Daha önceki yazılarımda doğalgazda, özellikle üretimi etkileyecek ve doğal olarak fiyatları aşağı çekecek, belki enflasyonda indirime yol açacak bir indirime gidileceğini; bunun da ocak-şubat gibi Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan tarafından açıklanacağını yazmıştım. Bazı okurlarım ise kış ayları biterken yapılacak indirimin hiçbir anlamı olmayacağı yönünde haklı tepkilerini dile getirmişlerdi. Çok haklılar ancak bu işin üretim boyutu da var ve çok önemli...
Konutlardaki gazın önemli miktarda zaten sübvanse edildiğini biliyoruz. Basit anlatımla şu anda 1 metreküp doğalgazın devlete maliyeti 18 TL iken, bunun dağıtım şirketi payı ve vergileriyle birlikte konutlarda vatandaşa yaklaşık 6 liradan verildiğini biliyoruz. Bu bile belimizi bükmeye yetiyor. Faturalar çok yüksek geliyor. Yüksek enflasyon ve reel gelir kaybı nedeniyle hepimiz bu faturaları ödemekte zorlanıyoruz.
Seçimin birkaç ay öne alınacağını; asgari ücretteki artış, EYT, sözleşmelilere kadro, vergi ve imar afları ve diğer bazı düzenlemelerle hükümetin, “bahar aylarıyla birlikte bahar havasıyla” seçime gideceğini de daha önce ifade etmiştik. Hatta slogan, “bahar havasıyla seçime” oldu.
Şimdi lafı çok da dolandırmadan verilecek müjdelere geçelim. Bir-iki gün içinde karar çıkar ve Cumhurbaşkanı Erdoğan, müjdeleri verir... Benim de işim gazetecilik olduğuna göre müjdeyi ben, önceden kulisleriyle birlikte sizlere vermiş olayım.
Rusya’nın BOTAŞ’ın doğalgaz borcundan kaynaklı 20 milyar dolarlık ödemeyi önümüzdeki yıla ertelemeyi kabul ettiğini duyurmuştuk. Bunun Türkiye’nin elini ne kadar rahatlattığını tahmin bile edemezsiniz. İkincisi Rusya ile yapılan görüşmelerde doğalgazda bin metreküp için 800 dolara yapılan anlaşma 600 dolara düşürülmeye çalışılıyor. Karadeniz’de yeni doğalgaz keşfi yapıldı. Bu gazın bir bölümü Mart ayında sisteme basılacak ve konutlarda vatandaşın kullanımına sunulacak. Spot piyasada da doğalgaz fiyatlarında düşüş yaşanıyor.
Bütün bunlara baktığımızda hükümet, seçim öncesinde doğalgaz ve elektrikte indirime gitme kararı aldı ve bu karar yılbaşından önce müjde olarak duyurulacak.
İNDİRİM MİKTARI
Kafanızı karıştırmadan enerji bürokrasisinde yapılan çalışmayı ve birkaç gün içinde açıklanacak indirimi sizinle paylaşayım…Yetkililer diyor ki, “Türkiye’nin uyguladığı çapraz sübvansiyon modeli, bütün dünyada da örnek alınmaya çalışılan bir model. Hazine ve Maliye’yi bu işe bulaştırmadan enerji borsası EPİAŞ aracılığıyla fiyatları düzenliyoruz ve vatandaşımızı mağdur etmemeye çalışıyoruz.”
Bunu bir kenara bırakırsak; doğalgaz ve elektrikte nasıl ve ne miktarda indirim olacak? Detayları paylaşayım…
Elektrikte indirim sağlamak için PTF denilen, Piyasa Takas Fiyatı düşürülecek. PTS, gün öncesi piyasasına sunulan tekliflerin arz ve talebe göre eşleşmesiyle oluşan saatlik elektrik enerjisi fiyatı anlamına geliyor ve EPDK, bu noktada bir tavan fiyat belirliyor. Tavan fiyat şu anda 4800/mw saat. Bu fiyat kurul kararıyla 4200’e düşürülecek. Tavan fiyatının düşmesi şu anlama geliyor. Dağıtım şirketleri ya da serbest tüketiciler, bu fiyat üzerinden üreticilerle pazarlığa oturabilecekler. Dağıtım şirketlerince bu fiyatın yüzde 10-15 ya da yüzde 20 altında bir indirim alınması, doğrudan tüketiciye indirim olarak yansıyacak. Bugüne kadarki uygulama da böyle. Dağıtım şirketleri, tavan fiyat üzerinden pazarlıklarını ve indirimlerini yapıyorlar.
