Kendini Kontrol

Öğrenciler gençliğin verdiği acelecilikle enerjisini anlık tüketmek ister. Beklediklerinde iki katını alacakken, beklemeden yarısını almak, onlara daha cazip gelebilir. Tatminin ertelenmesi yoluyla yaratılan kişisel gelişim kalıcıdır. Hatta bir kişisel gelişim niteliği olarak, bekleyebilmek bir olgunluk göstergesidir. Akademik araştırmaların sınıf ve eğitim ortamında canlandırılması ve uygulanması zorsa da, ilke olarak eğitim ve öğretime katkıda bulunurlar. Mutluluğun geciktirilmesi konusunda yazılmış önemli kaynaklardan birisi Walter Mischel’in Marshmallow Testi (2014) kitabıdır. Kitap, yapılan bir deney aracılığıyla, kendini kontrol etmeyi becermenin nasıl mümkün olduğunu ve geliştirildiğini ele alır.

KAÇ ŞEKER İSTERSİN?

Öğrencilerin okulda daha iyi, verimli ve olgun olması konusunda yapılan araştırmalar, kendini kontrol etmenin öğrenme açısında gerekliliğine işaret etmektedir. Mischel’in küçük yaşlardaki 92 öğrenci üzerinde yaptığı araştırma ve analize göre; özdenetim sınıfta öğrenmenin temel bir parçasıdır. Bu deneyde öğrenciler şekerle ödüllendirilmiştir. Deney öncesinde çocuklara ilk şekeri yemeden 20 dakika beklerlerse ikinci bir şeker, beklemezlerse tek şeker yiyebilecekleri söylenir. Bulgulara göre bazı öğrenciler, doğrudan tek şeker yemeyi tercih ederler. Hatta deneyi yapanın, odadan çıkmasını beklemeden şekeri yiyen çocuklar olmuştur. Bazılarıysa iki şeker almak için bekler ve kimi zorluklar yaşasalar da vazgeçmemek için, kendileri üzerinde bir kontrol mekanizması kurmuşlardır.

OLGUN ÖĞRENCİ

Öğrencilerden kontrollü olanlar, şeker yerine başka eğlenceli şeyler düşünmek, gözlerini kapatmak, değişik pozisyonlarda oturarak beklemek ve şekeri düşünmemek gibi tavırlar sergilemiştir. Mischel, ikinci şekerleri küçük bir çocuk gibi beklemeyi bilen öğrencilerin olgun olduklarını gözler. Bu öğrenciler sosyal, özenli, akıcı konuşan, öğrenim açısından iyi, stres ve kırılganlıkla baş edebilen öğrencilerdir. Çıkan sonuca göre memnuniyet ve tatmini ertelemek kabiliyetine sahip öğrencilerin kişisel gelişimleri üst düzeydedir.

ÖZDENETİM ÖNEMLİ Mİ?

Kendini denetlemek sadece anlık bir olgu değil, uzun vadeli başarının anahtarıdır. Ayrıca karşılıklı ilişkilerde ve sosyal ortamlarda uyumluluk için gerekli ihtiyatı kurabilir. Mischel’den sonra yapılan araştırmalarda bazı çocukların ertelemek yerine anlık tatmini seçmesinin nedenlerine bakılmıştır. Buna göre prefrontal lobları daha aktif olanlar, dürtü kontrolü ve bilinçli davranış konusunda daha çok çabalar. Hatta kendilerine olan güvenlerini sergilemeyi başarırlar.

YA İKİNCİ ŞEKER YOKSA…

Literatürde konu üstüne yapılan öteki araştırmalarda, çocukların ikinci şekeri gerçekten alamayacaklarına inandıkları durumlarda ilk şekeri hemen yedikleri gözlenmiştir. Bu noktada çocuğun öğrenim hayatı devreye girer. Otoriteye, öğretmenlerine ve ailelerine güvenmeyen öğrenciler kendilerine de daha az güvenir ve daha az çalışır. Dışardan gelen sesin güvenilirliği, öğrencilerin kendilerine olan güvenlerini kurmak için temel ve özendirici bir nedendir.

İlk şekeri yemenin sabırsızlık ya da güvensizlik dışında sebepleri de vardır. Öğrenci sınırlı kaynaklar içinde büyümüşse, bu durumda her gördüğü ödülü, anında toplamak için acele etmektedir. Çünkü gelecek koşullardaki kaynakların kıtlığına kendisini ikna etmiştir. Bu tutumları da onları sabırsız değil mantıklı yapar. Ayrıca başka koşullarda tekrar edilen Marshmallow testinde, ulusal şartlar öne çıkar. Örneğin Kamerunlu çocuklar, Alman çocuklara nazaran iki kat fazla özdenetime sahiptir.

BEKLEMEK VE ÖĞRENME

Tüm bu bakış açısının üstüne bütün bir eğitim sürecini ya da okulun kendisini de büyük bir şeker olarak düşünmek mümkündür. Özellikle cep telefonu ya da bilgisayarlar gibi teknolojik aletlerle öğrenci dikkatinin tamamen azaldığı bir çağda olduğumuzu düşünürsek, giderek kendini kontrol etme yeteneği ve mutluluğu erteleyebilme kapasitesinin öneminin arttığını görebiliriz. Bu açıdan kontrolün iyileştirilmesi ve öğrenci dikkati toplamak için teknikler hakkında tartışmak önemlidir.

Marshmallow testi, bir yaratıcı test olarak doğru bir cevabı saptayıp, dayatmaz. Öğrencilerin ergenliğe geçişteki psişik durumlarını anlamanın bir yöntemidir. Örneğin tekrarlanan deneylerden birinde, çocuklardan birisi, deney yapan kişiye ‘ikinci şekeri hemen getir de beraber yiyelim’ gibi komik bir teklifte bulunmuştur. Öğrencinin tutumu, deney yapanın tutumuna uyumlanmaktadır. Eğer deney yapan pazarlığa açıksa, çocuk da pazarlıkçılığa alışabilir. Eğer çocuk belirsizlik ve tutarsızlıkların olduğu bir ortamdaysa, mutluluğu ertelemenin kazançsız ve safça olduğuna kanaat getirebilir. İkinci ödülü beklemek de bu durumda anlamsız bir faaliyettir.