THY İstanbul Havalimanı'nın ne kadarına ortak olabilir?
İstanbul Havalimanı’na‘Büyük Taşınma’gerçekleşmeden,Atatürk Havalimanı’nın tüm ticari kapasitesi henüz yeni meydana aktarılmadan, ortaklar arasında hisse devirleri gerçekleşmeye başladı.Kalyon İnşaat,Kolin’in %20 hissesini alarak,İstanbul Havalimanı’nda %40 payla en etkin ve vizyon koyacak en önemli ortak haline geldi. Diğer bir ifadeyleKalyonzaten havalimanında öne çıkan, vizyon koyan, sorumluluk alan hissedardı. Son hisse devriyle konumu daha güçlenmiş oldu.
Aslında ortaklar arası hisse devir tartışması, 29 Ekim’deki açılış töreninden epey önce başlamıştı. Hissesini devredecek ilk ortak olarak da en fazlaNihat Özdemir’in Yönetimi Kurulu Başkanı olduğuLimakkonuşulmuş,Sabiha Gökçen’deki gibi tüm hisselerini satıp çıkacağı ara ara gündeme gelmişti. Hatta hissesini devrettiğine dairHürriyet’te haber bile çıktı. Ancak bu gelişme bizatihiLimak Holdingtarafından yalanladı. Amma velakin hisse devir tartışması hep gündemde oldu.
Yeni havalimanını yapıp, 25 yıl boyunca işletecek şirket;İstanbul Grand Airport (İGA) %20 eşit hisseyle beş ortaktan müteşekkil. Son hisse devrinden önceİGA’daki konumları şöyleydi:Mehmet Cengiz’e aitCengiz İnşaat, ihalede teknik kriteri sağlayan pilot şirket konumunda ve ihaleden sonra 3 yıl boyunca hisse devri yapamaz şartı vardı. Bu süre doldu veCengiz İnşaat’ın da hissesini devretmesinin önünde engel yok.Cemal Kalyoncu’nun Yönetim Kurulu Başkanı olduğuKalyon İnşaat, yönetim ve işletmede en etkili, vizyon koyan lokomotif hissedar.
Dolayısıyla hisse devir tartışması iki ortak;Limak veMapaüzerinden yapıldı.Limak’tan sonra hissesini devredecek ikinci ortak olarak en fazlaMehmet Nazif Günal’ınMapa’sı konuşuldu. Fakat hissesini devredecekler arasında adı hiç geçmeyenCelal Koloğlu’nun patronu olduğuKolin, dün ansızın hissesiniCemal Kalyoncu’nun Yönetim Kurulu Başkanı olduğuKalyon’a devretti. Bu devirle birlikte kamuda ve havacılık sektöründe çok daha fazla mevzu gündeme geldi. Gelmeye de devam edecek gibi görünüyor.
Meselaİstanbul Havalimanı’nın yaklaşık %70 kapasitesini kullanacakTürk Hava Yolları'nın da (THY) hisse alması söz konusu. Daha önce THY’nin yönetim kademesinde %20 hisse alınmasının konuşulduğunu biliyorum. Fakat bu defa daha yukarılarda,THY’nin %49,12 payını temsil eden, patronu konumundaki kamu otoritelerinde %40 seviyesinde hisse alımı tartışılıyor.THYyönetimine de belli araştırmalardan sonra bu yönde bir görev verilebilir. Böyle bir gelişme halinde,Yeni Havalimanı’ndaKalyon’un %60,THY’nin de %40 hisseyle temsil edilebileceğine dikkat çekiliyor.
THY Havaalanı İşletme AŞ
EğerTHYtarafından böyle bir adım atılırsa,İstanbul Havalimanı’nda hissedar olarak temsili, 15 Kasım 2017’de kurulanTHY Havaalanı Gayrimenkul Yatırım ve İşletme Anonim Şirketikanalıyla olacak. Şirketin, bu amaçla kurulduğunu belirtmiş olayım. Benzer şekildeSabiha Gökçen Havalimanı’na da ortak olması gündeme gelmiş, sonraRekabet Kurumu’nun‘Hisse alabilirsiniz, ancak yönetimde yer almanız sorun olabilir’mealinde bilgilendirmesi,İstanbul Havalimanı’na da ortak olunma ihtimali ve diğer başka sebeplerden vazgeçilmişti.
Ancakİstanbul Havalimanı’nınTHYiçin çok daha farklı misyonu var. Ana HUB’ı yani merkez üssü olacağından, işletmesinde yaşanacak herhangi bir aksamanın faaliyetlerini etkileyecek olması sebebiyleTHY’nin böyle bir ortaklığa girmesinin ihtimal dahilinde olduğu belirtiliyor. THY’nin % 49,12'lik kamu payının 3 Şubat 2017’den bu yanaTürkiye Varlık Fonu’nda olduğunu hatırlatmış olayım.
