Covid vaka sayısı ve açılabilen sınırlar
ABD Başkanı Trump sayesinde hayatımıza giren ticaret savaşlarının, ABD-Çin arasında geçen 3 yıl içinde nasıl dallanıp budaklandığına hep beraber şahit olduk. Trump’ın ABD Ekonomisinin büyüklüğünü ve ABD Doları'nın küresel ödeme sistemindeki gücünü arkasına alarak, diğer ülkelere kendi şartlarını dikte ettirdiğini geçtiğimiz yılarda her beraber izledik.
Ancak şu an dünyanın derdi başka. Covid-19 sağlıktan, eğitime kadar her şeyi değiştirdiği gibi ekonomide de öncelikleri yeniden belirledi. Artık alınan kararlar Covid-19 göz önünde bulundurularak alınıyor.
Sınırlar açılıyor ama..
Virüsün yıl başında Çin’de ortaya çıkmasından bugüne 6 ay geçti. Neredeyse bütün dünyaya yayıldı. Geçen 6 ayda Çin, Hindistan, Türkiye, Avrupa ülkeleri, ABD farkı frekanslarda da olsa uzun karantinalar uyguladılar. Ekonomiler 100 yılın en büyük daralmasını yaşadı.
Ancak gelin görün ki, bu hafta sonu açıklanan küresel Covid-19 yeni vaka sayısı 150 bin kişi ile rekor kırdı. Bu satırların yazıldığı sırada dünyada 9 milyon insana Covid-19 teşhisi konmuş ve 477 bin insan hayatını kaybetmiş durumdaydı.
Virüs bazı coğrafyalarda, bazı gelişmiş ülkelerde kontrol altına alınmış görünüyor ancak özellikle Kuzey ve Güney Amerika kıtalarında ve bazı gelişmekte olan ülkelerde ise son derece hızlı yayılıyor.
Mevcut vakaların yüzde 50’si Kuzey ve Güney Amerika’da. Covid dolayısı ile hayatını kaybedenlerin de % 60’a yakını da yine bu 2 kıtadan.
ABD için ayrı bir paragraf açmak gerekebilir.
Virüsün ABD’ye giriş yaptığı mart sonunda, 42 eyalet ya da kabaca nüfusun yüzde 94’ü karantina uygulamalarına geçmişti. Mayıs ortasına kadar da karantina uygulamaları büyük oranda devam etti. Bugün ise Kaliforniya, Oregon gibi birkaç eyaletin kısmi uyguladığı karantina dışında, ABD büyük oranda normale dönmüş durumda. Ancak hala günde ortalama 25 bin kişiye Covid-19 teşhisi konuyor ve ortalama 500-600 kişi bu hastalıktan hayatını kaybediyor. R katsayısı olarak bilinen (virüsün bulaştığı bir insanın, ortalama kaç kişiye virüsü bulaştırabileceğini hesaplıyor) oran ABD’de 31 eyalette 1’in üzerine çıkmış durumda. Hesaplamalara göre mevcut R katsayısı ile ABD’deki Covid-19 teşhisi konan insan sayısı 52 günde 2 katına çıkacak.
Virüs, Kuzey ve Güney Amerika kıtaları dışında, Hindistan, Rusya, G. Afrika gibi gelişmekte olan ülkelerde de çok hızlı yayılıyor. Dün açıklanan 106 bin yen vakanın 15 bini Hindistan’dan, 7 bini Rusya’dan, 5 bini de G. Afrika’dan.
Yeni Covid-19 vaka sayısı ulaşımda ve ticarette belirleyici olacak.
NY Times’ın haberine göre 1 Temmuz’da kapılarını kontrollü bir şekilde Avrupa dışına açacak olan AB’nin listesinde, ABD ve Rusya yok.
Haberde, Avrupa Birliği’nin sınırlarını hangi ülkelere açacağına karar verirken kullandığı formülün, son 14 günde eklenen yeni vaka sayısının nüfusa oranla, her 100 bin kişide kaç insana denk geldiğini hesapladığı ve kararın da bu rakama göre verildiği ifade ediliyor.
Bu hesaba göre, AB’nin blok olarak her 100 bin kişide Covid-19 teşhisi konmuş insan sayısı 16.
Dünyada 47 ülkenin 14 günlük toplam vaka sayısının 100 bine oranı AB’deki orandan düşük. Buna karşın, 54 ülkede bu oran 20'den 200 yeni vakaya gidecek şekilde, AB’den orandan yüksek.
NYT’nin hesabına göre ABD’de bu oran 107, Brezilya’da 190, Rusya’da da 80.
Bu sebeple AB’nin, 1 Temmuz’da birliğin sınırlarını bu ülkelere açmayacağı ifade ediliyor. AB kaynakları ayrıca her 14 günde bir bu listenin revize edileceğini ifade ediyor.
Türkiye’nin yeni vaka oranı ne?
Türkiye’de karantina uygulamaları kaldırılmadan önce günlük yeni Covid-19 vaka sayısının binin altına indiğini gözlemledik. Ancak önlemlerin kaldırılmasından sonra bu oran yeniden 1300-1400 bandına oturdu. Son 14 günlük toplam vaka sayısından hesapladığımızda, Türkiye’de 100 bin kişiye düşen yeni vaka sayısının 22 civarında olduğu anlaşılıyor.
Bu rakam, Türkiye’nin AB ile olan sınırlarının açılması noktasında, kritik bir yerde durduğunu söylüyor. Haziran ayından beri kademeli olarak bazı Avrupa şehirlerinden Türkiye’ye uçuşlar başladı. Hem turizm de hem de ihracatta en büyük pazarımız olan, ayrıca 5 milyona yakın Türk vatandaşının yaşadığı Avrupa ülkeleri, Covid’le mücadele sürecinde Türkiye için son derece önemli bir partner. Ancak Türkiye’de yeni Covid-19 vaka sayısının yükselmesi, bu uçuşların tehlikeye girmesi anlamına gelebilir.
Dünyanın 1 numaralı ekonomisi ola ABD’nin dahi, Covid-19 mücadele performansının yetersiz kalması sebebiyle uçuşlara kapalı kaldığını görüyoruz.
Bu sebeple, Türkiye’nin normalleşme sürecinde aldığı risklere çok dikkat etmesi gerekmekte.
Nargileciden AVM’ye her yeri aynı anda açıp, maske ve hijyen konusunda da yeterli hassasiyet gösterilmemesi durumunda, ekonominin dünyaya açılan kapılarının uzun süre kapalı kalabileceğini bilmemiz gerekir.
