Amerika ve Endonezya paranın tarihini yeniden yazma telaşında
Kapitalizm yapım aşamasında. Final bir ürün belki de hiçbir zaman olmayacak.
Bu yüzden de Fukuyama tarihin sona erdiğini ilan ederken yanılmıştı belki de.
Kapitalist kurumlar ve onun ayakta kalmasını sağlayacak araçlar da bu devamlı çağa göre yenileniyor ya da biriken bilgiler ile temelli değişiyorlar. Para politikası ve onun sahibi merkez bankacılığı da böyle.
Piyasa ekonomisinin modern yapısı pek gerilere gitmiyor aslında. Merkez bankalarının bunca prensiplere, hedeflere ve geniş imkanlara sahip olmasına bakmayın. Enflasyonun bir sorun olarak modern hayatta belirmesi ile bankaların görevi tam olarak 80’lerde anlaşıldı aslında. Sonra özerklik ya da araçsal bağımsızlıklarını kazandılar.
Bağımsız merkez bankacılığı ve onun araçlarının oluşumu hala baharında bir gençlik hikayesidir.
Merkez bankacılığının hamurunda yüksek enflasyonla mücadele vardır. Ontolojik bir konudur bankalar için enflasyon.
Peki ya enflasyon yoksa?
Elbette son yıllarda bu ihtimalin de bir realite olduğu ve hemen her ülkenin enflasyon bakımından çölleştiği, Japonlaştığı görülmektedir.
Amerikan Merkez Bankasının (Fed) son çıkışına kadar hala birçok banka durumu tam kabullenebilmiş değildi belki de. 2015 yılında işsizlik çok düştü bu da kısa zamanda enflasyonu artıracak diyerek faizleri yükselten Fed bugün Amerika’da enflasyonun üstüne göktaşı düşmesine sebep olanlar listesinde yukarılardadır fikrimce.
Dinozorların büyük yok oluşu gibi fiyat artışlarının sonu oldular.
Şimdi o Fed hatasını ve hayatın akışının değiştiğini anlayıp strateji değiştirmeye karar verdi. Enflasyon ve istihdam diye ikili göreve sahip olan banka, oyunu ‘ekmekten’ yana kullandı. 'Enflasyon artışına biraz seyirci kalabilirim. Yeter ki emek piyasası ısınsın; daha fazla iş yaratılsın' diyor.
Bu karar düşük enflasyona sahip gelişmiş ülke merkez bankaları için daha da cesur olma sebebidir. Düşük enflasyon sahip gelişen ülke merkez bankaları içinse içine girdikleri, pek de alışık olmadığımız standart-dışı önlemleri daha uzun süre uygulayabilme onayıdır. Enflasyonu kontrol altına alamamış gelişen ülke merkez bankaları içinse yeni bir şans. ‘Ama efendim...’ diyebilmek için.
Pandemi sebebiyle fevkalade tedbirler alan merkez bankalarından biri de Endonezya. Kamunun genişleme programına utangaç şekilde başlayan destek en sonunda Hazine’nin ihraçlarından pay almaya kadar gitti. Durum olağanüstü olduğu için ve enflasyon cephesinde sorun olmadığı için 40 milyar dolarlık açığın 27 milyar dolarlık kısmını doğrudan Endonezya Merkez Bankası'nın finanse etmesi / borcu parasallaştırması sineye çekildi yatırımcılar tarafından.
Hükümet şimdi yeni bir adım atma peşinde. 5 kişilik Para Kurulu'na Ekonomi Bakanı girsin ve Başkan Maliye Bakanı olsun istiyorlar.
Endonezya konusunu bir gün daha detaylı da tartışmak isterim aslında ya şurada kısıtlı şekilde bırakayım.
Şimdi,
Fed emekten ve istihdam yaratmaktan yana tavır koyarken küresel para politikası bundan nasıl etkilenir? Endonezya para politikasını siyasileştirmekte başarılı olursa ya da olamazsa bunun sonuçları ne olur?
Bu iki konu kısa vadede önce merkez bankalarının sonra da onların politikalarından etkilenecek bizlerin önemli işler listesine girmiş durumdadır.
Fed politikası işe yararsa para politikası düşük faiz ortamında bile çalıştı deriz. Faizler uzun süre düşük kalır. Gelişen ülke merkez bankaları hele ki enflasyon hedefleri tutmuşsa rahat ederler. Maliye politikalarına destek atabilirler.
Fed başarısız olursa bütün iş maliyeye yıkılır ve faizler yine düşük kalır ancak depresif senaryolar gündeme gelir. Olmaz ya enflasyon artarsa bambaşka bir dünya konuşuruz.
Endonezya bu işin bedelini öderse bağımsız merkez bankacılığının ve para politikası ile cambazlığın sınırları çizilmiş olur. Başarılı olup MB’yi gömebilirlerse merkez bankacılığı yeniden yazılır ve hangi bakanın merkez bankası başkanı olabileceğini tartışırız tüm dünyada.
