Begüm DEMİRCİOĞLU / HABERTURK.COM
Evliliğin en tehlikeli evresi aşkın ve saygının son bulması... Rüya gibi evlendiğiniz o adam ya da kadın size artık yabancı gelmeye başlayınca evlilikte çıtırdamalar duyulmaya başlar. Olur olmaz yere kavgalar, tartışmalar alevlenir. Bu huzursuz evliliğe son vermeye karar verdiyseniz çakıl taşlarıyla olan yolculukta sabırlı olmalısınız. Her şey bir yana peki çocuk varsa... Bir çocuğa nasıl söylenebilir artık annesi ve babasının aynı evde yaşayamayacağı?
Dr. Işılay Altıntaş boşanmanın çocuğa nasıl açıklanacağına dair soruları yanıtladı.
"ÇOCUKLAR KENDİLERİNİ SUÇLAYABİLİR"
Boşanma konusu çocuklara nasıl açıklanmalı?
Boşanmanın açıklanması öncesinde çiftlerin bu kararı almaya hazır ve kararlı olmaları çok önemlidir. Bu kararı alma süreci öncesinde evde birşeylerin yolunda gitmediği, her ne kadar gizlenmeye çalışılsa da çoğunlukla çocuklar tarafından farkedilir.
Evdeki huzursuzluğun tanımlanmaktan kaçınılması ya da başka sebeplerle açıklanmaya çalışılması (örneğin baban iş seyahatine çıktı ) çocuğun güven duygusunu zedelediği gibi korkusunuda arttırır. Bu sebeple eğer yolunda gitmeyen şeyler belli bir sınırı aştıysa ve boşanma kararı gündemdeyse ve henüz netlik kazanmadıysa çiftler çocuklarına, aralarında yolunda gitmeyen bir şeyler olduğunu ve bu durumu düşünmek için aynı -evde yada başka evlerde -zamana ihtiyaçları olduğunu söyleyebilirler.
"KARAR BİRLİKTE SÖYLENMELİ"
Boşanma kararı netleştiğinde ise bu kararı her iki ebeveynin birlikte söylemesi en tercih edilen yoldur. Bu kararın söylenmesi mümkünse tanıdık bir ortamda yani evde olması tercih edilir. Anne ve babalarının ayrılık kararının, onların konuşmadıkları anlamına gelmediğini, orada biten şeyin aslında karı koca ilişkisi olduğunu söylenmekle kalmaz gösterilmişte olur. Karı koca ilişkisinin bitmesi insani ilişkinin bitmesi anlamına gelmediğini, anne baba ilişkisinin hayat boyu devam ettiği vurgulanmalı ve çocukla ilgili her türlü konuda çocuğun yanında birlikte hareket edeceklerinin güvencesini vermek önemlidir.
Okul öncesi dönemde çocuklar daha ben merkezcil düşünme eğiliminde olduklarından ayrılığın kendi hatalarından kaynaklandığı gibi yanlış bağlantılar kurabilirler, bu sebeple ortada bir suç olmadığı dolayısıyla bir suçlu da olmadığı, ayrılığın onunla bir ilgisi olmadığı açık bir şekilde söylenmelidir.
Çocuklar için temel soru kendi hayatlarındaki sürekliliktir. Bu dönem duygusal olarak herkez için hassas bir dönemdir. Dolayısıyla çiftler ayrılık açıklanmadan önce nasıl bir düzen oluşturacakları konusunda hemfikir olmalıdırlar. Ayrılıkla çocukların düzeninde neyin değiştireceği çocuklara açıklanmalıdır. Bu düzende nerede yaşayacakları ve anne yada babalarını ne sıklıkla nerede görecekleri, evden ayrılan ebeveynin kısa vadede nerede yaşadığı netleşmelidir. Koşullar elverdiğince en kısa zamanda çocuğun annesinin ve babasının yaşadığı evlerde kendi odası ve kendi düzeninin olması gerekir. Çocuğun bu süreçte zaten hassas olan duygusal dengesi bu düzenlemelerle büyük dalgalardan korunur.
