2019'da havacılık geri gitti

Dünya havacılık sektörü için çok ilginç bir yıla şahitlik etti. Son yıllarda teknolojik yeniliklerle, büyümelerle gündemde olan havacılık sektörü 2019’da geçen yılın gölgesinde kaldı. Özellikle 2018 yılında yaşanan üzücü Boeing 737MAX kazaları 2019 yılının tamamına damga vurdu. Yılın son günlerinde ise Boeing CEO’su Dennis A. Muilenburg’in görevden alınmasıyla devam etti.

Öte yandan küresel havacılığının en önemli oyuncusu Boeing, yaşanan 2 kazanın üzerinden bir yıl geçmesine rağmen bir türlü çözüm bulamadığı 737 MAX sorunu sebebiyle daha fazla etkilenmeye başladı. Faaliyetleri aksamaya başladı. Yıl boyunca katıldığım etkinliklerde bu tabloyu gördüm. Mesela Paris Airshow’a zayıf ve buruk bir katılım gösterdi. Siparişleri, gelirleri düştü. Yeni projeleri 777-9’un Mart’taki fabrika çıkış törenini bile sessiz sedasız kendi içlerinde kutladılar.

2019’da Qantas’ın uzun uçuş rekorlarını da çok konuştuk, Thomas Cook’un iflası da gündemden düşmedi. Ve benim uzun bir süredir “Büyük havalimanlarına (HUB) ve büyük uçaklara olan ihtiyaçlar azalacak, büyümeleri ve gelişmeleri tahminlerin altında kalacak” tespitimde haklı olduğum günleri yaşıyoruz.

Mesela Airbus’ın A380 üretimini sonlandıracağını açıklaması bu senenin en önemli hadiselerinden birisiydi. HUB havalimanlarının büyümeleri hızları ise Boeing 787 ve Airbus A350 modelleriyle, menzil sorunu olmadan noktadan noktaya ve çapraz uçuşları desteklemesi nedeniyle azalacak. Eğer bir havalimanı bulunduğu şehir ve ülkeden daha çok beslenebiliyor, transit yolcu tarafı da ikinci planda kalıyorsa o meydanlar için bu riskler daha az demektir.

Türkiye’de de 2019’da önemli gelişmeler yaşandı. Atatürk Havalimanı’ndan İstanbul Havalimanı’na taşınma hadisesi, dünyanın da ilgi gösterdiği adıyla“Büyük Göç”ülkemiz adına önemli bir başarı hikayesi oldu. AncakTürk Hava Yollarıyeni merkezindeBoeing’in çözemediği MAX krizi sebebiyle sorun yaşamaya başladı.İstanbul Havalimanı’nda yerde yatan 12 MAX veSeattle’de teslimi bekleyen diğer 12 adet 737 MAX’leri filoya dahil edemeyen THY uçuşlarında düzenleme yapmak zorunda kaldı.

Öte yandan İstanbul Havalimanı’nın tam kapasiteyle hizmete girmesiyle Türk Hava Yolları da birçok yeniliklerini devreye soktu. Yeni kabin ekibi kıyafetleri yeni meydanda tanıtılıp, kullanılmaya başlandı. THY 2019’de 15 yeni merkezi uçuş ağına dahil etti.Milli Muharip Uçak (MMU) Paris Airshow’da dünyaya tanıtıldı. İnsansız hava açlarımız (İHA) 2019’da gelişme kaydederek daha önemli görevler üstlenmek için çift motorlu özellik kazandı.Türk Uzay ve Havacılık Sanayi AŞ’nin (TUSAŞ)Aksungur’u veBaykar Savunma’nınAkıncı İHA’ları iki motorlu olarak başarılı test uçuşları yaptılar. Tüm yıl boyunca bakalım havacılık sektöründe neler yaşamış? 2019 yılının panoramasını çıkarmaya çalıştım.

Tarihi Rekor Tarihi Hüsrana Döndü

OCAK

Ocak ayı şirketlerin bir önceki yılın verilerini açıkladıkları bilgilerle öne çıkar. Değerlendirmeler yapılır. 2019 Ocak’taBoeing, 2018’derekorlar açıkladı. 102 yıllık tarihi boyunca 2018’de en çok sipariş aldığını ve en karlı yılını yaşadığını ilan etti. ABD'li uçak imalatçısı 102 yıllık tarihinde ilk kez 100 milyar doların üzerinde gelire ulaşmıştı. Bu gelişmeler üzerine Boeing yöneticileri 2019 yılı satışlarının da 109.5 ile 111.5 milyar dolar arasında gerçekleşmesini öngördüler. Fakat 737 MAX hadisesi tahminleri alt üst etti.

