Havada karbon itibarı
Cumhurbaşkanı iyi ki Glasgow’a iklim zirvesine gitmedi. Yoksa özel uçağıyla karbon ayak izi bakımından iklim aktivistleri nezdinde itibar kaybına uğrayan liderler ve VIP şahsiyetler arasına katılacaktı.
Erdoğan, BM 26’ncı Taraflar Konferansı’nın (COP26) protokolünü yetersiz bulduğu için hem güvenliği, hem de ülkenin itibarını gözeterek zirveye katılmaktan vazgeçtiğini açıklamıştı. Neticede İskoç semalarına karbon salmayarak itibarımızı korumuş olduk.
Karadaki araç sayısını sınırlı tutmak tabii ki ev sahibi Boris Johnson’ın tasarrufunda. Maksat, küresel ısınmaya karşı iklimi korumak için eyleme geçerken, ikiyüzlülük etmemek. Ancak belli ki havadaki konvoylara pek söz geçirememişler.
Biden hariç kimsenin araç konvoyu yoktu, Glasgow’da Londra tipi iki katlı kırmızı otobüslerin sıfır emisyonlu elektriklisine bindiler ama zevahiri kurtaramadılar. Çünkü Glasgow’a kişi başına yüklü miktarda karbon saçarak gelmişlerdi. ABD, Kanada, İtalya, Almanya, Fransa, Hindistan, İsrail, Japonya ve Avustralya liderleriyle Boris Johnson ve hatta Roma’da olduğu için Prens Charles bile G20’den COP26’ya özel uçaklarıyla geçtiler.
İskoçya’da ne kadar uçak gözlemcisi varsa günlerdir havadan gelenlerin çetelesini tutuyor. FlightRadar24 sürekli teftiş altında. İskoç gazetelerinin havacılık kaynaklarına dayanarak verdiği habere göre Glasgow, Prestwick ve Edinburgh havalimanlarına tarifeli seferlerin haricinde 400 adet özel uçak iniş yapmış.
Yolcularını Glasgow Havalimanı’na bırakan uçaklar aprondaki kalabalık yüzünden park etmek için 41 kilometre ötedeki Prestwick Havalimanı’na uçmuşlar. İniş ve kalkışlarda daha fazla yakıt harcandığı için bu da bir garabet olarak kayda geçti.
Üstelik karbon canavarı uçaklar sadece, liderlerle delegasyonları ve VIP konukları taşımıyor. Ayrıca kara araçları ve helikopterleri taşıyan kargo uçakları da karbon şenliğine katkıda bulunuyor.
BIDEN’IN KONVOYU ÇEKTİ
Yine de protokolün hakkını yememek lazım. Çünkü Roma’daki G20 zirvesi sırasında Papa’yı görmek için Aziz Petrus Meydanı’na 85 araçlık konvoyla giden Biden’ın kafilesi Glasgow’da 20 araca kadar düşürülmüştü.
Fakat başkanın bombalı terör eylemi, kimyasal saldırı, yangın ve sel afeti dahil bilumum felakete karşı korunaklı, oksijen tanklarıyla panik odasına dönüşebilen ve kapı kollarından elektroşok veren zırhlı limuzini “The Beast” yeterince dikkat çekti, dillere düştü. İskoç medyası 6.5-8 ton olduğu söylenen 2 milyon dolarlık özel imalat Cadillac’ın gece görüş kameralarına değin marifetlerini yazmalara doyamadı. Biden Edinburgh’da kaldığı için Glasgow’a giderken bununla ne kadar CO2 harcayacak, onun hesabı bile tutuldu.
Ne kadar ünlü, güçlü ve zenginsen doğal olarak o oranda dikkat ve öfke çekiyorsun. Mesela Jeff Bezos’un 65 milyon dolarlık Gulf Stream’iyle (G650ER) zirveyi şereflendirmesi liste başı. Bill Gates ile Fethiye’deki haftalık kirası 2 milyon dolarlık süperyatlı - helikopterli parti trafiği yüzünden zaten mimlenmişti, ikisinin bir de Glasgow’a gitmesi tüy dikti.
