15 adımda insan zihin temizliği

Sizi hemen şu an hayatınızın en önemli temizliğine girişmeye davet ediyorum. Varsın buzdolabınız, odanız, balkonunuz, işyerindeki masanız olduğu gibi, dağınık kalsın. Zihininizde karmaşaya sebep olanları ayıklamak asıl mesele. Zira zihni kurcalayan bu düşünceler, adeta belleği bloke eden virüsler gibi beyninizin, dolayısıyla bedeninizin kontrolünü zamanla ele geçirebilir. İhmale gelmez. HT Pazar'dan Sema Ereren'in haberi...

Ancak peşinen söyleyeyim. Bir sihirli değneğimiz yok, vaat eden varsa ona sakın kanmayın. Süreç vakit alacak... Öyle ya zamane insanları olarak çok akıllı teknolojiyle, aplikasyonlarla iyice tembelleştik. Kumanda bağımlısı nesiliz biz. Işıklarımızı, panjurlarımızı bile oturduğumuz yerden açıp kapıyoruz. Bu süreçte işin üçkâğıdı yok, sabır şart. Ama dipte köşede kalanları fırlatıp attıkça öyle huzur bulacak, hafifleyeceksiniz ki... “Evde kullanmadıklarınızı fırlatıp atmanın verdiği haz da neymiş!” diyeceksiniz.

HER ŞEY SARPA SARDIYSA...

Gelin önce zihin detoksunun ne zaman gerekli olduğuna bakalım. Mesela her şeyden sıkılmış ve gergin hissetmeye, karar vermede güçlük çekmeye, odaklanamamaya, devamlı öfkelenmeye başladıysanız; işyerinde veriminiz düştüyse, sık sık her yere geç kalıyor, önceden keyif aldığınız şeylerden bile zevk alamıyor, eleştiriye tahammül edemiyor veya kendinizi artık değerli görmüyorsanız, derhal sizi buraya, zihin temizliğine alalım. Bitmek bilmeyen fiziksel ve ruhsal yorgunluk, bilhassa göz ve baş ağrısı da önemli belirtilerinden... Bir diğer sinyalse unutkanlık. Çünkü zihnimizi meşgul eden boş düşünceler, özellikle de stresle tetiklendiğinde, algı ve öğrenme yetilerimizi etkilemekle kalmayıp belleğimizi de zayıflatıyor.

Peki bu detoks ne sıklıkla yapılmalı? Bunun cevabını verebilecek tek kişi sizsiniz. Ancak yine de arayı çok açmamakta fayda var. Nasıl odanızdakileri biriktirince arındırmak o kadar zorlaşıyorsa, zihin temizliği de aynen öyle... Şimdi gelelim zihin karışıklığıyla nasıl mücadele edileceğine. Gözünüz hiç ama hiç korkmasın, zihin detoksu için bilmeniz gerekenleri sizin için araştırdık.

1. Zihninizi yoran şeyin temelinde ne olduğunu kurcalamadan evvel, sorunun ya da sorunların ne olduğunun adını koyun, duygularınızı açığa çıkarın. Böylece zihninize ne tür bir değişimin iyi geleceğini anlayacaksınız. Zihin çöplüğüne nelerin atılacağına karar verirken önemli kriterse, tıpkı evdeki bahar temizliğinde yaptığınız gibi elinizdekini çöpe fırlatmadan evvel faydasını sorgulamak. Mutlaka “Yapabilirim” diye yola çıkın. Ne kadar zorlasanız da belli ki çözülemeyecek olan, sizi yoran meselelerle vedalaşmayı bilin. Ancak diğer yandan ötelediklerinizle mutlaka bu mevsim geçişinde yüzleşin.

2. Aslında beynimiz istemediği anıları, kişileri zamanla silme özelliğine sahip ama onu zora sokan biziz. Devamlı konuşarak, çevrenizdekilerle kritiğini yaparak bunları zihninizde tazelemeyin. Bilhassa fotoğraflarla vedalaşın. Diğer yandan en azından zihin arındırma sürecinde iç karartıcı haberlerin detaylarıyla çok fazla ilgilenmeyin.

3. Kısa bir süre de olsa çevrenizden uzaklaşın, bir başınıza kaldığınız zamanlar yaratın. Sadece o ana odaklanın. Harvard Business Review’de yayımlanan bir araştırmaya göre, olumsuz düşüncelerle savaşmak için bunu günde sadece 10 dakika yaparak bile yola koyulsanız, zihni birkaç gün içinde temizlemeye başlıyor. Bu esnada derin nefes almayı ve kendinize odaklanmayı artıracak müzikler dinlemeyi unutmayın. Terapist Dr. Habib Sadeghi “Her müzik zihin temizleme sürecine iyi gelir ama benim tavsiyem Mozart” diyor.

4. Öfke duyduklarınızdan, kırgınlıklarınızdan kurtulun. Bilinç altınızı arındırmak için affedin ve bu olayların yüklerinden kurtulun. Aksi halde hiçbir zaman yeni başlangıçlar yapamazsınız. Uzmanlar yazmanın bu süreçte faydalı olduğu konusunda hemfikir. Elinize bir kâğıt kalem alın ve zihninizi kurcalayanların listesini çıkarın. Unutmak istediğiniz kişiler, olaylar; affetmek ya da af dilemek ve gerçekleştirmek istediklerinizi listeleyin.