İkincisi ise BOTAŞ’ı ilgilendiriyor. Maliyetler, spot piyasa ve anlaşmalarla alınacak indirim doğrudan vatandaşa yansıyacak. Elektrik üretiminin önemli bir bölümü de doğalgazla yapıldığı için doğalgazdaki indirim, doğal olarak elektrik fiyatlarına da indirim olarak yansıyacak.
Biraz karışık bir mesele olduğunun farkındayım ancak daha net şekilde anlatırsak. Hükümet, şu anda sanayiye ve elektrik üreticilerine doğalgazın bir metreküpünü 20 lira 50 kuruştan satıyor. Burada yüzde 10-15 arası bir indirim planlanıyor. Yani en kötü ihtimalle bir metreküp doğalgaz sanayiye 18 liradan verilecek. Bu müjde açıklandığında, üretimde doğalgaz kullanan bütün sanayi kuruluşları, işletmeler, hatta tarım kuruluşlarının üretim maliyetleri bir nebze olsun düşmüş olacak. Elbette ki yeterli değil ancak indirim indirimdir. Uzun süredir zam görmeye alıştığımız için az da olsa psikolojik bir rahatlama bile iyi gelecektir. Enerjideki indirimin daha çok sanayide ve üretimde olacağını söylemek yanlış olmaz. Konutlarda zaten çok yüksek devlet sübvansiyonu bulunuyor.
Şunun altını çizmeliyim; bürokratik kademelerde hummalı ve heyecanlı bir çalışma var. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklayacağı bu müjde ve indirim oranının mümkün olacak en yüksek seviyede olması için enerji bürokrasisi harıl harıl çalışıyor.
İSTANBUL İÇİN DE MÜJDE HAZIRLIĞI
Bütün bu adımların seçim yatırımı olduğuna dair kafalarda soru işaretleri oluşuyor. Tabii ki bürokratlar, siyasilerin verdiği talimatları yerine getiriyorlar. Bu soruyu kendilerine yönelttiğimde, “Bizim derdimiz popülizm değil. Vatandaşın yükünü hafifletmeye dönük çalışmalar içindeyiz. Sürekli yeni projeler geliştiriyoruz” değerlendirmesini yapıyorlar.
Bir müjde daha var ancak yılbaşına yetişir mi? Bilemiyorum… Hükümet, İstanbul’da da kullanılan elektrik fiyatında indirime hazırlanıyor. Nasıl mı? Hemen cevap vereyim. Bunun için de özel bir formül bulundu ve Hazine’ye yük bindirmeden indirim sağlanması planlanıyor. Dağıtım şirketlerinin aldığı, “sistem kullanım bedeli” diye bir kalem var. Dağıtım şirketleri ile görüşerek, sistem kullanım bedelinde indirim sağlanacak ve bu doğrudan tüketiciye yansıyacak.
Aynı şey doğalgaz için de geçerli. Dağıtım şirketleri, tüketiciye sundukları bir metreküp doğalgaz için, “sistem kullanım bedeli” adı altında pay alıyorlar. Genellikle dağıtım şirketleri bu payı düşürmek istemiyor ancak hükümet alacağı kararla, sistem kullanım bedellerinde indirime gidebilir. Yani hem doğalgazda hem de elektrikte indirim söz konusu olabilir. Anlattığım bu formül İstanbul için geçerli. Altını çizmiş olayım...
Yeni müjdeler olursa duyurmaya devam edeceğim...
Sabit sistem kullanım bedeli tüketicilere uygulanan çift terimli tarifedeki güç bedeline benzer. Bu bedel üreticinin üretim miktarından bağımsız olup üreticinin gücü üzerinden alınmaktadır. Diğer bir ifadeyle, bu bedel TL/MW olarak belirlenmektedir.