Uzay Turizmine Kapı Aralandı

ŞUBAT

Şubat ayında Virgin Galactic’e ait uzay aracı‘SpaceShipTwo’15 dakikalık uzay uçuşu testini başarıyla tamamladı. İngiliz milyarderRichard Branson’ın şirketiVirgin Galacticuzay turizmi için yörünge altı uçuşunu California eyaletinde gerçekleştirdi. Virgin Galactic böylece müşterilerini uzaya göndermeye bir adım daha yaklaşmış oldu.

- Uzun yıllar dünyanın en büyük yolcu uçağı unvanını elinde bulunduran ve tahtını Airbus A380’e devreden Boeing 747-400, bir Türk girişimi olan Corendon Turizm Gurubu’nunCorendon Village Hotel Amsterdam’ın bahçesine yerleştirildi.

-Airbus,dünyanın en büyük yolcu uçağı olan A380 üretimini sipariş iptallerinin ardından 2021’de sonlandıracağını açıkladı.

- İstanbul Çekmeköy'de bir sitenin içerisineUH-1 tipi askeri helikopter düştü. Kazada 4 askerimiz şehit oldu.

- Manş Denizi üzerinde 22 Ocak’ta kaybolan Arjantinli futbolcu Emili ano Sala’yı taşıyan uçağın enkazına denizin dibinde ulaşıldı.

En Temiz Havalimanı Tokyo’da

MART

Skytrax,2018’in en iyi havalimanınınSingapur Changi,en temizinin iseTokyo Hanedaolduğu açıkladı.Uluslararası Havalimanları Konseyi – ACI’nın(AirportsCouncil International)her yıl açıkladığı‘Dünyanın En Yoğun Havalimanları’raporunda, 1998’den beri listenin zirvesinde yer alanAtlanta Hartfield-Jackson Havalimanı’nın 21’nci kez zirvede yer aldı. Atlanta Hartfield-Jackson’ın haricinde ise ilk defaPekin Başkent Havalimanı100 milyon yolcu barajını geçerek, bu kulübün ikinci üyesi oldu.

-Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı (European Aviation Safety Agency)Avrupa hava sahasındaki tüm Boeing 737 MAX uçuşlarını durdurduğunu açıkladı. Dünyanın hemen her yerindeki MAX kullanıcı havayolları da arka arkaya benzer kararı aldı. Böylece tüm MAX’ler o günden günümüze kadar halen daha yerde yatmaya devam ediyor.

- TUSAŞ’ın geliştirdiği AKSUNGUR, ilk uçuşundaTUSAŞ Motor Sanayii AŞ (TEI)tarafından geliştirilen yerli, milli ve özgün tasarım PD170 motorlarını kullandı. PD170 motoru ilk defa 2018’deANKA’da kullanılmıştı.

“Büyük Göç” Başarıyla Tamamlandı

NİSAN

Nisan havacılıkta dikkat çeken bir ay oldu.Atatürk Havalimanı’ndan“Büyük Göç”gerçekleşerek tüm ticari kapasitesiİstanbul Havalimanı’na taşındı.Türk Hava Yollarıda yeni merkezinde uçuş ağını genişletmeye devam etti. Atatürk Havalimanı’ndan düzenlenen son yolculu sefer iseSingapur’a gerçekleşti.

Öte yandanSingapur Havalimanı’nda dünyanın diğer meydanlarına örnek olacak 3 ve 4’ncü terminalin arasında bulunanJewelalışveriş merkezi hizmete girdi. İçerisinde yapay bir şelale bulunan Jewel açılışından sonra ciddi ilgi görmeye başladı.

Airbus 50’nci Yılını Kutladı

MAYIS

Dünyanın en büyük iki uçak üreticisinden olan Airbus 50'nci yılını kutladı. Rakibi Boeing’in yaklaşık yarı yaşına erişen şirket aynı gün 12 bininci uçağınıDelta Havayollarına teslim etti.