"ERGENLİK RİSKLİ BİR DÖNEMDİR"
Ergenlik boşanma açısından riskli dönemlerden biridir. Bu dönemde genç kızlar ve erkekler, hem kadın erkek kimliklerinin ilk adımlarını attıkları, ilk flört ve bağlanma ilişkisinin başladığı, aynı zamanda çocukluğa vedanın edildiği, kendi içinde duygusal dalgalanmanın en yoğun yaşandığı dönemdir. Bu dalgalanmada her yeniye hassas olan gençleri için anne ve babasının boşanma kararı özel bir hassasiyetle ele alınmalıdır . Bu dönem için uzman desteği; boşanmanın büyümenin pek çokkatmanına olumsuz yönde nufus etmesini engeller.
"ÇOCUKLARI AYRILIK DEĞİL, AYRILIĞIN NASIL YAŞANDIĞI ETKİLER"
Çocuğun verdiği tepkiye göre yapılması gerekenler nelerdir? Örneğin içine kapanık bir hale gelirse ne yapılmalı ya da aksine agresifleşirse...
Sadece boşanma için değil, çocuğun yaşamındaki tüm başlıklar için şunu bilmeliyiz ki tepki vermek vermemekten çok daha sağlıklıdır. Biliyoruz ki ayrılıklar üzücüdür, onlar için üzücü olduğu kadar sizin (anne babası içinde) için de üzücü olduğunu paylaşmak çok samimidir. Ama diğer taraftan birlikte yaşayan erişkinlerin bazen birlikte mutlu olamadıklarını ve birbirlerini üzdüklerini, karşılıklı üzülmek istemedikleri için bu kararı aldığını söyleyebilisiniz. Çocuk için anne babası arasındaki ilişkinin bitişini görmek, özlem duygusu ve ayrılık hikayesinin yaşanma şekline bağlı olarak pek çok duygu yaşanabilir.Bu duyguların yaşanmasına izin vermek, samimiyet çocuğun kendisini ifade ederken yargılayıcı olmadan dinlemek, anlamaya çalışmak önemlidir.
Duyguların işlenmemesi daha somut bir ifadeyle dışarıdan görünmeyen ama içeriden sızlayan yaralara benzer. Derindir ve yaşam boyu her tür hatırlatıcı bu yarayı sızlatır. Yara sızlamasın diye alınan her türlü önlemde yaşamın tadını tuzunu almayı anlam duygusunu engeller. İşte ayrılık değil ayrılığın nasıl yaşandığı etkiler çocukları. Unutmamalıyız ki yaşam olayları bizim hayat hikayemizdir ve hayat hikayemiz bizi biz yapan herşeyi barındırır. Onların hüznüne dayanmak zor olsada o hüznü yaşamasına izin vermek paylaşmak olayın ilk pansumanını yapmaktır. İyi yapılmış bir pansumanda yara derinleşmez.
"ÇOCUK EBEVEYNLERDEN BİRİNE DÜŞMAN OLABİLİR"
Bazen çocuklar kişilik yapıları itibariyle bu yaralara daha hassas doğarlar ya da boşanmaya kadar olan dönemdeki duygusal gelişimleri, olgunlaşma düzeyleri yetersiz ise boşanmayla gelecek yeni dengeyi oluşturmakta zorluk çekebilirler. Bu aşamada içe kapanma, bebeksileşme, altına kaçırma anneye daha bağımlı davranışlar, birlikte yatmak istemek, uygunsuz tutturma ve öfke nöbetleri, ebeveynlerden birine cephe alma, uyku ve iştahta bozulmalar gibi daha görünür sinyaller verebilirler.
"DUYGUSAL PATLAMALAR YAŞANABİLİR"
Çocuğa boşanma kararı bir uzman eşliğinde mi söylenmeli ve nasıl bir yol izlenmeli?
Ayrılık süreci çocuklar kadar çiftler içinde zor bir süreç olduğundan bu hassas dönemde hem kendi duygularını dengede tutmaya çalışırken aynı zamanda çocukların dengesini sağlayabilmek oldukça zordur. Bu sebeple bu kararın alınması sonrasında anne ya da babaya, gerekirse çocuğa kendini ifade edebileceği güvenli bir alan sağlamak (uzman desteği) çoğunlukla çok faydalıdır. Çünkü çocuklarla ilgili endişeler, çoğunlukla bitmiş ilişkinin pek çok duygusu ve yola yanlız devam etmenin getirdiği sorumlulukların yükleri eklenince bu da çeşitli zamanlarda ufak ya da büyük duygusal patlamalarla kendini göstebilir.
