Esas silah baronları
Alman Leopard 2 tanklarının ilk partisi savaşın birinci yıldönümünde törenle Ukrayna’ya ulaştı. Rusya’ya karşı büyük sembolik anlam yüklenen dört adet muharebe tankını bizzat Polonya Başbakanı Mateusz Morawiecki eliyle teslim ettiği gibi karşılama komitesi de yüksek rütbeliydi. Komutanların dışında Ukrayna Başbakanı Denis Şmihal ve Savunma Bakanı Oleksiy Reznikov’un yanı sıra Vladimir Kliçko da törende hazır bulunuyordu. Kiev Belediye Başkanı Vitali Kliçko’nun kendisi gibi Dünya Ağır Sıklet Boks Şampiyonu olan kardeşi Vladimir Kliçko. Hatta tanklardan birinin kumandasına da oturdu, “Bir yıl önce bu ‘kedi’yi kullanacağım aklıma bile gelmezdi” diyerek sosyal medyada Almanya’ya teşekkürlerle paylaştı.
Teslim edilen ilk parti Leopard 2’ler Polonya ordusunun envanterinden. Almanya’nın uzun tereddütlerden sonra tank gönderme kararıyla birlikte diğer müttefiklere de ellerindeki Leopard 2’leri sevk yolu açılmıştı. Teşekkür bu bakımdan.
Almanya Başbakanı Scholz, ABD Başkanı Biden’ı Abrams tankları vermeye ikna ettikten sonra Kiev’in tank talebine rıza göstermişti. Gerçi ABD’nin en azından bu yıl tank sevkiyatına pek niyetli olmadığı baştan beri belliydi. Şimdi Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’ın açıklamasıyla resmiyet kazandı.
Sullivan ABC kanalına demecinde açık açık söyledi: “Başkan, Almanya’nın baskısı üzerine Ukrayna’ya Abrams sevkiyatı için onay verdi. Başlangıçta farklı görüşteydi, çünkü asker bu savaşta işe yaramayacaklarını bildirmişti. Esas, Leopard tanklarına ihtiyaç vardı. Ama Almanlar, ‘Abrams yoksa Leopard da yok’ dedi. Başkan ittifakın birlik ve çıkarını gözeterek, Ukrayna’nın talebinin karşılanması için uzun vadeli sevkiyata onay verdi. Ukrayna’nın şu an bu tanklara ihtiyacı yok.”
ABD, Ukrayna’ya göndereceği muharebe tanklarını ordu stoklarından temin etmeyip üretici şirket General Dynamics’e sipariş verdiği için sevkiyat hayli zaman alacak.
Savaşın bir yılında en büyük pay ABD’ye ait olmak üzere NATO ve NATO dışı müttefiklerden Ukrayna’ya 60 milyar doları aşkın silah ve mühimmat desteği sağlandı.
Geçen ocak sonu tank kararı nihayet çıktığında Cumhurbaşkanı Erdoğan, eleştiride bulunmuş ve “Tankların gönderilmesi bir çözüm unsurudur diyemem. Bunların hepsi riskli ve özellikle biraz da silah baronlarının işine yarıyor” demiş, Türkiye’nin tahıl koridoru, esir değişimi ve Zaporijya nükleer santralinin güvenliği gibi insani konularda çözümün parçası olduğunu vurgulamıştı.
Erdoğan silah baronlarına dair detaya girmedi ama tahminen başta ABD, Batılı ülkelerin silah şirketlerini kastediyordu.
ROKETATAR ÜÇGENİ
Savaşın başından bu yana resmi kanalların yanı sıra silah tüccarları üzerinden de Ukrayna’ya geniş bir damar açılmış bulunuyor. Ortak araştırmacı gazetecilik platformlarının topladığı bilgi ve belgeler uluslararası silah tüccarı ve simsarların, Ukrayna’ya yüklü miktarda Sovyet yapımı tanksavar silahı RPG-7 satarak büyük paralar kırdığını gösteriyor. Rus işgalinin ilk aylarında Batı’nın silah sevkiyatında ikircikli davranması da silah baronlarının verimli bir pazar bulmasına yaramış görünüyor. Düşük bedeli nedeniyle dünyada çok yaygın kullanılan RPG-7 ve roketlerin fiyatları savaş öncesine göre birkaç kat artıyor.
