Habertürk
    Takipde Kalın!
      Günlük gelişmeleri takip edebilmek için habertürk uygulamasını indirin
        Sesli Dinle
        0:00 / 0:00

        Dünya koronavirüs salgınının etkilerinden kurtulmaya çalışıyor, havacılık sektörü ise geri dönüşün en hızlı şekilde olması için yoğun çaba sarf ediyor. Ancak COVID-19’un bazı sorunları aşmak için bir şans veya imkân sunduğu şirketlerde var. ABD’li Boeing COVID-19’dan kısa süre önce 737MAX problemiyle karşılaştı. Öncesinde ise Boeing 777X modelinin sertifikasyonunda bazı sorunlarla mücadele ediyordu. Koronavirüs salgınıyla dünyada neredeyse her şey durdu. Havacılık uçuşlar askıya alınmak zorunda kalındı. COVID-19 ile sektör adeta durma noktasına geldi. Boeing de bu süreci iki önemli meselesini çözmek için değerlendirdi.

        Geçen hafta havacılık sektöründe COVID-19 sonrası önemli geri dönüşlerin olduğuna dair gelişmeler Dubai Airshow’da yaşandı. Boeing ilk defa 777X modelini ABD dışına uçurarak Dubai Airshow’a getirdi. Uçak statik alanda sergilendi, meraklı ziyaretçilere kapısını açtı ve fuar boyunca da gösteri uçuşları yaptı. Ben de içindeki su tankları, uçuş test cihazlarıyla fuara gelen 777X’in içini gezdim, bilgi aldım. Testlerin nasılı yapıldığını ve sertifikasyon sürecini konuştum. Bu uçağın yolcularla uçabilmesi için yeni bir problem çıkmaması halinde 2023’ün sonları işaret ediliyor.

        İlk defa uzun mesafe kat edip Seattle’dan Dubai’ye gelen 777X fuarda gösteri uçuşları yapmasının yanı sıra diğer büyük müşterisi Katar Havayollarının merkezi Doha’yı da ziyaret etti. Böylece havacılık sektörünün merakla beklediği, uzun mesafeli uçuşlarda oyun değiştirmeye hazırlanan uçağın sertifikasyon sürecinde hızlı yol alacağının işaretleri verildi. Gecikmeler sebebiyle milyarlarca dolar seviyesinde zarar nedeniyle 777X’in en önemli müşterisi Emirates durumdan şikayetçi. Ancak ABD'li üretici, hava trafiğinin toparlanmaya girdiği şu günlerde yeni modeline güveniyor. Sorunlarının çözülmüş olması sebebiyle de sertifikasyon sürecinin tamamlanarak hizmete girmek için gün saymaya başladığı belirtiyor.

        REKLAM

        Salgın sonrası sektörün ilk büyük buluşma noktası Dubai Airshow'da 777X, keskin dönüş ve hızlı yükseliş hareketlerini bir akrobasi uçağı gibi göstererek sis bulutlarını önemli oranda dağıttı. Birçok ilklerini 115 adet sipariş veren Emirates'in merkezinde yaptı, ama müşterilerini ne kadar tatmin ettiğini bilmek zor.

        Boeing 777X 2013’te piyasa tanıtıldığında en büyük siparişi Körfez Ülkelerinden almıştı. Emirates, Katar Havayolları ve Abu Dabi merkezli Etihad Havayolları yaklaşık 351 adet siparişin neredeyse üçte ikisini vermişti. Dolayısıyla gecikmeden en fazla rahatsız olanlar Körfez Ülkelerinin şirketleri. Boeing de Emirates’in ev sahibi olduğu bölgenin önemli etkinliğini iyi değerlendirerek negatif havayı dağıtmaya, ümit tazelemeye çalıştı. Ancak 777X’te temmuz ayında tespit edilen ilave sorunların da çözülmesiyle birlikte ilk teslimatı ancak 2023’ün sonlarına doğru gerçekleşecek. Gecikmenin şirkete maliyetinin de takriben 6,5 milyar dolar olacağı ifade ediliyor. Yani bu durum üreticiye de kullanıcıya da zarar yazıyor.