- Bu kadar olumsuzluğun yaşandığı 2019’da en güzel haberlerden birisi ise ABD'de Maryland Medikal Merkezi'ndeki bir hastaya, bağışçıdan alınan ve drone ile taşınan böbreğin nakledilmesi oldu. Drone'un Baltimore'daki hastaneye böbreği ulaştırması 5 dakika sürdü.

Avrupa’dan Ortak Savaş Uçağı

HAZİRAN

Haziran ayı havacılık sektöründeParis Airshowile anılır oldu. Önemli gelişmelerde artık bu fuarda duyuruluyor. Nitekim Avrupa'nın 6'ncı nesil savaş uçağı Paris Airshow’da duyuruldu ve mock up’ı sergilendi. Almanya ve Fransa'ya İspanya'nın da katılımıyla ortaya çıkan yeni savaş uçağı projesinin 100 milyar Euro ile mal olacağı ve 2040 yılında hizmete gireceği belirtildi.

- Türkiye de Milli Muharip Uçak (MMU) projesini mock-up ile Paris’te dünyaya tanıttı.Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ)tarafından geliştirilen savaş uçağı ilk kez uluslararası kamuoyuna önüne çıkarak adından bahsettirdi.

- Paris Airshow’da Skytrax tarafından belirlenen en iyiler açıklandı.Qatar Airwaysyılın en iyi havayolu seçilirken, 2018'in birincisiSingapur Havayollarıise ikinci oldu. JaponAll Nippon Airways (ANA)üçüncü, Hong Kong merkezliCathay Pacific Airwaysdördüncü, Emirates ise beşinci olarak ilan edildi.

- Türk Hava Yolları da ilk Boeing 787-9 Dreamliner uçağını Haziran’da filosuna kattı.

Havalimanı’nda Çin Direnişi

TEMMUZ

Temmuz’da Hong Kong'daki suçluların Çin'e iade edilmesini öngören yasa tasarısı nedeniyle başlayan protestolar havalimanına sıçradı.Hong Kong Havalimanıda Çin’e direniş merkezlerinden birisi haline geldi. Uçuşlar aksadı. Havalimanındaki protestolara polis sert müdahalelerde bulundu, ama bu meydan seyahatlerde önemli oranda düşüşler yaşandı.

- Filipin merkezli havayolu şirketiCebu Airkısa uçuşlarda kullandığı A330 model uçaklarında mutfak ve tuvaleti kaldıracağını duyurması dünya havacılık gündemine oturdu.

- Dünyanın en büyük ticari jet motoru unvanını elinde bulunduranGeneral ElectricGE9X, Guinness tarafından en güçlü motor olarak tescil edildi.

Rus Su-57 Sahneye Çıktı

AĞUSTOS

Rusya merkezliUral Havayollarına ait Airbus A321 tipi yolcu uçağının motorlarına kalkıştan kısa bir süre sonra martı sürüsüne çarpması sonucu pilotlar uçağı mısır tarlasına indirmeyi başardı. Rusya'nın başkenti Moskova'dan, Kırım'ın Simfrepol kentine giden 233 kişinin bulunduğu yolcu uçağındaki 23 yolcu ve mürettebat hafif yaralandı.

- Türk Hava Yolları Latin Amerika’nın ikinci büyük şehri ve Meksika’nın başkentiMexico Cityile Orta Amerika’nın en çok tercih edilen turizm merkezlerindenCancun’a tarifeli sefer başlattı. Ayrıca THY bu ayda yeni kabin ekibi kıyafetleriyle uçmaya başladı.

- Rusya’da ise MAKS-2019Uluslararası Havacılık ve Uzay Fuarıdüzenlendi. Paris ve Londra’daki fuarları aratmayan Moskova fuarında Rusya’nın geliştirdiği beşinci nesil savaş uçağıSU-57ilk kez sergilendi.

ABD’den 737 MAX Kararı

EYLÜL

ABD Ulusal Ulaşım Güvenlik Kurulu – NTSB (National Transportation Safety Board)Boeing 737 MAX uçaklarının karıştığı iki kazaya dair araştırma sonuçlarını açıkladı. Kurul, uçak üreticisi Boeing ve Amerikan Federal Havacılık Dairesi'nin (FAA) pilotların uçuş sırasında birden fazla uyarı ve alarma ne şekilde tepki vereceklerini yanlış değerlendirdiği sonucuna vardığını açıkladı.

