Türkiye'nin TAP-TANAP dengesi
Uzun bir süre Nabucco Doğalgaz Boru Hattı Projesi ile meşgul olduk. Ancak Türkiye’nin amacı Nabucco değildi, şüphesiz. Hedef belliydi, ancak kendimizi o derece Nabucco Projesi‘ne odakladık ki, Avrupalı dostlarımızda her şeyi Türkiye’ye yıkmaya çalıştılar. Ve sonunda Azerbaycan gazı direksiyonu TAP‘a kırdı.
Türkiye’nin amacı, adı ITGI, TAP veya Nabucco ne olursa olsun, Azerbaycan, Orta Asya, Ortadoğu ve Doğu Akdeniz doğalgazlarının Anadolu‘dan Avrupa’ya ulaştırmaktı. Bu nedenle, Azerbaycan ve Türkiye‘nin Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP) projesine ortak imza atmaları, konuşulan tüm projelerden daha keyfiyetlidir ve kıymetlidir. Ortaklık yapısı ve boru hattına can suyu olacak gazın sahibi belli olduğuna göre gerisi çok da önemli değildir. Yunanistan ve Arnavutluk üzerinden İtalya‘ya ulaşacak TAP (Trans- Adriyatik Boru Hattı), Verdi’nin operasından esinlenilen Nabucco veya ITGI (Türkiye-Yunanistanİtalya Projesi) gibi çalışmaların hepsinin özü TANAP‘tır. Çünkü üçünden birisinin veya hepsinin ona bağlanacak olmasıdır, güzel olan. Azerbaycan ile Türkiye’nin birbirine kenetlenmesiyle bölgedeki diğer doğalgazların geçişine de fırsat sağlanacak olması başarıdır. Alternatif hatların şu aşamada rafa kalktığını söylemek de erkendir.
AZERBAYCAN NABUCCO’YU HİÇ İSTEMEDİ
Türkiye şu an Şahdeniz 1‘den 6.6 milyar metreküp gaz alıyor. Şahdeniz 2‘den gelecek 16 milyarmetreküpün 10’u konsorsiyum kararıyla ‘Nabucco’ yerine TAP‘dan Avrupa’ya gidecek. Ayrıca Azerbaycan Devleti‘nin kontrolünde olan 15-20 milyar metreküplük bir gaz daha var. Boru hattına hayata geçmesi için başlangıç gazı tamam. Aslında TANAP‘a imza koyulduğunda, Avrupa’ya uzanacak hattın TAP olacağı da belliydi. Ben de bu köşeden yazmıştım. Çünkü Azerbaycan tarafı, Nabucco ile Rusya‘nın Güney Akımı‘na paralel gidecek boru hattına rakip olmak yerine TAP‘ı istiyordu. Bu konun detaylarında siyaset, güç kullanımı, baskı, değişik ticari hedefler olabilir.
Kısacası Nabucco tarafını düşünecek olan ne Türkiye, ne de Azerbaycan’dır. Riski ve sorumluluğu üstlenmesi gereken taraf Avrupa Birliği‘dir. Türkiye’nin de kaybettiği bir şey yoktur. TAP‘a daha iyi pozisyonda ve istediği şekilde ortak olabilir.
Filmi başa sararsak, Azeri SOCAR, İngiliz BP, Norveçli Statoil ve Fransız Total‘ın hissedar olduğu Şahdeniz 2 Konsorsiyumu ve hepsinden bağımsız Azerbaycan Devleti, 56 inch olarak tasarlanan TANAP‘tan 2026 yılında 31 milyar Azerbaycan gazının geçmesi planlanıyor. Ayrıca başka gazların geçmesi de var hesapta; Türkmen, Kuzey Irak, İsrail‘in ve Rum Kesimi‘nin Doğu Akdeniz‘deki gazı ve başka gazlar. Dolayısıyla ilerleyen yıllarda ITGI ve Nabucco yeniden gündeme gelebilir. Hepsi ayrı sorunlar içeren bu güzergâhların uygun pazarlara rekabetçi fiyatlarla ulaşabilmesi için Türkiye’nin coğrafi konumuna ihtiyacı var.
İSRAİL VE RUM GAZINI TAŞIYABİLİRİZ
Şahdeniz 2 Konsorsiyumu‘nun en önemli ortağı Norveçli Statoil, Almanya’da Rus Gazprom’un pazar payını son yıllarda ciddi şekilde aşağı çekti. Bu sebeple Statoil, İsviçreli Axpo ve Alman E.ON ortaklığındaki TAP projesine tek taraflı bakmamak lazım. Ayrıca Nabucco ile ulaşılacak pazarlarda gaz rekabeti belli seviyeye ulaşmışken, Yunanistan ve İtalya’da bu rekabet yok ve gaz fiyatları daha yüksek. Belki şu soru sorulabilir; TANAP bu haliyle pahalı mı? Çünkü şu an itibarıyla BOTAŞ‘ta gazın bin metreküpünün transferi için 20 dolarlık bir rakam telaffuz edilirken, bahsedilen miktarda TANAP‘tan gaz akması halinde, başlangıçta bin metreküpün transfer maliyeti 150 dolar seviyelerine çıkmaktadır. Dolayısıyla TANAP, tek başına Azerbaycan gazı için planlanmış bir boru hattı değildir. Başka gazlar için de düşünülmüş iyi bir projedir ve Türkiye’nin gaz tedarikinde elini güçlendirirken, kardeş Azerbaycan’ın moralini yükselten güzel bir ortaklıktır. Verdi‘nin Nabucco‘su Yahudilerin Babil‘e sürgüne gönderilmesini anlatırken, TANAP‘da başka şeyler anlatabilmeli, hatta İsrail gazını da taşıyabilmeli...