        Geniş kanat açıklığına sahip olan 777X’ler için özel katlanır kanat uçları tasarlandı. Böylece tüm havalimanlarında rahat operasyon yapabilmesine imkân sağlandı. Katlanır kanatlar her iki modelde; 777-8 ve 777-9’da kullanılacak. Aynı zamanda bu modellerin kargo varyantları da piyasayla tanıştırılacak. Bu yeni modeller muadillerine göre yakıtta yüzde 10 seviyesinde tasarruf sağlayarak, karbon emisyonlarını azaltacak ve küresel ısınmaya katkıda bulunacak.

        Boeing yetkilileri, ilk 777-9’un 2023'te pazara gireceği günlerde havacılık sektöründe salgın kaynaklı duraksamanın da sona ereceği düşüncesindeler. Böylece büyük geniş gövdeli uçakların emekli olmaya başlayacağı döneme girileceğinin ve bu değişimin veya emekli olacak uçak sayısının 2030 kadar hızla devam edeceğini görüşünü savunuyorlar.

        Boeing 777-9 modeli ilk ticari teslimatla birlikte pazarda benzersiz ve rakipsiz olacak, 777-8 modeli ise rakibi Airbus A350-1000 ile rekabet edecek. Standart iki sınıf (ekonomi, business) konfigürasyonuyla 777-9 modeli 426 yolcu kapasiteli olacak ve 13.500 km menzile uçabilecek. Koltuk başına maliyette ise diğer tüm ticari uçaklardan daha düşük işletme gideri sunacak.

        REKLAM

        777-8 ise 16.170 km bir menzile iki sınıfta 384 yolcu ile uçabilecek. Ayrıca 777-8 kısa ve uzun menzillerde yakıt verimliliğiyle operasyon maliyetlerine rakiplerine göre çok daha aşağı çekecek. Bu modele ile dünyanın en uzak noktalarına non-stop uçma imkânı da yaygınlaşacak.

        Uçağın en dikkat çeken yerlerinden birisi motorları diğeri ise yeni karbon fiber kompozit kanatları. Bunlara ilave olarak doğal bir laminer akış içeren aerodinamik yapı ve mühendislik tasarımıyla 777-9'u rakiplerine göre yüzde 10 daha düşük yakıt kullanacak. GE tarafından tasarlanan GE9X motorları şimdiye kadarki en gelişmiş, yakıt açısından en verimli ticari motor. Sınıfındaki diğer motorlardan ise yüzde beşten fazla daha verimli.

        Yeni nesil 777X ailesi şu an hizmette olan 777 ve 787 Dreamliner ailelerinin deneyimlenmiş en iyi yönleri, teknolojileri dikkate alınarak geliştirilip üst düzeye çıkarılmış.

        Yolcular ve uçak personeli için daha konforlu bir kabin yüksekliği, daha iyi nem, daha yumuşak bir uçuş, sessizlik, doğal ışık ve yeni nesil LED aydınlatma sunuluyor. Kabin genişliği ise rakiplerinde bulunmuyor.

        Boeing 777X’i Mayıs 2013’te açıkladı, aynı yıl Dubai Airshow’da ise en verimli çift motorlu uçak programı olarak duyurdu. Üretimine 2017 başladı, son montajı ise 2018’de yapıldı. Uçak ilk uçuşunu 25 Ocak 2020’de gerçekleştirdi. İlk teslimatı ise 3 yıl gecikmeyle 2023 sonlarında yapılacağı açıklandı. Meraklıları için iki modelin liste fiyatlarını da vereyim. 777-9 modeli 442,2 milyon dolar ve 777-8 ise 410,2 milyon dolar.

        Emirates'in Boeing ve Airbus ile strateji oyunu

        Emirates'in Boeing ve Airbus ile strateji oyunu
        0:00 / 0:00

        Emirates Havayolu Başkanı Tim Clark ile Dubai Airshow'da bir gurup havacılık editörüyle birlikte yuvarlak masa toplantısında biraya geldik. Dubai Airshow’un da Emirates Başkanı’nda gündeminde ağırlıkla Boeing 777X modeli vardı. Dolayısıyla soruların ana noktasını Haziran 2020’de teslim edilmesi beklenen 777X’in gecikmesi ile üretimi durdurulan Airbus A380’lerin ne kadar daha kullanılabileceği konusu oluşturdu.

