesini talep ediyordu.
Neyse ki uluslararası baskı altında kalan İran sonunda Zelenskiy’nin imdadına yetişti; ruhani, siyasi ve askeri her kademeden itiraf, özür ve sempati açıklamaları geldi. Devrim Muhafızları, Irak’taki ABD üsleri misilleme amacıyla vurulurken, uçağın seyir füzesi sanılarak yanlışlıkla düşürüldüğünü itiraf etti. Cumhurbaşkanı Ruhani “affedilmez hata” derken Dışişleri Bakanı Zarif özür diledi. Ruhani lider Hameney ise kurbanların ailelerine taziyelerini ileterek sorumluların bulunmasını istedi. Yükü hafifleyen Zelenskiy yazılı açıklama yaparak İran’ın diplomatik kanallardan resmen özür dilemesini ve kurban ailelerine tazminat ödenmesini istedi. PS752 faciasında can verenlerin çoğu İranlı, ya da İran asıllı Kanadalı.
İran’ın bu talepleri ne kadar karşılayacağını zaman gösterecek. Doğrudan Rusya’nın muhatap olduğu MH17 faciasının defteri ise henüz kapanmış değil. Hollanda ve Ukrayna’nın başı çektiği uluslararası soruşturmada Ukraynalı ayrılıkçıların komutanıyla Rusya’dan biri istihbaratçı ikisi subay dört kişi hakkında geçen yıl yakalama kararı çıkarıldı. Hava savunma füzelerini Rusya’dan Ukrayna’ya sevkederek 298 kişinin ölümünden doğrudan sorumlu oldukları gerekçesiyle önümüzdeki 9 Mart’ta Hollanda’da yargılamaları başlayacak. Başka tutuklamalar da olabileceği açıklandı. Fakat sanıklar henüz ortada yok. Uçağın vurulmasından Ukrayna’yı sorumlu tutan Rusya, vatandaşlarını teslim etmeyeceğini söylüyor. Dolayısıyla dava sanıkların gıyabında yürüyecek.