Uzman odası ayrılık kararının söylendiği yer asla olmamalıdır. Bu süreç öncesinde yada sonrasında duyguların işlendiği, doğru ve gerçekçi bağlantıların kurulduğu, ara bir geçiş alanı olmalıdır. Çocuğunuz aldığınız bu kararı onlara en yakın olan sizlerden alması en doğal hakkıdır.
"KARARLI OLMAK ÇOCUK İÇİN ÖNEMLİ"
Çift boşandığında çocuğun sürece adapte olabilmesi için evlerin hemen ayrılması sizce sakıncalı mı?
Her boşanmanın, yani her çift ilişkisinin ayrı dinamikleri ve dengesi olduğundan evlerin ne zaman ayrılacağı gibi düzenlemeler için kesin tarihler vermek pek olası değil. Ancak netleşen bir kararın uzatılması çocukların acaba annem ve babam vazgeçerler mi hayallerini aktif tutar. Bu hayaller pek çok çocuk için umut etmek ve yeniden hayal kırıklığına uğramak demektir. Dolayısıyla kararın alınması ardından evden ayrılmanın uzatılmaması ve yeni düzene adaptasyonun daha hızlı başlaması açısından faydalıdır.
"GEREKÇENİN ÇOCUK OLMASI ÇOCUĞA AĞIR BİR YÜKTÜR"Boşanma bir çocuğun gelecekteki yaşantısını nasıl etkiler?Boşanmadan çocuk etkilenir pek çok yaşam olayından etkilendiği gibi ama nasıl etkileneceği, boşanmanın nasıl yaşandığı ile çok ilgilidir.
Çocuk evin duygusal atmosferinde beslenen bir canlıdır. Burada soluk aldığı duygularla yaşam yolları oluşturur. Büyüyüp kendi hayatında aşk ilişkilerine girdiğinde kadın erkek olarak kurduğu ilişkinin yapıtaşlarını ilk tanıdığı kadın ve erkek olan anne ve babasından alır.
Bireysel mutluluklarını feda edilip üstelik bunun gerekçesi olarak çocuğun gösterilmesi çocuk için ağır bir yük olabilir. Çocuk kadın erkek ilişkisini ne birleştiren ne de ayırandır. Anne baba olma halini kadın erkek ilişkisinden ayırmakla başlar sağlıklı ayrılıklar. Kişiler veda ederken kendi ilişkilerinin sorumluluğunu alabilme olgunluğuna erişebilmelidir ki çocukları kendilerini mutsuz bir ilişkide esir hissetmesin.
BOŞANMA ÇİFTLER İÇİN NE ANLAMA GELİYOR ?
Boşanma çocuğumu nasıl etkiler sorusundan daha önemli ve öncelikli soru çiftlerin ben bu ayrılığı nasıl yaşayacağım sorusudur. Çiftlerin ayrılığı duygusal ve davranışsal olarak nasıl işlediği çocukların ayrılığı nasıl yaşayacaklarının en önemli belirleyicisidir. Ayrılık çocuğun duygusal dengesinde yeni bir denge ayarı gerektirir. Eğer çiftler bu süreci sağlıklı işleyemezse yani kendi duygusal dalgalanmalarını yönetemediklerinde, denge çocuğun aleyhine sürekli bozulacaktır.
Yola devam ederken ilişkinin güzel günlerinin anılarına veda etmek ve özlem duygusuyla başa çıkabilmek, yola yanlız devam etmenin getirdiği yalnızlık korkusuyla uzlaşmak, daha da zoru travmatik ayrılıklarda tekrar tekrar yaralananan yerlerin onarılması kapanmayan hesapların getirdiği öfke ve hayal kırıklıklarının kendine yön bulması ve doğru anlamlandırılması kolay süreçler değildir. Gerçek dünyanın beklediği finansal gereklilikler, iş ve ev yaşamının yeniden düzenlenmesi gibi pek çok alanda alınması gereken yeni kararlarla doludur boşanma kararı. Birlikte paylaştıkları pek çok zorlukla başa çıkarken artık yalnızdır çiftler. Bu yalnız devam edecek sürecin nasıl yaşanacağı boşanmanın çocuklar üzerindeki seyrini etkileyen ana dinamiktir.