        Emirates Başkanı, Haziran 2020’de ilk teslimat için sözleşmeleri olduğunu, Boeing’in sertifika sürecini Temmuz 2023'e kaydırdığına işaret edip, bu tarihe kadar sorunların çözülüp çözülmeyeceğinden emin olmadığını vurguladı. Boeing 777X’lerin tesliminin 3 yıl gecikmesi sebebiyle Emirates’in filo planını tekrar gözden geçirmesi gerektiğini ifade eden Clark, 777-9'ların filoya katılma planlamasını da yeniden ele alacaklarını söyledi. Gecikmeler kompozit gövdeli 787-9'ları da etkileyecek ve programlandığı gibi filoya alınmayacak. Uzun menzilli (ER) uçakları için gerekli yatırımlar yapılarak planlanandan daha uzun süre filo da tutulması düşünülecek. Böylece Airbus A380'lerin 2030'ların ortalarına doğru, aşamalı olarak kullanımdan kaldırılması söz konusu olacak.

        Bir başka yeni durum ise Emirates’in 777-300ER ve A380 filosunun büyük bir kısmını yeni nesil koltuk ve iç tasarımla yenilemeye karar vermiş olması. Filodaki 777’lerin 53 adediyle, A380’lerin de 52’sinin kabini ‘Premium Ekonomi’ koltuklarıyla yenilenecek. 777'lerde 1-2-1 yerleşim düzenine sahip yeni business class koltuklar konacak. Tüm yenileme projesi ise Tim Clark'ın "gurur kaynağı" olarak tarif ettiği Emirates'in Dubai'deki mühendislik merkezinde gerçekleştirilecek.

        REKLAM

        Uçak üretiminde gecikme yaşanıyor

        Emirates Başkanı, Boeing 777X uçağının sertifika tarihi olarak Temmuz 2023'ü belirlemesinin gelecekteki büyüme planları için hayati önem taşıdığını vurguladı. Şayet Emirates filosunu yapılandırmak için yeniden gözden geçirme yoluna giderse bu durumda Boeing'in zararlı, Airbus'ın kazançlı çıkma durumu söz konusu olabilir. Ama Tim Clark, Airbus’ın da son iki A380'i Ekim ve Kasım'da teslim etmesi gerekirken, gecikme yaşandığını ifade ettiğinin altını çizmiş olayım.

        Emirates Başkanı Clark, yeni filo yapılandırılması çerçevesinde en büyük alıcısı oldukları 777X geniş gövde uçaklarının gecikmesi sebebiyle Boeing'den ne kadar uzaklaşabileceği ve Airbus ile nasıl bir ilişki kurabileceği tartışılıyor. Yaklaşık 20 yıldır iki üreticiyle dengeli ilişkilerin kuran Clark’ın son gelişmeyi nasıl yöneteceğini sektör de çok merak ediyor. En büyük A380 kullanıcısı, en büyük 777X işletmecisi olacak mı? Yoksa yaşanan gecikme sebebiyle 2014’te Airbus’a yaptığı sürprizini Boeing için de tekrarlayabilir mi? Clark’ın sipariş ettiği 70 adet Airbus A350 modelini, yaşanan geç teslimat sorunları sebebiyle 2014’te iptal etmesi sektörde ciddi yankı uyandırmıştı.

        A380 Türkiye hattında dolu uçuyor

        Tim Clark, pandemi sonrası şu günlerde yolcu talebinde güçlü artışı gördüklerini, seyahat talebinde herhangi bir yapısal değişiklik olmayacağını düşüncesinde olduğunu söyledi. 30 Eylül 2021'deki altı aylık sonuçlarının bir yıl öncesinin aynı döneme göre yolcu sayısında dört kat artışla 6,1 milyona ulaştığını ifade eden Clark, ancak bu rakamın 2019'un aynı dönemindeki yaklaşık 30 milyon yolcu sayısıyla kıyaslandığında düşük kaldığını vurguladı. Clark, iyileşmenin bu yılın yazında başlayabileceğini düşündüğünü, fakat Delta varyantının durumu kötüleştirdiğini, şu anki tabloya 4 ay önce erişilmesini geciktirdiğine dikkat çekti.

