Okul rehberliği, kişinin zihni, ahlaki, ruhi, eğitsel, kişisel, mesleki ve sosyal yönlerden gelişimi ve çevresine uyum sağlaması sürecinde, önüne çıkan birçok seçenek arasından kendisi için en uygun tercihleri yapması; verdiği kararlara ulaşmak için planlar geliştirmesi; karar verme sürecinde kendisi için yararlı bilgi ve becerileri kazanması; ulaştığı kararları uygulayabilmesi için sağlanan sistemli ve profesyonel yardım mesleğidir. Okul rehberliği, başlangıçta kişileri, fıtrat, kişilik yapısı ve özelliklerine uygun mesleklere yönlendirme hedefiyle, XX. yüzyılın başlarında Amerika Birleşik Devletleri'nde ortaya çıkmasının ardından, 1950'li yıllardan itibaren eğitim sisteminde eğitim, öğretim ve yönetim hizmetlerinden ayrı, fakat onlarla eşgüdümlü çalışan bir uzmanlık alanı olarak, "öğrenci kişilik hizmetleri" şemsiyesi altında Türk Milli Eğitim Sisteminin bir parçası olmuştur.
Psikolojik yönden, kişiler arasındaki farklılıkların belirgin hale gelmesi, aynı zamanda, her bireyin özelliklerinin kendi içinde farklılaşması ve cinsiyetler arası farklılıklara bağlı olarak insanların kişilik ve davranışlarına uygun yardımlar sunmayı hedefleyen okul rehberliği; sosyolojik yönden, toplum yapısının karmaşıklaşması, aşırı ve düzensiz kentleşme, değişen iş hayatı ile birlikte aile yapısının değişmesi ve en nihayetinde okul kurumundan hizmet alanların çeşitlenip karmaşıklaşması gibi sebeplere bağlı olarak günümüzde eğitim sisteminin vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Ortaya çıktığı ilk yıllarda, psikolojiden ödünç aldığı psikoanalitik, psikososyal, hümanistik, davranışçı ve bilişsel teoriler gibi altyapıları kullanan okul rehberliği, bu teorileri mesleki rehberlik için uyarlayarak özellik-faktör, benlik-temelli mesleki gelişim, ihtiyaç-temelli mesleki gelişim, ilgi-temelli mesleki gelişim ve kişilik-temelli mesleki gelişim gibi kendi teorilerini geliştirmiştir. Okul rehberliğinde, kişiler hakkında bilgi edinmek amacıyla, genel ve özel yetenek, başarı, ilgi ve kişilik testleri vb. standartlaştırılmış araçlar ile otobiyografi, arzu listesi, vaka kaydı, başarı-yetenek karşılaştırma tablosu, sosyometri, psikodrama, biblioterapi vb. birçok bireyi tanıma tekniklerinden yararlanılır.
Okul rehberliği, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı her tür ve kademedeki resmi ve özel okullarla diğer eğitim kurumlarında, mesleki rehberlik, eğitsel rehberlik ve kişisel/psikolojik rehberlik (psikolojik danışma) hizmetleri olarak üç temel alanda öğrenci, aile ve öğretmenlere yardım hizmetleri sunar. Öğrencilerin yetenek, ilgi, ihtiyaç, kişilik yapısı, imkan ve şartlarına uygun bir öğrenim alanı seçerek, o alanda başarıyla ilerlemesini sağlamak için verilen hizmetler, eğitsel rehberlik kapsamında yer alır. Meslek seçimi için bireye yapılan her türlü yardım, seçilen mesleğe hazırlanma sürecinde ona verilen hizmetler, mesleğe başlayıp o meslekte ilerlemesi için kişiye sunulan çalışmalar ise mesleki rehberlik olarak adlandırılır. Kişisel rehberlik ya da daha dar anlamıyla psikolojik danışma ise bireyde korku, kaygı, aşırı heyecan ve benzeri rahatsızlık verici problemlerin çözümünde ona yapılan yardım gibi dar bir alandan; kişinin en üst potansiyeline ulaşması için sunulan bütün danışmanlık hizmetleri kadar geniş bir yelpazede sunulan her türlü hizmettir.
Yükseköğretim sisteminde, üniversitelerin Eğitim/Eğitim Bilimleri Fakülteleri içinde Eğitim Bilimleri Bölümü altında, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık (RPD) Anabilim Dalında dört yıllık lisans eğitimi ile okul rehberliği alanına personel yetiştirilmektedir. Tarihi gelişim sürecine bakıldığında, okul rehberliğinin Türkiye'de gelişmeye başladığı yıllarda "Okul Psikologluğu ve Rehberlik" ya da "Psikolojik Hizmetler" gibi adlar aldığı; 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu sonrasında, Eğitim Bilimleri Bölümü altında, Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dalı içinde Eğitimde Psikolojik Hizmetler, Psikolojik Danışma ve Rehberlik (PDR), daha sonra da Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık adlarıyla okul rehberliği için personel yetiştirmeye devam edildiği görülmektedir. Programdan mezun olanlar, MEB'e bağlı eğitim kurum ve okullarında rehberlik öğretmeni unvanıyla görev yapmaktadır. MEB bünyesi içinde, Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, okul rehberliğinin en üst yönetim birimi iken; taşra teşkilatında il ve ilçelerde Özel Eğitim ve Rehberlik Şube Müdürlüğü, Rehberlik Araştırma Merkezi, okul ve kurumlarda ise Rehberlik Servisi olarak yapılandırılmıştır.
YAZAR
Mustafa Baloğlu