Ancak Bezos’un sıfır emisyon hedefi ve daha adil bir yeryüzü sloganıyla kurduğu Bezos Earth Fund, patronun sürdürülebilir uçak yakıtı kullandığını açıkladı. Bezos bu fon aracılığıyla iklim değişikliğiyle mücade için 10 milyar dolarlık katkı sözü de vermiş bulunuyor.
İkiyüzlü damgasını yiyenlerden biri de Monaco Prensi Albert. Kendini çevre ve mavi okyanuslara vakfettiği için Yeşil Prens diye anılan Albert, iklim değişikliğinin sırlarını keşfetmek üzere kuzey ve güney kutbuna giden ilk devlet başkanı olmuş, siyasetçilerle bilim ve iş insanlarını bir araya getirerek iklim çalıştayları düzenlemişti. Ama o da Glasgow’a özel jetiyle gitti ve çarpı yedi.
Fakat Monaco’nun da hakkını yemeyelim. Prensin yeğeni, Prenses Caroline’in oğlu Pierre Casiraghi uçağa binmeyi reddeden iklim aktivisti Greta Thunberg’i iki yıl önce sıfır emisyonla seyreden teknesiyle okyanus aşarak ta Amerika’ya götürmüştü, New York’taki BM iklim zirvesine katılabilsin diye. Monaco’nun yelkenli teknesi Malizia güneş panelleri ve su altı türbinleriyle elektrik üretiyor, okyanus sularında topladığı karbondioksit, PH, tuzluluk ve sıcaklık verileriyle bilime de katkıda bulunuyor.
İklim kriziyle savaşın neferlerinden Leonardo DiCaprio’da ise yamuk yok; zirveye tarifeli seferle gittiği söyleniyor. Londra Heathrow’da aktarma beklerken görenler olmuş.
Bu arada Al Gore da Glasgow’da. Hangi yolla gitti bilmiyorum. Yıllar önce, fosil yakıt kullanımı yüzünden dünyayı bekleyen iklim felaketlerini anlattığı “Uygunsuz Gerçek” konferansı için İstanbul’a gelmiş, dinlemeye gitmiştim. Arnold Schwarzenegger’i Hummer kullanmaktan vazgeçirdiğini müjdelemişti konuşmasında. Konferans çıkışı Çırağan Sarayı’nın bahçesi motoru çalışır vaziyette bekleyen SUV’lerden geçilmiyordu. Gerçekten uygunsuzdu.
YÜZ YÜZE BEDELİ KİŞİ BAŞINA 1.5 TON
Uçuşlarla ilgili sosyal medya tepkilerinde soru şuydu: G20 zirvesi neden Roma’da yapıldı, iki zirve aynı mekanda olamaz mıydı? Ve neden ille yüz yüze zirve?
Biden geçen nisan ayında zoom üzerinden iklim zirvesi toplamış, Cumhurbaşkanı Erdoğan da katılmıştı. Şimdi Glasgow’a binlerce insanı getirip iklim hedeflerine zıt mobilitenin ne lüzumu vardı eleştirileri ayyuka çıktı.
İngiltere Dışişleri Bakanı Liz Truss özel uçuşları savunarak cevap verdi; “Zoom görüşmeleri tabii bazen çok işe yarar. Ancak kritik kararlar alınacağı zaman yüz yüze gelmek, çata çat tartışmak önemlidir” dedi.
Fakat iklim aktivistleri ikna olmadı.
Özel jetlerin kapasite ve hızına göre değişmekle birlikte kişi başına saldıkları sera gazıyla küresel ısınmaya bindirdikleri yük ticari uçuşlardan daha fazla. BBC’nin haberindeki hesaba göre Roma – Glasgow arası iki saat 45 dakikalık uçuşta jet başına 2 bin 813 litre yaktılar. Her bir uçuş 13.5 tonluk CO2 üretti.
Dokuz yolcu taşıyan bir uçakta kişi başına düşen karbon miktarı 1.5 ton. Gerçi ticari uçuşlarda saat başına daha fazla yakıt tüketiliyor, ancak daha fazla yolcu taşıdıkları için kişi başına emisyon azalıyor. Velhasıl liderler Roma’dan Glasgow’a tarifeli seferle gitseler, kişi başına 250 litre gibi bir iklim günahları olacaktı.