Araştırmayı yürüten platformlar arasında Ukrayna’dan “Kyiv Independent” adlı portal, Hollanda’dan “Lighthouse Reports” ve “Investigative Desk”, Estonya’dan “Delfi” ve Avrupa’dan diğer partner medya kuruluşları bulunuyor.
Şirket faturalarıyla belgelenen satış operasyonları üç firma üzerinden zincirleme yürüyor. Üçgenin bir ucunda Hollandalı aracı firma “Arle B.V.”, diğer uçlarında ise Çek silah ve lojistik şirketi “Excalibur International” ile Estonya’dan “Bristol Trust” adlı silah ve mühimmat satışıyla birlikte muharebe eğitimi de veren şirket var. Çekya’daki şirket satışları diğer iki firma aracılığıyla yapıyor.
24 Şubat’ta başlayan işgal birinci ayını doldururken müttefiklerden Ukrayna’ya sevk edilen silahlar çok sınırlı; o tarihte Berlin eski Doğu Alman stoklarından bir miktar hava savunma füzesi gönderiyor. Özel şirketler ise mart ayında Ukrayna’ya 12 bin 500 adet RPG-7 roketi satıyor. Bristol Trust’ın Hollanda’daki aracı firmaya kestiği 27 Mart 2022 tarihli fatura yaklaşık 7.5 milyon dolarlık satışı gösteriyor; roket başına 598 dolar. Belgelere göre Bristol bu tarihten iki gün önce, Çekya’daki Excalibur şirketine roket başına 422.73 Euro ödeyerek alım yapıyor. Daha düşük bir fiyat, ancak yine de savaş öncesine göre yüksek.
Piyasayı yakından bilenlere göre Rusya saldırısından önce roket fiyatları 200 dolar civarında. Roketatarların fiyatları da fırlıyor. Bristol Trust, Çek şirketinden birim başına 3 bin 800 dolar ödeyerek aldığı 100 adet RPG-7’yi tanesi 6 bin 890 dolardan satıyor. Savaş öncesindeki roketatar fiyatı birim başına 2 bin dolar civarında.
Silahlar kamyonlarla Çekya’dan kara yoluyla sevk ediliyor ve Polonya’daki bir askeri üste Ukraynalı özel görevliler tarafından teslim alınıyor. Bu ticaret en fazla Bristol Trust’a yarıyor; 1.5 milyar dolarlık satıştan en az yüzde 20 pay kapıyor, 2022 cirosu bir önceki yılın dört katına çıkıyor.
Halen Ukrayna’nın elindeki Sovyet yapımı T-72 tanklarını modernize eden Excalibur’un silahları doğrudan satacağı yerde neden komisyoncularla iş yaptığı ise bilinmiyor. Estonyalı aracı firmanın kârı aşırı yüksek bulunuyor.
Silah sektöründe bazı tahminler yürütülüyor. Özellikle Sovyet yapımı RPG-7’lerin gerçek tedarikçisini Moskova’nın olası misillemesine karşı korumak için paravan üçgen öne çıkarılmış olabilir. Nitekim Bulgaristan’ın ABD ve İngiltere tarafından finanse edilen silahları simsarlar aracılığıyla Ukrayna’ya sevk ettiği ortaya çıkmıştı.
Ukrayna savunma makamlarıyla ilgili yolsuzluk spekülasyonu da mevcut. Acaba RPG-7 trafiğinde Ukrayna Savunma Bakanlığı’nın parmağı mı var? Malum, asker kumanyaları ihalesinde fazladan ödeme yapıldığı ortaya çıkınca Savunma Bakanlığı’nda çok sayıda yetkili görevden alındı, içlerinden biri zulasında binlerce dolarla ele geçirildi ve soruşturma açıldı. Bakan Reznikov’un da görevden alınacağı konuşuldu ama savaş hali nedeniyle sürüncemede kaldı.
