Washington’da gazeteci olarak çalışmaya 1993'te başladım. Aralıklarla bu uzun yolculuk 2019 yılına kadar sürdü diyebilirim. Resmi görevlerim dışında arada bir ben de kendiliğimden Washington’a giderek yıllar içinde arkadaş olduğum devlet içindeki Amerikan uzmanlarla bağlantımı sürdürdüm.
Bu uzun macera süresince bölgemizdeki Kürt meselesi neredeyse tesadüf diyebileceğim gelişmelerle lafın tam anlamıyla kucağıma düştüydü diyebilirim.
Washington’daki Kürt meselesi maceram 1994 yılında bir tesadüf olduğunu düşündüğüm (bu önceden planlanmış da olabilir) bir olayla başladı.
O yıl, bir gün Pentagon’da uzun vadeli politikalar bölümünde çalışmakta olan Neo-kon Harold Rhode'un odasına girdiğimde onun bir masaya yaydığı harita etrafında yanında daha sonra Irak'ta cumhurbaşkanı da olan Barham Salih, Barzani ve PKK'nın Washington temsilcileri ile konuşurken gördüm.
Haritada Türkiye’den de alınmış toprağı içeren bir Kürt devleti planı üzerinde konuşuluyordu.
Ağırlıklı olarak Suriye ve Irak’tan alınacak toprakla kuzeydoğu Suriye’de bir Kürt devleti oluşturma politikası ABD politikası haline gelmemişti ama bunu üzerinde devlet içinde yoğun konuşuluyordu.
Bay Rhode’un da parçası olduğu ABD Neo-konları bölgede İsrail’in çıkarlarını koruyacak bir Kürt devleti oluşturmak istiyorlardı.
Haritayı 1994 yılında görmemden sonra yıllar içinde planın devlet içinde konuşulduğunu biliyordum. Bir süre ileride gerek olduğunda ortaya çıkarılmak için dosya rafta hazır tutuluyor gibiydi.
Daha sonra Trump döneminde ilk önce dışişleri bakanı olan Mike Pompeo, DEAŞ ile mücadele için kendilerine müttefik olarak bölgedeki PYD gücünü seçtiklerini resmen açıkladıkları akşamüstü o dosya raftan indirilip tekrar devreye sokulmuştu.
Amerika DEAŞ ile mücadelesindeki yardımı karşılığında PKK’nın bölgedeki uzantısı olan PYD’ye bölgede uzun vadede bir otonomi vadediyordu.
ABD yönetimi bunu söylemekle birlikte bölgedeki hassas dengeleri yıkmayacak şekilde vaadini nasıl tutabileceğini tam bilmiyordu.
Putin, Moskova’ya gizlice getirttiği Esad ile dünya televizyonlarına verdiği görüntü ile Rusya olmadan Suriye’de çözüm olamaz restini çektiği geceden önce Moskova kendi otonom Kürt oluşumu formülü üzerinde çalışıyordu.
Bu çalışmayı yıllar önce yakın dostu olan Barzani’nin babasının dağda saklandığı mağarasında bir gece geçirecek kadar Kürtlere sıcak yaklaşan dünyaca tanınan Ortadoğu uzmanı ve Putin’in danışmanı Vitaly Naumkin yürütüyordu.
Rusya kendi Kürt formüllerini anlatmak için Putin’in Ortadoğu danışmanı Vitaly Naumkin’i 2018 yılının Şubat ayının 28’inde Washington’a yolladı.
Bu planı anlatmaları için Ruslara Georgetown Üniversitesi’nde sadece özel davetlilerinin girebileceği yemekli bir toplantı düzenlenmişti
Şimdi bu söyleyeceklerime dikkat edin: Bu geceden bir hafta kadar önce Amerika’da haklarında yaptırımlar ve hatta yakalama kararı da bulunan üç Rus istihbarat kuruluşunun başındaki isimler gizlice bir CIA operasyonu ile Washington’a getirtildiler. Üç istihbarat örgütünün başındaki isimin Naumkin’den önce Kürt planını CIA Başkanı Mike Pompeo’ya bizzat anlatması için CIA merkezinde gizli toplantı yapıldı. (Bunu dünya bsınında bir tek ben yazdım Habertürk'te. Washington gibi bir yerde bunun nasıl olabildiğini merak edenlere haberin oluma sürecini de memnuniyetle ayrıca anlatabiliim.)
Naumkin de planı bundan sonra Amerikan ulusal güvenlik camiasına Georgetown Üniversitesi’ndeki yemekli toplantıda anlattı.
Odasında haritayı görmüş olduğum Harold Rhode’u bana yıllar önce tanıştırmış olan Amerikan uzmanlar da o yemeğe davetli olduğundan planın içeriğini daha sonra ana hatlarıyla öğrenme imkanım olmuştu.
Rusların planı Afrin, Fırat’ın doğusu ve Deyrizor’u da kapsayan üç aşamalı bir plandı. Nihai amaç Türkiye sınırı ile bağlantısı kesilmiş bir alanda otonom bir Kürt bölgesi oluşturmaktı.
Bu otonom Kürt oluşumuna Ruslar Kuzey ırak modeli, Amerikan tarafı da Kamışlı modeli adını veriyordu. Rus planına göre otonom Kürt bölgesi Suriye federal yapısının içinde onun toprak bütünlüğünü bozmadan yer alacaktı. Bölgenin sınırlarında Suriye bayrağı dalgalanacak ve sınırlarını Suriye askerleri koruyacaktı. Otonom bölge kültür, ekonomi ve yerel siyasetinde özerk olacak, polis gücü bulunacak ama savunma ve dış ilişkilerinde Suriye’ye bağlı olacaktı.
Rusların Amerika’ya anlattığı bu plan Trump yönetimince de kabul görmüştü.
Rusya bu planın yıllar önce Irak’taki otonom Kürt bölgesine de başta itiraz eden ama daha sonra onu kendi çıkarlarına uyumlu hale getrmiş olan Türkiye’nin de zaman içinde bir şekilde kabul edeceğini düşünüyordu. Bu planda Türkiye’nin de Suriye tarafında sınır güvenliği Suriye ve onun arkasında duran Rusya tarafından sağlanacaktı.
Amerika o günlerde bu plana onay vermişti ve bölgede Rusya ile Kürtler konusunda uyumlu çalışma içindeydiler.
Ancak Ukrayna savaşı sonrasında Suriye’deki bu planın geleceğinin ne olacağı artık belli değil çünkü Rusya ile ABD’nin Suriye’de işbirliğiyle çalışma imkanı şu an fiilen pek yok.
Benim şimdi asıl merak ettiğim konu ise şu: Acaba Rusya ile 2018 yılında üzerinde anlaşılmış olan otonom Kürt modeli eğer rafa kalktıysa acaba Amerika benim yıllar önce Pentagon’da haritasını gördüğüm orijinal planını tekrardan bağımsız olarak yürürlüğe sokacak mı?
Obama döneminde de konuşulan bu plana o zaman başkan yardımcısı olarak sempati ile bakan Joe Biden, o planın Rusya ile işbirliği olmadan uygulanması emrini verdiğinde bölgede neler olacak?