        REKLAM

        Clark, Güney Amerika'da Arjantin, Brezilya, Şili'ye geri dönülmesi halinde uçaklarının hemen doldurulacağından kesinlikle emin olduğunu, bunu da iki yıldır bunalımda olan talep dalgasına bağlıyor.

        Türkiye örneğiyle de bu yaklaşımı güçlendiren Clark, birçok havayolunun mevcut hatlarından vazgeçtiğine işaret ederek kendilerinin yakın zamanda A380'i Türkiye'ye seferlerine koyduklarında her iki yönde de koltukların doldurulduğunu tecrübe ettiklerini söyledi.

        Ben de Dubai Airshow’a giderken İstanbul-Dubai arasında Emirates’in A380 ile seyahat ettim. Haftanın her günü A380 ile yapılan seferler ciddi talep görüyor. Uçaktaki 14 adet first classın tamamı gidiş ve dönüşte doluydu. Business’taki doluluk oranı ise yüzde 95’in üzerindeydi. Ekonomi sınıfında ise doluluk tablosu yüzde 90’nı aşıyordu. Aynı hatta Türk Hava Yollarının da Boeing 777’lerle sefer yaptığını ve doluluk oranlarının benzer olduğunu dikkate alırsak, Tim Clark’ın tespitleri daha iyi anlaşılacaktır.

        Tüm filo 2022’de uçacak

        Önümüzdeki yılın ortasına kadar Emirates’in tüm filosundaki uçakları uçurmayı ümit ettiğini söyleyen Clark, aynı zamanda en büyük A380 kullanıcısı olarak da bu modellerin hızla hizmete geri döneceğine de inanıyor. Pek çok pazarın, özellikle Asya'da Çin dahil bazı pazarların geçici olarak açıldığını, kriz öncesinde haftada 35 uçuşa kıyasla şu an yalnızca haftada bir kez sefer yaptıklarını belirten Clark, Asya'daki seyahat kısıtlamalarının kısa zaman içinde hafifletileceğine inandığının altını çizdi. Singapur’un, çift aşısı olanlar için kapılarını açtığını, kendisinin de çift veya üçlü aşılamanın problemlere çare olacağını savunduğunu belirtti.

        Siparişler gecikti mevcutlar yenileniyor

        Emirates Havayolları, Boeing ve Airbus’a sipariş ettiği uçakların zamanında filoya dahil olamayacaklarının ortaya çıkması üzerine mevcut uçakların kabin içlerinin yenilenmesine ve bunları planlanandan daha uzun süre kullanmaya karar vermiş. 2022'nin sonunda başlaması planlanan 18 aylık yenileme programı ise Emirates'in Dubai'deki ‘Mühendislik Merkezi'nde gerçekleştirilecek. Emirates 52 adet A380 ve 53 adet Boeing 777'nin yeni bir kabin sınıfıyla, segmentinde oyun değiştireceğine inanılan ‘Premium Ekonomi’ koltuklarla değiştirilecek. Ben de bu koltukları test ettim. Birçok havayolunun business sınıfıyla yarışacak donanımdalar.

        Havayolu ayrıca Boeing 777 uçağına 1-2-1 düzeninde özelleştirilmiş koltuklara sahip yepyeni bir business class koltuklar koymayı planlıyor. First, business ve ekonomi seyahat deneyimine dördüncü kalemi ‘Premium Ekonomi’ ekleyerek ürün çeşitliliğini ve alternatifleri artırmaya düşünüyor. Emirates, Aralık 2021'e kadar ‘Premium Ekonomi’nin dahil olmasıyla birlikte dört kabin sınıfına sahip 6 adet A380 ve 111 Boeing 777 uçağıyla yeni dönemde uçuşlarına devam edecek. 777'lerde, business’ın hemen arkasındaki 5 sıra ekonomi sınıfı koltuklar, 2-4-2 konfigürasyonunda 24 adetlik ‘Premium Ekonomi’ olacak. Emirates A380'de ise 2-4-2 konfigürasyonunda da alt kata, ana güvertenin önüne 56 ‘Premium Ekonomi’ koltuk olacak.

        Diğer Yazılar