- Çin’in başkenti Pekin’de deniz yıldızı şeklinde inşa edilen yeni havalimanıDaxing Internationalhizmete girdi.

- Dünyanın en eski seyahat firmasıThomas Cook, resmen iflas ettiğini açıkladı.1841 yılından bu yana hizmet veren şirketin 20 bin çalışanı işsiz kaldı.

- Dalaman’a dünyanın en büyük yolcu uçağı A380 ilk defa uçuş gerçekleştirdi.

- Dünyanın en çok kazanan rotası geçen yıl olduğu gibi British Airways’in Londra Heathrow-New York JFK hattı oldu. Şirket bu hatta bir yılda yaklaşık 1,15 milyar dolarlık gelir sağladı.

- Havacılık, Uzay ve Teknoloji FestivaliTeknofest’i 6 günde 1 milyon 720 bin kişi ziyaret etti.

KLM 100 Yaşına Girdi

EKİM

Aynı isimle faaliyetlerine devam eden dünyanın en eski Hollanda'nın bayrak taşıyıcı havayolu şirketiKLM,100 yaşına girdi.

Endonezya Ulusal Ulaştırma Güvenlik Komitesi (KNKT), Lion Air'e ait JT 610 sefer sayılı Boeing 737 MAX 8 tipi uçağın kazasına ilişkin nihai raporu açıkladı. Boeing 737 MAX 8 tipi uçaklarının otomatik uçuş kontrol sisteminin arızalanması halinde, pilotların hızlı bir şekilde karşılık vermek için eğitim almadıkları raporla kamuoyuna açıklandı.“Manevra Karakteristiği Takviye Sistemi - (MCAS)”olarak bilinen uçuş kontrol sisteminin tek bir sensöre dayalı olduğu belirtilen raporda, hatalı bilgiler sağlayan sensörün uçağın burnunu otomatik olarak aşağı yönlendirdiği aktarıldı.

- AvustralyalıQantas Havayollarının 40 yolcu ve 10 mürettebat ile New York'tan havalanan Boeing 787-9 uçağı 19 saat 15 dakika sonra Sidney'e teker koyarak rekor kırdı.Qantas Havayollarının New York - Sidney arasında 16 bin 200 km non-stop uçuşu dünyanın en uzun uçuşu olarak kayıtlara geçti.

737 MAX-10 Fabrikadan Çıktı

KASIM

İki ölümlü kaza sonrasında Boeing'in ciddi sorunlar yaşadığı MAX modelinin en yenisi 737 MAX 10 sessiz sedasız ve törensiz olarak fabrikadan çıktı.

-Avustralyalı havayolu Qantas, Londra'dan Sidney'e gerçekleştirdiği 17 bin 800 km'lik uçuşunu tamamladı. Yaklaşık 50 kişiyle Londra'dan havalanan Boeing 787-9, 19 saat 19 dakika sonra Sidney'e teker koydu. Avustralya'dan Londra ve New York'a duraksız olarak uçmayı planlayan Qantas'ın test uçuşunun ikincisi de başarıyla tamamlandı.

-Baykar Savunmatarafından üretilenBayraktar TB2insansız hava aracı, 150 bin uçuş saatini geçerek yeni bir rekora imza attı.

-AtlasGlobal Havayolları, maddi sorunlar sebebiyle uçuşlarını 21 Aralık'a kadar durdurduğunu açıkladı. Havayolu kiralık uçaklarını geri gönderdi. 15 uçaklık filosunu küçülmeye başladı.

New York-Sydney Rekor Uçuşu

ARALIK

AvustralyalıQantas Havayolları, Project Sunrisekapsamında üçüncü uçuşunu New York-Sydney arasında gerçekleştirdi. Qantas’ınBoeing 787-9 Dreamlinertipi uçakla New York - Sydney arasında gerçekleştirilen uçuşu 19 saat 31 dakika sürdü. Üçüncü uçuşun daha önce yapılan New York-Sydney ve Londra-Sydney uçuşlarına göre en uzun uçuş olduğu açıklandı. Son olarak Londra’dan Sidney’e yapılan 17 bin 800 km’lik test uçuşu, duraksız en uzun uçuş olarak tescillenmişti. Son test uçuşu ise 17 Aralık’ta New York-Sydney arasında yine 787-9 ile gerçekleştirildi ve rekor kırıldı.