6 Milyar Euro’luk borcun hissesi
İstanbul Havalimanı’nda hisse devirleri konuşuluyor, ama rakam pek gündeme gelmiyor. MeselaKolin%20 hissesini nasıl bir anlaşmaylaKalyon’a devretti? İki şirket arasında gerçekleşen ve detayları kamuya açıklanması zorunlu olmayan bir anlaşma söz konusu.İGAda halka açık olmadığı için hisse devrinin inceliklerine vakıf değiliz. Ama bilinen şu anİGA’nın 6 milyar Euro borcu olduğu. Yani Kalyon, aslında %20 hisseyle Kolin’in 1.2 milyar Euro borcunu üstleniyor.Dolayısıyla bu hisse devrinde kimin, kime para ödeyeceğini kestirmek zor. ÇünküİGAçatısı altındaki ortaklar arasında da alacak/verecek hesapları olabilir. Bu sebeple ihale şartnamesi gereği 25 yıl boyuncaİstanbul Havalimanı’nın işletmesini yapmak üzere hisse alan şirket, Kalyon veya diğerleri hesaplarını da mevcut borcun yapılandırılması ve 25 yıllı gelir hesabı üzerinden yapıyor. Ayrıca havalimanın 4 milyar Euro’luk daha diğer fazlar için yatırım yapması gerektiğini de hatırlatayım.
Hisse devrinin önünde engel var mı?
İstanbul Havalimanı’nı yapıp, işletecek olanİGA’daki hisse devirlerindeDevlet Hava Meydanları İşletmesi’nin (DHMİ) onayı gerekiyor. Ancak ihalenin üzerinden belli bir süre geçti ve kritik zaman aşıldı. Havalimanı da hizmete açıldı. Bu sebeple sorun çıkacak engel görünmüyor. Sadece ilgili şirketlerinDHMİ’ye olan taahhütlerine ve hisse devrinin meydanın işletmesine olan etkisine bakılarak onay verilecek. Özetle,Kolin’inKalyon’a hisse devretmesinde sorun görünmüyor. Fakat eğer bir havayolu veTHY, havalimanından hisse almak isterse, menfaat çatışması oluşturup/oluşturmadığı açısındanRekabet Kurumuonayı gerekiyor.
İlk siyahi Türk pilot Ahmet Ali Çelikten
Yaklaşık 4 yıl önce, 1 Kasım 2014’te dünyanın ilk siyahi pilotuAhmet Ali Çeliktennam-ı diğerİzmirli Arap Ahmet’in hikayesini yazmıştım. Halen daha bu yazımla ilgili olarak yurt dışından ve yurt içinden çeşitli çevrelerden mesajlar alıyorum. Yurt dışından son gelen elektronik postada öncekilerde olduğu üzere ilk siyahi Türk pilotuAhmet Ali Çelikten’in yaşayan akrabasının olup, olmadığı merak ediliyor. Mutlaka vardır, ama şimdiye kadar akrabalarından bana ulaşan olmadığı için gelen mesajlara da net cevap veremedim. Yardımcı olamadım.
Halbuki bugünün insanlarına da ışık tutacak ilginç bir hikayesi söz konusu. Özellikle yabancı araştırmacılar akrabalarıyla da görüşüp, siyahi ten rengi sebebiyleİzmirlilerin Araplakabıyla andığıNijeryakökenliAhmet Ali Çelikten’i daha yakından tanımak, pilotluk macerasını onlardan dinlemek istiyor. Siyahi Türk pilotun yaşam hikayesi Türkiye’de çeşitli mecralarda yayınlandı, ancak fazla detay olmadığı gibi herhangi bir akrabasına ulaşacak ip uçlarını da o kaynaklarda bulmak zor.
Ahmet Ali Çelikten’in pilotluğu, başından geçen serüvenler ve yaşam hikayesinin neden önemli olduğunu anlamak için geçen yüzyılın başlarına gitmek gerekir.Amerika’daki siyah-beyaz ayrımını anlamak, hissetmek ve köleliğin ne demek olduğunu da bilmek gerekir.Çelikten,Fransa’da eğitim aldıktan sonra 1916’da pilot olarak gökyüzüyle tanıştığı yıllarda, ırkçılık nedeniyleAmerikalı Eugene Jacques Bullard’ın (1895-1961) ülkesinde pilotluk yapması reddedildi. Bullard, bu engelleme üzerine 1917’deFransız Lafayette Filosu’nda görev almak zorunda kaldı.
“The Ottoman Army”kitabının yazarıDavid Nicolede onu,“Kanatlanan ilk siyahi kaptan”ve“Onun kanatlarıyla uçan Osmanlı”gibi ifadeler anıyor. Hasılı kelam;Kurtuluş Savaşı’nın da önemli kahramanlarındanAhmet Ali Çelikten’in akrabalarıyla irtibat kurmayı arzuluyorum.