"İŞİN ÖNEMLİ KISMI DOĞRU MODEL OLABİLMEK"
Çocuk için evliliğe şans verilmeli midir ?
Çocuk için evliliği sürdürüyor olmak aslında itiraf edilmese de ayrılıkla gelecek muhtemel acılara ve zorluklara ben hazır değilim demektir. Bu son derece haklı bir korkudur çünki insan yapısı düzen onu boğuyor olsada, içinde bulunduğu havada mutsuz olsada dengesini yeni bir dengeyle değiştirmeye çok yanaşmaz. Bu mutsuzluğa razı gelmek daha güvenli gelir. Bazı ailelerde bu durum çocuklara fedakarlık olarak sunulur. Oysaki sizin için ayrılmadık demek senin için beni mutsuz eden bir durumun içinde devam ettim bunun sorumlusu sensin demektir.
Çocuk tarafında ise işler pek parlak okunmaz. Çünkü çocuk evin duygusal atmosferinde büyüyen ve gelişen bir varlıktır. En önemli yakıt ise anne ve babasının duygularıdır. Mutsuz bir ailede hem olumlu duygulardan, mutlu aynalamalardan mahrum kaldığı gibi, o mutsuz olmasın diye mutsuzluğa razı olan anne babasına borçlu da kalmıştır.
Büyüyüp kendi hayatında aşk ilişkilerine girdiğinde kadın erkek olarak kurduğu ilişkinin yapıtaşlarını ilk tanıdığı kadın ve erkek olan anne ve babasından alır.
Ayrılıkta özelikle ilk aşama; bitmemiş meseleler, söylenmemiş sözler, hayal kırıklıklarının yaraladığı yerlerden çıkan öfke ve acı duyguları ile doludur.
Bu duyguların çiftler arasındaki habercisi çocuk olduğunda çocuğun minik dünyasında ayrılık daha bir zor yaşanır. Kendi ilişkilerinde kaybolmuş iki erişkinin çocuklarını daha henüz bilmediği yolların habercisi yapması çocuk tarafında katlanılması ve başa çıkılması güç duygulara sebep olur.Çocuğun yaşam yolculuğunda anne ve babasının eşlik etmesine ihtiyacı vardır, onlara yol bulmaya değil...
Çocuğu silah olarak kullanıyor cümlesini yardım almaya gelen; çatışması çözülmemiş ilişkilerde sıklıkla duyarız. Bu cümle aslında çokta yerinde söylenmiştir. Ancak bu silah eski eşe yönelmiş görünsede kurşun daima çocuğu yaralar.
"YOLUN AÇIK OLSUN' DENİLEBİLMELİ"
Eşler ayrılırken birbirinden ne kadar canları yansada daha evrensel bir bakışla kendileri gibi eşlerininde bir geçmiş hikayesi olduğu, iki hikayenin iki hayat yolunun biryerde kesiştiği ama yolculuğun iki taraf içinde gidilemez olduğunu farkettiklerinde bu ilişkinin bittiğini unutmamalıdırlar. Birlikte yaşam paylaşan kişiler; onları bir araya getiren başlangıçtaki duygunun sevgi olduğu ilişkinin kötü gitmesinin sorumluluğunu her iki kişininde alması gerektiğini, ayrılınan eşin iyi taraflarıyla zor taraflarıyla bir insan olduğunu unutmamak gerekir. Ayrılıkları zalim kurban, suçlu suçsuz, haklı haksız halinden çıkarıp iki yetişkin insanın kendi üstüne düşen sorumluluğu ve vedayı yapabilmesi ve kendi için, yola devam edebilmek için, hesabı kapatabilmek için gönülden ‘yolun açık olsun’ aşamasına gelebilmesi gerekir. İşte o zaman anne ve babalar çocukların gözünde kendi mutsuzluklarına teslim olmayan, yasını yaşayan ama hayatını eline almış yola devam edebilecek güçte kadın ve erkek olarak çocuklarına doğru modeller olabilirler.