-Baykar Savunmatarafından geliştirilenBayraktar AKINCITaarruzi İnsansız Hava Aracı (TİHA) ilk uçuşunu başarıyla tamamladı.

-AtlasGlobal Havayolları4 uçakla yeniden uçuşlarını başladı. Ancak maddi sorunları nasıl aştığını ve nasıl iş modeliyle uçuşlarına devam edeceğini kamuoyuna açıklamadı.

- Boeing CEO’su Denis A. Muilenburg görevden alındı.

XXXX

Uçuş ekiplerinin korkulu rüyası

Artık günümüzde çok daha fazla seyahat ediyoruz. Üstelik mesafe sorununu dert etmeden dünyanın herhangi bir yerine gitmek için havayolları da müthiş imkanlar sunuyor. Bayrak taşıyıcımız Türk Hava Yolları dünyanın en geniş uçuş ağına sahip olması sebebiyle de Türk vatandaşları için dünyanın herhangi bir yerine ulaşmak daha kolay hale geldi.

Yaklaşık 21 yıl önce havacılık, turizm ve seyahat programımAirport’u yapmaya başladığımda 15 günlük priyotta ekrana geliyordu. Zira haftalık konu bulma, çekim yapma sorunumuz söz konusuydu. Şimdi haftalık programımıza konuları sığdıramıyoruz.

2020 yılına ayak bastığımız an Airport’ta 22 yaşına girmiş olacak. Geçen bu 21 yıllık zaman içinde Airport’da yüzlerce konuk ağırladım. Uçakla yolculuk ve seyahatle ilgili bir çok konuya temas ettim. Bunlardan bazıları da doktor konuklarımdı. Doktorlardan yolculukla ilgili ciddi bilgiler öğrendim.

Doktorlardan öğrendiğim kadarıyla yoğun seyahat eden uçuş mürettebatı yani pilot, host ve hosteslerin işlerinin dışarıdan görüldüğü gibi kolay değil! Dışardan bakıldığında aldıkları yüksek maaşlar ve sürekli başka ülkelerden paylaştığı fotoğraflarla gündeme geliyorlar. Fakat mesleklerinin negatif yanındaki en önemli hususu ise sağlık.

Normal insandan daha fazla sağlıklarına, yaşayışlarına önem göstermeleri, bir sporcu gibi kendilerine bakmaları gerekiyor. Uçuş ekipleri yaşadıkları meslek hastalıkları hakkında uçuş doktorlarından sürekli bilgi alarak ve kontrollerini yaptırarak korkularını yenebiliyorlar. Ama her şeye rağmen sağlıklı yaşam için uçuş ekibini korkutan rahatsızlıklar var. Bunlar aynı zamanda sık seyahat eden yolcuları da ilgilendiriyor. Dolayısıyla ilgili herkesin dikkat etmesi lazım geliyor.

Yüksek Sese Maruz Kalma ve Tinnitus

Kulak çınlaması olarak bilinen “Tinnitus”, pilot, host ve hosteslerin korkulu rüyasıdır. İş, sosyal ve özel hayatı zorladığı gibi çekilmez hale de getirebilir. Özellikle uykudan uyandıran kulak çınlaması tümör veya başka hastalıkların göstergesi olabilir. Tinnutus, dışarıdan gelen sesli bir uyarı olmaksızın hastanın ses algılaması olarak adlandırılır. Tinnutus hastalığına yakalanan uçak mürettebatının tedaviyle iyileşme durumu oldukça azdır. Hastalar bu sesle yaşamaya alışır ve devam ederler. Ekipler bu hastalığa yakalandığında sağlıklı bir şekilde uçuş yapmaları imkansızdır. Erkenden emekli olmak durumunda kalabilirler. Ayrıca ‘Tinnutus’ bir çok yan etkiye de sahiptir. Baş ağrısı, bulantı, kusma, baş dönmesi, işitme azlığı, denge bozukluğu bunlardan en önemlileridir. Bu durumda sağlıklı bir uçuş yapılması öngörülemez bir hal alır. Pilotlar ve kabin ekiplerinin en çok korktuğu hastalık “Tinnutus” olduğunu söyleyebiliriz.