5. Takıntı haline getirdiğiniz şeyleri kendinize unutturmak için yeni meşgaleler bulun, rutinden şaşarak kendinize ters köşe yapın. Bunu yapmazsanız, zihniniz eski düşüncelerde kendini kaybetmeye devam edebilir. Daha çok sosyalleşip yeni insanlar tanıyın. Psikiyatr Judson Brewer “Yeniye heyecan duymak, korktuklarınızdan ve değiştirmeniz gereken alışkanlıklardan uzaklaşmanıza vesile olacak” diyor.

Zihni kurcalayan düşünceler, adeta belleği bloke eden virüsler gibi beyninizin, dolayısıyla bedeninizin kontrolünü zamanla ele geçirebilir

6. Bu süreçte teknolojiden de uzak kalın, kendinizi doğaya verin. Bol bol spor yapın. Çünkü beynin dikkat ve duyguları kontrol edebilmeyi sağlayan bölümleri sporla kontrol altına alınabilir, zihniniz harekete geçer. Bunun pek çok nedeni var. Mesela nabzınızı hızlandırıp kan akışını artırması bunlardan sadece biri. Haftada 2-3 gün tempolu yürümek bile zihninizi zirvede tutmaya destek olur. Yeni beyin hücrelerinin büyümesini sağlar. Dahası okumak (mesela gazete, kitap), sudoku, bulmaca ve satranç gibi beyninizi çalıştıran şeyler de iyi gelecektir.

7. Depresif düşünceleri görmezden gelmeye kendinizi zorlayın. Kötü senaryoların sizi korkutmasına izin vermeyin ve bazı olaylar için baştan önlem alamadığımızı, aslında yapılacak bir şey olmadığını unutmayın. Çok farklı bir durumda olduğunuzu varsayıp beyninizi yönlendirin.

8. Psikoterapist Nannette Funderburk, bahar döneminde zihin temizliği için kötü alışkanlıklar ve negatif düşünceyle birlikte toksik ilişkilerden uzaklaşmanın önemine dikkat çekiyor ve “Bu dönemde öncelikle vücudunuza iyi bakın, yaratıcılığınızı sergileyebileceğiniz işlerle kendinizi oyalayın ve sağlam ilişkiler kurun” diyor.

9. Kendinizi suçlamayın, zaten devamlı birilerini suçlamaktan da vazgeçin. Aşırı kuralcı düşüncelerinizi esnetin. Başkaları istiyor diye kendinize baskı kurmaktan kaçının. Aynı anda her şeye yetişmeye de çalışmayın. Çünkü bu zihni en çok yoran alışkanlıkların başında geliyor. Herkese söz vermeyin, kahramanlık edip her mesele işin sorumluluk almayın. Journal of Marketing Research’de yer alan bir araştırmaya göre, bir işle uğraşırken diğeriyle uğraşmadığı için kendini suçlu hissetme durumu, yani duygusal karmaşa, beyni çok yoruyor.

10. Kendinizi kaosta hissettiren şeyleri sıradanlaştırın. Bunun yoluysa yüzleşmeden geçiyor. Bir şeyle ne kadar çok karşılaşırsanız, duygusal yükü o kadar azalır. Zihin detoksunda olumsuzluklara odaklanmak yerine çözüm arayışlarına odaklanın.

11. Hangi birimiz evden çok işte vakit geçirmiyor ki! Dolayısıyla zihni en çok yoran faktörlerden biri de bu. İşi işte bırakmayı öğrenin, canınızı sıkan şeylerin üzerini kapatmayın ve tükenene kadar beklemeyin. Çoğu kez zaman en iyi ilaçtır.

12. Tabii bu listeleme işlerini de fazla abartmayın. Sonu gelmeyen, maddeleri azalmayan listeler yapmak da zihninizi çok yoran sebeplerden. Kanadalı yazar Danielle LaPorte, kabarık listelerin değil harekete geçmenin gücüne inanan isimlerden sadece biri.

13. Nasıl beslendiğiniz, bedenen ve zihnen nasıl hissettiğiniz üzerinde epey belirleyici. İyi, sade bir diyet düzgün beyin işlevlerinin olmazsa olmazı. Mesela beyne iyi gelen, antioksidan olan kızılcık, yaban mersini, pazı, ıspanak, balık gibi besinler; sindirim sistemine iyi gelen yoğurt, peynir, lifli sebze ve meyveler hayatınızda mutlaka olmalı.

14. Daha iyi uyuyun. Bu size sıkıcı gelebilir, zaman kaybı gibi görünebilir ama beyninizi boşaltmak için uyku önemli. Sebebine gelince... Beyindeki bir dizi kanal, gün boyu beyin omurilik sıvısında biriken metabolik atıkları filtreliyor. Bu işlem çok fazla enerji gerektirdiğinden ancak beyin uykudayken yapılabiliyor. Ama siz yeteri kadar uyumazsanız biriken atıklar bilişsel becerileri, davranışları ve karar verme yeteneğinizi bile etkiler.

15. Dış görünüşünüzde abartısız bazı değişiklikler yapmak da fena olmaz. Ee, ipuçları bizden, uygulaması sizden. Ancak sakın ola, fazla kaptırıp atmamanız gerekenleri zihin çöplüğüne fırlatmayın. Şimdiden kolay gelsin.