Tinnitus’un kesin nedeni bilinmiyor. Fakat katkıda bulunan tetikleyiciler ve faktörler arasında aşırı yüksek sese maruz kalınması zikrediliyor. Böylece işitme sisteminde oluşan hasar rahatsızlığı da beraberinde getiriyor.

Yoğun Tempo, Düzensiz Yaşam ve Vertigo

Halk arasında baş dönmesi olarak biliniyor. Vertigo bir rotasyon hareketidir. Bu durum, eşyaların hastanın etrafında dönüyor hissi olarak da tarif edilebilir. Bir hareket halüsinasyonudur ve olmayan bir hareketin algılanmasıdır. Vertigo başlı başına bir hastalık değildir fakat bazı hastalıkların habercisi konumundadır. Uçak mürettebatı vertigo hastalığından çok korkar. Bu hastalıkta “Tinnutus” gibi kulaktan kaynaklanan bir hastalıktır. Tinnutus gibi yan etkileri vardır ve neredeyse aynıdır. Yoğun uçuş temposu, düzensiz beslenme, sağlıksız yaşama ve doktor kontrollerini aksatmada ekiplerin karşısına çıkabilir.

Bel-Boyun Fıtığı

Özellikle ticari havayollarında pilotların uzun süre oturması, kabin ekiplerinin ise uzun süre ayakta kalmasıyla yaşanan ekip hastalıklarıdır. Bel- boyun fıtığı hastalıkları tedavi yöntemi olduğu için operasyon yapılarak düzeltilebildiği için uçak mürettebatı bu hastalığı zaman kaybı olarak görür. Pilotlarda sadece uzun süre oturmadan kaynaklansa da host ve hosteslerde daha çok görülür. Uzun süre ayakta kalmalarının yanı sıra yolcuların bagajlarını yardım amaçlı kaldırmadan kaynaklanan fıtık tiplerine maruz kalırlar.

Kalıcı Yorgunluk Veya Tükenmişlik

Özellikle en yoğun sezonlarda limitleri aşan ve dinlenme periyodu olmayan uçuş görevlilerinde kronik yorgunluk veya tükenmişlik hastalığı belirir. Bu şekilde uçuşa devam eden ekipler kanlarında alkol varmış gibi bir vücut yorgunluğu yaşarlar. Yorgunluğa uykusuzlukta eklenirse bu hastalık daha da ciddileşir ve uzun süre dinlenmeden geçmez. Kabin ekiplerinde dikkatsizlik, unutkanlık ve tahammülsüzlük pilotlarda ise yanlış karar alma, riske girme ve öncelikleri yanlış belirleme gibi uçuşu sıkıntıya sokacak durumlarla karşılaşılabilir.

Ciddi Risk; Kozmik Radyasyon

Kozmik radyasyon daha çok pilotlar için geçerlidir. Kıtalararası ve yüksek irtifa uçuşlarında, güneşteki patlamalar sırasında daha yoğunlaşan kozmik radyasyon maruziyeti beyin, testis, mesane, meme, kolon, melanoma ve hodgkin gibi kanserlere neden olabilir. Uçuş aletlerinden yayılan elektromanyetik dalgalar, jet yakıtı buharı, UV(ultraviole) ışınları ve ozon da kanserojendir. Kabin ekipleri yani host ve hostesler ise bu duruma fazla maruz kalmaz çünkü uçuş esnasında yukarıda saymış olduğum nedenlerle fazla rastlamazlar. Kabin ekipleri ise UV ışınlarını cam kenarında oturan bir yolcudan daha az alırlar.

Oksijenin Azalması; Hipoksi

Vücut dokularında veya tüm vücuttaki oksijen oranının azalması durumu “Hipoksi” olarak tanımlanıyor. Bu durum diğer hastalıklara göre korkulan en ciddi durumdur ve ölümle sonuçlanabilir. 10 bin feet irtifanın üzerine çıkan her uçağın kabini hem yapısal deformeye uğramasın diye hem de uçaktaki yolcuların zarar görmemesi için basınçlandırma yapılır. Klima sistemiyle kabin içine basınçlı hava sağlanır. Bu işlem her irtifa sistemine göre değişkenlik gösterir. Hipoksi ani kabın basınce değişimleri sonrasında karşılanması muhtemel bir rahatsızlıktır.